Giọng nói của trẻ bỗng trở nên khàn đặc, nhưng lại không kèm theo ho, sốt hay đau họng – điều này khiến không ít cha mẹ cảm thấy lo lắng. Liệu đây chỉ là hiện tượng nhất thời, hay là dấu hiệu của một vấn đề tiềm ẩn? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân và cách xử lý đúng khi bé bị khản tiếng nhưng không ho.
Mục lục
1. Nguyên nhân bé bị khản tiếng nhưng không ho
1.1. Khản tiếng do la hét, nói nhiều hoặc khóc quá mức
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến trẻ bị khản tiếng mà không kèm theo ho chính là do dây thanh bị “làm việc quá sức”. Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là độ tuổi từ 2-6 tuổi, bé rất hiếu động, thích chạy nhảy, hét to khi chơi đùa hoặc có thể khóc kéo dài khi mệt, cáu gắt. Tất cả những hành vi này đều tạo ra áp lực cơ học lớn lên dây thanh âm, làm cho dây thanh bị sưng nhẹ hoặc phù nề, từ đó dẫn đến hiện tượng khản giọng.
Vì đây là tổn thương cơ học đơn thuần, nên trẻ thường không bị ho, không sốt, không có dấu hiệu viêm nhiễm và vẫn sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên, nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên – ví dụ như bé nào hay la hét nhiều trong thời gian dài – có thể khiến dây thanh hình thành các tổn thương mạn tính như hạt xơ dây thanh.
1.2. Viêm thanh quản giai đoạn đầu
Viêm thanh quản là một dạng nhiễm trùng hoặc viêm không đặc hiệu ở khu vực thanh quản – nơi chứa dây thanh âm. Trong nhiều trường hợp, đặc biệt là ở giai đoạn sớm của bệnh, dấu hiệu duy nhất có thể chỉ là khản tiếng. Trẻ có thể không ho, không sốt, không chảy mũi nhưng giọng nói trở nên khàn đặc, khó phát âm rõ.
Nguyên nhân thường là do nhiễm virus gây cảm lạnh nhẹ hoặc bé bị kích ứng bởi thay đổi thời tiết đột ngột, môi trường có không khí khô, bụi bẩn, hóa chất. Với hệ miễn dịch còn non nớt, niêm mạc đường hô hấp của trẻ rất nhạy cảm và dễ phản ứng quá mức với những tác nhân này.
Nếu không được phát hiện và chăm sóc đúng cách, tình trạng viêm có thể lan rộng và làm xuất hiện thêm các triệu chứng như ho khan, đau họng, sốt nhẹ… Khi đó, việc điều trị cần tích cực hơn.
1.3. Khô niêm mạc thanh quản do môi trường hoặc thói quen
Không phải lúc nào khản tiếng cũng xuất phát từ bệnh lý. Trong một số tình huống, trẻ bị khản giọng đơn giản là do niêm mạc thanh quản bị khô. Nguyên nhân có thể đến từ việc ở phòng điều hòa liên tục, uống ít nước, hoặc do thời tiết quá hanh khô, đặc biệt vào mùa lạnh.
Khi niêm mạc bị mất độ ẩm, dây thanh dễ bị kích thích và rung không đều, tạo ra âm thanh bị rè hoặc khàn. Đây là một biểu hiện tạm thời và thường không kèm theo ho, sốt hay các triệu chứng viêm nhiễm khác. Nếu phụ huynh để ý thấy bé hay khát nước, môi khô, giọng nói lúc rõ lúc không – rất có thể đây chính là nguyên nhân.
1.4. Phản ứng dị ứng hoặc kích ứng thanh quản
Ở một số trẻ có cơ địa dị ứng, khản tiếng có thể là phản ứng của thanh quản trước các tác nhân dị nguyên như bụi nhà, phấn hoa, nấm mốc, lông thú cưng hoặc thậm chí là một số loại thực phẩm. Dị ứng thường khiến niêm mạc thanh quản bị sưng nhẹ, dẫn đến giọng nói bị biến đổi – nhưng không gây ho hay đau họng.
