Khản tiếng là tình trạng mà ai cũng có thể gặp phải, đặc biệt là những người phải nói nhiều như giáo viên, nhân viên tổng đài, ca sĩ… Không chỉ gây khó chịu khi giao tiếp, khản tiếng kéo dài còn ảnh hưởng không nhỏ đến công việc và sinh hoạt hàng ngày. Nhiều người lo lắng không biết bị khản tiếng uống thuốc gì để nhanh lấy lại giọng nói. Câu trả lời sẽ được giải đáp chi tiết trong bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Thuốc Tây y trị khản tiếng
Trong nhiều trường hợp, thuốc Tây y mang lại hiệu quả giảm triệu chứng khản tiếng nhanh chóng, đặc biệt khi nguyên nhân đã được xác định rõ. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần đúng bệnh, đúng thuốc, tránh lạm dụng vì có thể gây ra nhiều tác dụng phụ không mong muốn.
1.1. Kháng sinh – Chỉ dùng khi có dấu hiệu nhiễm khuẩn
Kháng sinh không phải là lựa chọn đầu tiên cho mọi trường hợp khản tiếng. Chỉ định kháng sinh chủ yếu khi:
- Khản tiếng kèm theo sốt cao, ho có đờm màu vàng/xanh
- Có dấu hiệu nhiễm trùng hô hấp như viêm họng cấp, viêm thanh quản do vi khuẩn
- Xét nghiệm bạch cầu tăng cao hoặc cấy dịch tiết dương tính
Các loại kháng sinh thường dùng:
- Amoxicillin-clavulanate (Augmentin): phổ rộng, hiệu quả trong viêm đường hô hấp
- Cefuroxim, Cefixim: dùng khi có dị ứng penicillin hoặc kháng thuốc
- Azithromycin, Clarithromycin: thay thế trong một số trường hợp đặc biệt
Tác dụng phụ và lưu ý:
- Có thể gây rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, buồn nôn
- Gây kháng thuốc nếu dùng không đúng chỉ định
- Không dùng kháng sinh cho trường hợp viêm do virus (thường gặp nhất trong cảm lạnh)
1.2. Thuốc kháng viêm, giảm phù nề thanh quản
Khản tiếng do viêm thanh quản (cấp hoặc mạn) thường đi kèm phù nề, viêm mô mềm quanh dây thanh, gây tắc nghẽn âm thanh và mất tiếng.
Corticoid (thuốc chống viêm mạnh):
- Dạng uống: Prednisolone, Dexamethasone
- Dạng khí dung (xịt họng): Budesonide, Beclomethasone
Chỉ định dùng:
- Khản tiếng cấp nặng do viêm thanh quản có phù nề rõ
- Người làm nghề nói nhiều (giáo viên, MC…) cần phục hồi giọng nhanh
- Khản tiếng do dị ứng hoặc sau nhiễm virus kéo dài
Lưu ý khi dùng corticoid:
- Không nên dùng kéo dài quá 7 ngày
- Có thể gây loét dạ dày, giữ nước, tăng huyết áp nếu lạm dụng
- Cần chỉ định của bác sĩ khi dùng dạng uống
1.3. Thuốc ho, long đờm, giảm kích ứng họng
Khản tiếng kèm ho khan hoặc ho có đờm là dấu hiệu thường gặp do viêm đường hô hấp hoặc kích ứng niêm mạc thanh quản.
Các hoạt chất phổ biến:
- Ambroxol, Bromhexin: làm loãng đờm, dễ khạc ra ngoài
- Acetylcystein (NAC): tiêu đờm mạnh, giảm độ nhớt dịch tiết
- Dextromethorphan: giảm phản xạ ho trong ho khan
- Viên ngậm chứa bạc hà, gừng, cam thảo: làm dịu họng, giảm kích thích
Trường hợp nên dùng:
- Khản tiếng do viêm đường hô hấp trên kèm nhiều đờm
- Ho khan gây tổn thương niêm mạc họng, làm giọng khàn nặng hơn
1.4. Thuốc điều trị nguyên nhân liên quan
Một số trường hợp khản tiếng không xuất phát từ nhiễm khuẩn mà do yếu tố bệnh lý khác gây ảnh hưởng dây thanh:
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD):
Axit dạ dày trào ngược lên họng, làm viêm và kích thích dây thanh.
