Sau khi sinh, cơ thể người mẹ vẫn còn yếu và nhạy cảm, đặc biệt là khi đang cho con bú. Một triệu chứng tưởng chừng đơn giản như đau họng cũng có thể khiến mẹ lo lắng: liệu có được dùng thuốc không, có ảnh hưởng đến sữa hay em bé không? Bài viết này sẽ giúp mẹ hiểu rõ nguyên nhân gây đau họng sau sinh và hướng dẫn những cách điều trị an toàn, hiệu quả ngay cả khi đang nuôi con bằng sữa mẹ.
Mục lục
1. Các phương pháp dân gian an toàn cho mẹ bỉm sữa
Súc họng bằng nước muối sinh lý
Mẹ nên súc họng bằng nước muối sinh lý (NaCl 0.9%) 2 – 3 lần mỗi ngày, đặc biệt vào buổi sáng sau khi ngủ dậy và buổi tối trước khi ngủ. Nước muối giúp sát khuẩn, làm dịu cổ họng, giảm viêm và loại bỏ vi khuẩn, virus ở vùng họng. Lưu ý không nên dùng nước muối quá đặc vì có thể gây khô niêm mạc họng.
Uống nước ấm mật ong chanh
Hỗn hợp mật ong và chanh có tác dụng làm dịu cổ họng, kháng khuẩn, giảm ho và viêm. Mỗi sáng có thể pha 1 thìa mật ong với vài giọt nước cốt chanh và nước ấm để uống. Tuy nhiên, nếu bé bú mẹ dưới 1 tuổi thì mẹ cần thận trọng vì vẫn còn tranh cãi về khả năng truyền bào tử botulinum từ mật ong qua sữa mẹ, dù hiếm gặp. Tốt nhất là hỏi ý kiến bác sĩ nếu muốn sử dụng thường xuyên.
Dùng gừng, tía tô, cam thảo
Gừng: Cắt lát gừng tươi, hãm với nước sôi và uống ấm. Có thể thêm chút mật ong. Gừng giúp kháng viêm, giảm đau họng hiệu quả.
Tía tô: Dùng lá tía tô tươi nấu với nước sôi hoặc kết hợp với cháo nóng để giải cảm, tăng đề kháng.
Cam thảo: Có thể dùng cam thảo dạng sắc hoặc viên ngậm thảo dược có chiết xuất cam thảo. Tuy nhiên, không nên dùng quá nhiều hoặc kéo dài vì có thể gây giữ nước và tăng huyết áp nhẹ.
Xông hơi mũi họng
Xông hơi mũi họng là một phương pháp dân gian hiệu quả và an toàn để làm dịu cơn đau họng, giảm tắc nghẽn mũi và làm loãng đờm. Hơi ấm từ nước sẽ giúp làm ẩm niêm mạc đường hô hấp, làm dịu cổ họng bị kích ứng và giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn.
Để thực hiện xông hơi tại nhà, bạn có thể sử dụng một bát nước nóng hoặc máy xông hơi mặt chuyên dụng. Với cách truyền thống bằng bát nước nóng, bạn cần một bát lớn, nước nóng, và một chiếc khăn tắm lớn. Đun sôi nước, sau đó đổ vào bát. Bạn có thể thêm một vài giọt tinh dầu tràm, khuynh diệp, bạc hà, hoặc một chút gừng tươi đập dập, sả thái lát vào nước để tăng cường hiệu quả sát khuẩn và thông mũi. Đặt bát nước nóng lên một mặt phẳng chắc chắn. Cúi mặt gần sát bát nước (giữ khoảng cách an toàn để tránh bị bỏng hơi), trùm khăn tắm kín đầu và bát nước để hơi nước không thoát ra ngoài. Hít thở sâu và đều qua mũi và miệng trong khoảng 5-10 phút.
-
Chỉ nên xông 1 lần/ngày, tối đa 10 phút, tránh xông quá lâu hoặc quá gần vì có thể gây bỏng hơi.”
-
Tránh xông khi đang sốt cao, có tiền sử co giật hoặc hen suyễn.
Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ họng
Mẹ sau sinh nên mặc ấm, đeo khăn mỏng quanh cổ khi thời tiết lạnh hoặc khi ngủ. Tránh để cơ thể bị nhiễm lạnh, nhất là vào ban đêm hoặc khi thức cho con bú. Cũng cần tránh bật quạt mạnh hoặc máy lạnh hướng thẳng vào cổ họng.