Điểm đặc trưng của trường hợp này là khản tiếng có thể xảy ra đột ngột sau khi tiếp xúc với yếu tố dị ứng và thường kèm các dấu hiệu dị ứng khác như hắt hơi, ngứa mũi, chảy nước mắt hoặc nổi mẩn. Trong một số trường hợp, dị ứng cũng có thể gây phù nề thanh quản – là một tình trạng nghiêm trọng hơn và cần theo dõi sát.
1.5. Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
Nghe có vẻ không liên quan, nhưng trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản cũng là một nguyên nhân âm thầm gây khản tiếng ở trẻ nhỏ. Đặc biệt là vào buổi sáng sớm, khi bé thức dậy với giọng nói rè rè, khàn đục nhưng không ho, không sốt – phụ huynh nên nghĩ đến khả năng trào ngược.
Trào ngược làm cho axit dạ dày trào lên cổ họng, âm thầm gây viêm và kích ứng vùng thanh quản. Điều này dẫn đến hiện tượng khản tiếng mạn tính. Bé có thể không có triệu chứng tiêu hóa rõ rệt như ợ nóng hay đau bụng, khiến nguyên nhân này dễ bị bỏ sót.
1.6. Hạt xơ, polyp hoặc bất thường tại dây thanh (ít gặp)
Ở một số ít trẻ, đặc biệt là những bé có thói quen nói to hoặc la hét trong thời gian dài, sự tổn thương liên tục của dây thanh có thể dẫn đến hình thành hạt xơ hoặc polyp. Đây là những khối nhỏ mọc trên dây thanh làm cản trở chuyển động rung đều khi bé nói, tạo ra âm thanh khàn, rè, khó nghe. Tình trạng này thường kéo dài và không đáp ứng tốt với các biện pháp chăm sóc thông thường tại nhà.
Một số bé cũng có thể có bất thường bẩm sinh tại dây thanh hoặc vùng thanh quản – điều này thường được phát hiện khi khản tiếng xảy ra từ nhỏ, kéo dài không dứt và cần được bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng thăm khám nội soi để chẩn đoán chính xác.
2. Cha mẹ nên làm gì khi bé bị khản tiếng nhưng không ho?
Khi con có dấu hiệu khản tiếng mà không đi kèm ho hay sốt, nhiều cha mẹ thường phân vân không biết nên xử lý thế nào – nên chờ theo dõi thêm hay đưa đi khám ngay? Dưới đây là những việc thiết thực mà cha mẹ có thể làm để giúp con nhanh hồi phục, đồng thời nhận diện được tình huống nào cần đến sự can thiệp y tế.
2.1. Theo dõi sát các dấu hiệu đi kèm
Điều đầu tiên cha mẹ nên làm là quan sát thật kỹ tình trạng của trẻ. Hãy ghi nhớ:
- Khản tiếng bắt đầu từ khi nào? Có liên quan đến một dịp con nói nhiều, gào khóc hay hát hò quá mức không?
- Giọng nói thay đổi như thế nào? Bé nói nhỏ hơn, giọng rè, mất âm sắc hay hầu như không phát ra tiếng?
- Bé có biểu hiện mệt mỏi, biếng ăn, ngủ ít hoặc quấy khóc hơn bình thường không?
Việc theo dõi kỹ những chi tiết này sẽ giúp cha mẹ nhận ra được mức độ nghiêm trọng của tình trạng khản tiếng và cung cấp thông tin hữu ích cho bác sĩ nếu cần khám sau này.
2.2. Hướng dẫn trẻ nghỉ giọng đúng cách
Khản tiếng không nên coi thường và điều quan trọng nhất là để cho dây thanh của trẻ có thời gian “nghỉ ngơi”.
- Hạn chế tối đa việc la hét, hét to, đặc biệt trong các hoạt động vui chơi, sinh hoạt nhóm.
- Không nên khuyến khích trẻ thì thầm quá nhiều – vì thì thầm thực ra cũng gây áp lực lên dây thanh không kém gì hét to.
- Cha mẹ có thể hướng dẫn trẻ giao tiếp bằng cử chỉ, hình ảnh hoặc nét mặt khi cần thiết. Với trẻ lớn hơn, có thể dùng giấy, bảng vẽ hoặc ứng dụng điện thoại đơn giản để hỗ trợ giao tiếp.