Thuốc thường dùng:
- PPI (ức chế bơm proton): Omeprazole, Esomeprazole, Pantoprazole
- Kháng histamin H2: Ranitidine (hiện ít dùng), Famotidine
Lưu ý:
- Cần uống trước ăn 30-60 phút
- Kết hợp thay đổi lối sống: tránh ăn đêm, hạn chế đồ chua cay
Dị ứng hô hấp (viêm mũi dị ứng, viêm xoang…):
Viêm mạn tính đường hô hấp trên có thể gây kích thích dây thanh.
Thuốc điều trị:
- Kháng histamin: Loratadin, Cetirizin, Fexofenadin
- Thuốc xịt mũi chứa corticosteroid: Fluticasone, Mometasone
Lưu ý chung:
Không nên tự ý dùng thuốc Tây, đặc biệt là kháng sinh và corticoid nếu chưa xác định rõ nguyên nhân gây khản tiếng. Sử dụng thuốc không đúng có thể khiến tình trạng nghiêm trọng hơn, gây nhờn thuốc hoặc che giấu triệu chứng bệnh lý nền nguy hiểm (u thanh quản, bướu giáp…).
2. Thuốc đông y chữa khản tiếng
Dưới góc nhìn của y học cổ truyền, khàn tiếng thường liên quan đến sự mất cân bằng của các tạng Phế và Thận. Phế chủ về khí và là cửa của thanh âm, trong khi Thận là gốc của thanh âm. Tùy thuộc vào nguyên nhân và thể bệnh, Đông y có nhiều bài thuốc điều trị khàn tiếng hiệu quả. Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến:
2.1. Bài thuốc cho thể phong nhiệt phạm phế
Triệu chứng: Khàn tiếng kèm theo họng sưng đau, khát nước, sốt nhẹ, rêu lưỡi vàng mỏng.
Bài thuốc: Liên kiều 10g, hoàng bá 12g, mạch môn đông 10g, xuyên khung 6g, bạc hà 6g, sinh kha tử 10g, thuyền thoái 6g, ngưu bàng tử 10g, cát cánh 10g, cam thảo 6g.
Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, chia 2-3 lần.
Công dụng: Thanh nhiệt, giải độc, lợi yết hầu.
2.2. Bài thuốc cho thể đàm nhiệt uất kết
Triệu chứng: Khàn tiếng kèm đờm đặc vàng, họng khô, miệng đắng, rêu lưỡi vàng dày.
Bài thuốc: Bối mẫu 12g, tri mẫu 10g, cam thảo 8g, cát cánh 12g, xương bồ 12g.
Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần sau bữa ăn.
Công dụng: Thanh phế, hóa đàm, lợi hầu họng.
2.3. Bài thuốc cho thể phế âm hư
Triệu chứng: Khàn tiếng kéo dài, giọng yếu, họng khô, ho khan, mệt mỏi, lưỡi đỏ ít rêu.
Bài thuốc: Nhân sâm 12g, bạch linh 12g, đương quy 12g, sinh địa 12g, thiên môn đông 10g, mạch môn đông 10g, kha tử 10g, ô mai 10g, a giao 10g, ngưu nhũ 16g, mật ong 10g, lê tươi 1 quả.
Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.
Công dụng: Bổ phế âm, dưỡng huyết, sinh tân dịch, phục hồi giọng nói.
2.4. Bài thuốc từ quả sung và mạch môn đông
Triệu chứng: Khàn tiếng do viêm họng mãn tính, họng khô rát.
Bài thuốc: Quả sung 15-20g (thái nhỏ), mạch môn đông 10g, bang đại hải 12g.
Cách dùng: Hãm quả sung với nước sôi, có thể thêm đường phèn, uống thay nước trong ngày. Mạch môn đông và bang đại hải sắc lấy nước uống.