Dinh dưỡng hỗ trợ phục hồi
Ăn gì để tăng đề kháng, chống viêm tự nhiên:
Tăng cường rau xanh, trái cây giàu vitamin C (như cam, bưởi, ổi), thực phẩm chứa kẽm (hải sản, trứng, các loại đậu), tỏi và nghệ. Những thực phẩm này giúp nâng cao sức đề kháng, hỗ trợ cơ thể chống lại vi khuẩn, virus gây viêm họng.
Những thực phẩm nên kiêng khi đau họng và đang cho con bú:
Tránh đồ ăn cay nóng, chiên rán nhiều dầu mỡ, nước đá, đồ uống lạnh, thực phẩm có chất bảo quản hoặc dễ gây kích ứng họng như mì gói, thực phẩm đóng hộp. Cũng cần hạn chế cà phê, trà đậm, rượu bia vì có thể ảnh hưởng đến lượng sữa và làm khô niêm mạc họng.
2. Thuốc chữa đau họng cho mẹ sau sinh
Đối với mẹ cho con bú
Khi đang cho con bú mà bị viêm họng, việc lựa chọn thuốc luôn là mối bận tâm lớn của các mẹ vì sợ ảnh hưởng đến bé. Tuy nhiên, nếu biết cách sử dụng đúng, mẹ vẫn có thể điều trị hiệu quả mà không gây hại cho con. Nguyên tắc vàng là luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào.
Trước khi nghĩ đến thuốc, hãy áp dụng các biện pháp hỗ trợ tại nhà. Chúng rất an toàn và thường hiệu quả với các trường hợp viêm họng nhẹ. Nếu các biện pháp tự nhiên không đủ hiệu quả, Paracetamol là lựa chọn đầu tiên và an toàn nhất cho mẹ đang cho con bú.
Paracetamol: Đây là thuốc hạ sốt, giảm đau được coi là an toàn cho mẹ đang cho con bú nếu dùng đúng liều khuyến cáo (thường là 10-15 mg/kg cân nặng, cách 4-6 tiếng/lần, không quá 4g/ngày). Thuốc hầu như không ảnh hưởng đáng kể đến sữa mẹ và em bé. Tuy nhiên, mẹ cần tránh dùng thêm các thuốc khác có chứa Paracetamol để không bị quá liều.
Lưu ý về Ibuprofen: Mặc dù Ibuprofen cũng được coi là tương đối an toàn khi cho con bú ở liều thông thường, nhưng Paracetamol vẫn thường là lựa chọn ưu tiên hàng đầu do ít tác dụng phụ hơn và đã được nghiên cứu kỹ lưỡng hơn về an toàn khi cho con bú. Aspirin tuyệt đối không được khuyến cáo do nguy cơ gây Hội chứng Reye nghiêm trọng ở trẻ em, dù lượng thuốc vào sữa mẹ là nhỏ.
Thuốc xịt họng, viên ngậm thảo dược: Một số loại thuốc xịt họng chứa tinh dầu bạc hà, tràm, chiết xuất thảo dược có thể dùng được khi cho con bú nếu không chứa kháng sinh hoặc corticoid. Viên ngậm thảo dược như chứa gừng, cam thảo, cúc la mã… có thể hỗ trợ làm dịu họng. Tuy nhiên, cần đọc kỹ thành phần và hỏi ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ nếu không chắc chắn về độ an toàn, đặc biệt là với các loại có chứa thuốc tê tại chỗ hoặc kháng khuẩn.
Những thuốc nên tránh:
- Thuốc kháng histamine thế hệ 1 (như Chlorpheniramine, Diphenhydramine): Có thể gây buồn ngủ cho bé thông qua sữa mẹ và có thể làm giảm nguồn sữa. Nên ưu tiên các thuốc kháng histamine thế hệ 2 (ví dụ: Loratadine, Cetirizine) an toàn theo mức độ L1 (nhóm an toàn cao nhất) theo thang xếp hạng của Hale. Có thể dùng nếu mẹ bị ngứa họng, hắt hơi, viêm mũi dị ứng kèm theo nhưng vẫn cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Các loại thuốc giảm đau gây nghiện: Như Codein, Tramadol có thể bài tiết vào sữa và gây ức chế hô hấp ở trẻ.
- Thuốc co mạch giảm nghẹt mũi (như Pseudoephedrine, Phenylephrine): Có thể làm giảm lượng sữa.
- Thuốc ho có chứa cồn hoặc các thành phần không rõ ràng.