2.3. Cải thiện môi trường sống
Một số yếu tố trong môi trường sống cũng có thể làm tình trạng khản tiếng kéo dài hoặc nặng thêm. Hãy chủ động điều chỉnh:
- Giữ cho phòng của bé có độ ẩm thích hợp, đặc biệt vào mùa đông hoặc khi dùng điều hòa nhiều.
- Tránh để trẻ tiếp xúc với khói thuốc, bụi bẩn, hóa chất hoặc lông thú cưng, vì những yếu tố này có thể kích thích đường thở và ảnh hưởng đến dây thanh.
- Cho trẻ uống đủ nước ấm trong ngày, hạn chế nước lạnh, đá hoặc các loại thức ăn có vị cay, nóng, chua – những thứ này dễ khiến thanh quản bị kích ứng thêm.
3. Dấu hiệu cần đưa bé đi khám
Trong hầu hết các trường hợp, khản tiếng ở trẻ nhỏ là tình trạng lành tính và có thể tự hồi phục sau vài ngày nghỉ ngơi, uống đủ nước và tránh la hét. Tuy nhiên, phụ huynh không nên chủ quan nếu nhận thấy các dấu hiệu bất thường sau đây, vì chúng có thể là biểu hiện của một vấn đề nghiêm trọng hơn liên quan đến thanh quản hoặc đường hô hấp:
1. Khản tiếng kéo dài trên 1 tuần không thuyên giảm
Nếu bé bị khản tiếng liên tục trong vòng 7 ngày trở lên mà không có dấu hiệu cải thiện, đặc biệt dù đã nghỉ ngơi, uống nhiều nước ấm và hạn chế nói chuyện, thì cha mẹ nên đưa bé đi khám. Khản tiếng kéo dài có thể là dấu hiệu của:
- Viêm thanh quản mạn tính
- Trào ngược dạ dày thực quản gây kích ứng thanh quản kéo dài
- Các tổn thương thực thể như hạt xơ hoặc polyp dây thanh (hiếm nhưng cần loại trừ)
2. Bé có dấu hiệu khó thở, nuốt đau, sốt cao hoặc mệt mỏi
Nếu tình trạng khản tiếng đi kèm với khó thở, thở rít, thở nhanh, thì có thể dây thanh đã bị sưng nề nghiêm trọng, làm hẹp đường thở, đây là tình trạng cấp cứu cần xử lý kịp thời.
Ngoài ra, nếu bé có biểu hiện nuốt đau, nuốt khó, sốt trên 38.5°C, hoặc mệt mỏi bất thường, thì nhiều khả năng bé đang bị nhiễm trùng vùng họng – thanh quản hoặc thậm chí là viêm thanh thiệt (một tình trạng nguy hiểm). Những dấu hiệu này tuyệt đối không nên xem nhẹ.
3. Khản tiếng tái đi tái lại nhiều lần
Nếu bé thường xuyên bị khản giọng, lặp đi lặp lại nhiều lần trong tháng hoặc trong năm, đặc biệt khi không có lý do rõ ràng như la hét hay viêm hô hấp – phụ huynh nên cho bé được thăm khám chuyên khoa. Khản tiếng mạn tính tái phát có thể gợi ý đến:
- Dị ứng hô hấp mạn
- Trào ngược dạ dày
- Rối loạn cơ phát âm
- Các bất thường cấu trúc thanh quản
Việc nội soi thanh quản hoặc làm thêm xét nghiệm có thể được chỉ định để xác định nguyên nhân chính xác.
4. Bé có dấu hiệu mất tiếng hoàn toàn (mất âm)
Nếu bé không thể phát ra âm thanh hoặc chỉ nói được rất nhỏ, thì thào, thậm chí mất giọng đột ngột, điều này cảnh báo khả năng tổn thương nặng dây thanh, hoặc các nguyên nhân nghiêm trọng khác như:
- Phù nề dây thanh cấp tính
- Tổn thương thần kinh thanh quản (ít gặp nhưng cần loại trừ)
- Các khối u hiếm gặp vùng thanh quản
Trường hợp này cần được thăm khám bởi bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng, tốt nhất tại cơ sở có nội soi thanh quản cho trẻ em.