Công dụng: Nhuận phế, thanh nhiệt, làm dịu họng.
2.5. Bài thuốc cho thể thận âm hư
Triệu chứng: Khàn tiếng kéo dài, giọng yếu, đau lưng, mỏi gối, lưỡi đỏ ít rêu.
Bài thuốc: Thục địa 12g, sơn thù 10g, hoài sơn 10g, mạch môn đông 10g, thiên môn đông 10g, ngũ vị tử 6g, cam thảo 6g.
Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.
Công dụng: Bổ thận âm, dưỡng phế, phục hồi giọng nói.
Lưu ý: Các bài thuốc trên nên được sử dụng dưới sự hướng dẫn của thầy thuốc Đông y hoặc bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo hiệu quả và an toàn. Nếu tình trạng khàn tiếng kéo dài hoặc có dấu hiệu nghiêm trọng, bạn nên đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.
3. Uống gì để giảm khàn tiếng mà không phải dùng thuốc?
Bên cạnh việc thăm khám bác sĩ và dùng thuốc khi tình trạng khản tiếng kéo dài hoặc có dấu hiệu bất thường, bạn có thể tham khảo một số mẹo dân gian an toàn và dễ thực hiện tại nhà để giúp giảm nhẹ triệu chứng khản tiếng, đặc biệt là trong trường hợp khản tiếng nhẹ do cảm lạnh thông thường hoặc nói quá nhiều. Dưới đây là một số mẹo bạn có thể thử:
3.1. Uống các loại trà thảo dược
Trà mật ong: Mật ong có tính kháng khuẩn và làm dịu, kết hợp với nước ấm giúp giảm viêm và giảm khản tiếng. Pha một thìa cà phê mật ong vào cốc nước ấm và uống từ từ. Bạn có thể thêm vài giọt nước cốt chanh để tăng hiệu quả.
Trà gừng: Gừng có tính ấm, kháng viêm và long đờm nhẹ. Thái vài lát gừng tươi, hãm với nước nóng trong khoảng 10-15 phút rồi uống. Có thể thêm một chút mật ong nếu thích.
Trà cam thảo: Cam thảo có tác dụng làm dịu cổ họng, giảm ho và khản tiếng. Bạn có thể dùng cam thảo khô hãm với nước nóng để uống.
Trà hoa cúc: Hoa cúc có tính mát, giúp giảm viêm niêm mạc họng và cải thiện giấc ngủ – rất cần thiết cho người bị khản tiếng. Cách dùng: Hãm hoa cúc khô với nước sôi, để ấm rồi uống, có thể dùng 2-3 lần/ngày.
3.2. Áp dụng một số mẹo dân gian khác
Quất (tắc) chưng đường hoặc mật ong: Quất có tác dụng long đờm, giảm ho và làm dịu cổ họng. Cắt đôi quả quất, bỏ hạt (nếu muốn), trộn với một ít đường phèn hoặc mật ong rồi chưng cách thủy khoảng 15-20 phút. Ăn cả cái và uống nước.
Lá hẹ hấp đường phèn: Lá hẹ có tính ấm, kháng khuẩn và tiêu viêm. Rửa sạch một nắm lá hẹ, thái nhỏ, trộn với một ít đường phèn rồi hấp cách thủy cho đến khi hẹ mềm. Ăn và uống nước.
Uống sữa ấm: Sữa ấm có thể giúp làm dịu cổ họng và cung cấp độ ẩm. Cách dùng: Uống một cốc sữa ấm trước khi đi ngủ.
Khản tiếng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, từ viêm nhiễm, trào ngược đến dị ứng hay do nói quá nhiều. Việc lựa chọn thuốc điều trị cần dựa vào tình trạng cụ thể và mức độ nặng nhẹ của triệu chứng. Quan trọng nhất là không tự ý dùng thuốc kéo dài mà nên thăm khám bác sĩ nếu khản tiếng dai dẳng hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường. Bảo vệ giọng nói chính là cách tốt nhất để giữ gìn sức khỏe và hiệu quả công việc hằng ngày.