Đối với mẹ không cho con bú
Mẹ sau sinh không cho con bú có thể sử dụng thuốc điều trị rộng rãi hơn so với mẹ đang cho con bú, tuy nhiên vẫn cần cẩn trọng do cơ thể sau sinh vẫn trong giai đoạn hồi phục, nội tiết chưa ổn định hoàn toàn.
Paracetamol, Ibuprofen
Đây là các thuốc giảm đau hạ sốt phổ biến. Với mẹ không cho con bú, cả hai đều có thể sử dụng nếu không có tiền sử dị ứng. Paracetamol là lựa chọn an toàn và ít tác dụng phụ hơn, trong khi Ibuprofen còn có tác dụng chống viêm nên thường được dùng trong các trường hợp viêm họng do vi khuẩn.
Kháng sinh
Nếu đau họng do vi khuẩn, bác sĩ có thể kê các loại kháng sinh như Amoxicillin, Azithromycin, Cefuroxim… Mẹ không cho con bú có thể sử dụng các nhóm kháng sinh này thoải mái hơn so với mẹ đang cho con bú. Tuy nhiên, không được tự ý dùng kháng sinh mà không có đơn vì có nguy cơ dùng sai thuốc hoặc kháng kháng sinh.
Thuốc xịt họng và viên ngậm có chứa kháng viêm
Các sản phẩm chứa hoạt chất như Benzocaine, Lidocaine (gây tê tại chỗ), hoặc các loại xịt chứa kháng viêm (như Flurbiprofen, Hydrocortisone) có thể sử dụng. Tuy nhiên, nên dùng đúng liều lượng và không quá 5-7 ngày để tránh tổn thương niêm mạc họng.
Thuốc long đờm, giảm ho
Các thuốc như Acetylcysteine (long đờm), Dextromethorphan (giảm ho khan), hoặc thuốc siro ho có chứa thảo dược kết hợp tân dược có thể sử dụng nếu cần thiết. Cần đọc kỹ hướng dẫn và tránh phối hợp nhiều thuốc có cùng tác dụng để tránh quá liều.
3. Các dấu hiệu cảnh báo cần đi khám sớm
Trong nhiều trường hợp, đau họng có thể tự khỏi sau vài ngày chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, nếu xuất hiện những dấu hiệu dưới đây, mẹ sau sinh cần chủ động đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.
1. Đau họng kéo dài trên 5 ngày không thuyên giảm
Nếu mẹ đã áp dụng các biện pháp tự nhiên, nghỉ ngơi và giữ ấm đúng cách mà tình trạng đau họng vẫn không cải thiện sau 5 ngày, đây có thể là dấu hiệu cho thấy nguyên nhân không đơn giản như viêm họng do virus thông thường. Cần được bác sĩ kiểm tra để loại trừ khả năng nhiễm khuẩn hoặc biến chứng.
2. Có sốt cao, khó nuốt, nổi hạch
- Sốt trên 38.5 độ C, kéo dài không hạ dù đã dùng thuốc hạ sốt hoặc chườm ấm là một dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng cần điều trị bằng kháng sinh.
- Cảm giác nuốt đau, nghẹn, hoặc đau lan lên tai có thể là biểu hiện viêm amidan, viêm họng cấp nặng.
- Nổi hạch ở cổ hoặc dưới cằm đi kèm đau họng là phản ứng viêm cần được thăm khám để đánh giá mức độ lan rộng của nhiễm khuẩn.
3. Triệu chứng lan xuống ngực hoặc có dấu hiệu viêm phổi
- Ho nhiều, tức ngực, khó thở, ho có đờm màu vàng xanh hoặc có mùi hôi là những dấu hiệu có thể liên quan đến nhiễm trùng đường hô hấp dưới, như viêm phế quản hoặc viêm phổi.
- Đây là tình trạng không thể tự điều trị tại nhà và cần can thiệp y tế càng sớm càng tốt, đặc biệt với mẹ sau sinh có sức đề kháng yếu.
Đau họng sau sinh tuy thường gặp nhưng không nên xem nhẹ, đặc biệt với mẹ đang cho con bú. Việc lựa chọn cách điều trị an toàn và phù hợp giúp mẹ nhanh hồi phục mà vẫn đảm bảo sức khỏe cho bé. Nếu triệu chứng kéo dài, kèm sốt cao hay khó nuốt, mẹ nên đi khám sớm để tránh biến chứng. Luôn lắng nghe cơ thể và ưu tiên những phương pháp an toàn là cách chăm sóc tốt cho cả mẹ và con.