Đau họng là triệu chứng phổ biến, có thể xuất hiện khi cảm lạnh, viêm họng thông thường, hay thậm chí chỉ do nói nhiều. Nhưng kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, nhiều người bắt đầu lo lắng hơn mỗi khi thấy cổ họng đau rát. Vậy đau họng do COVID có gì khác biệt? Làm sao để nhận biết sớm và không nhầm lẫn với các nguyên nhân khác? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ và chủ động hơn trong việc theo dõi sức khỏe của mình.
Mục lục
1. Đau họng do COVID khác gì đau họng thông thường?
1.1. Đặc điểm cơn đau họng trong COVID-19
Đau họng là một trong những triệu chứng thường gặp ở người mắc COVID-19, đặc biệt trong các biến thể gần đây như Omicron và các dòng phụ của nó. So với các bệnh lý viêm họng thông thường, cơn đau họng do COVID thường có những đặc điểm sau:
Cảm giác rát, nóng, ngứa hoặc khô họng:
Người bệnh thường mô tả họng như bị “cháy rát”, cảm giác khô, ngứa, khó chịu sâu bên trong. Đây là biểu hiện viêm cấp niêm mạc họng do virus xâm nhập.
Vị trí và mức độ đau:
- Vị trí đau thường khu trú sâu trong họng, gần thanh quản.
- Mức độ đau có thể từ nhẹ đến trung bình, hiếm khi gây đau dữ dội như trong viêm họng do vi khuẩn.
- Tuy nhiên, nhiều người lại có cảm giác nuốt đau, khàn tiếng nhẹ do tổn thương niêm mạc lan xuống thanh quản.
Thời gian đau:
- Đau họng do COVID thường xuất hiện sớm trong 1-3 ngày đầu sau khi nhiễm virus.
- Triệu chứng thường kéo dài 3-7 ngày, rồi giảm dần.
- Một số trường hợp có thể bị đau họng kéo dài sau khi đã khỏi bệnh – đây là biểu hiện của hậu COVID.
2.2. So sánh triệu chứng đau họng do COVID với các nguyên nhân khác
Đau họng do COVID-19 thường bắt đầu một cách âm thầm, cảm giác đau không quá dữ dội nhưng kèm theo cảm giác rát sâu trong họng, khô, ngứa hoặc khó chịu như có vật gì mắc ở cổ họng. Điểm đặc trưng của COVID là đau họng thường đi kèm ho khan, sốt nhẹ và nổi bật nhất là mất khứu giác hoặc vị giác tạm thời, điều mà hầu như không thấy trong các bệnh viêm họng thông thường. Ngoài ra, nhiều người còn cảm thấy mệt mỏi toàn thân, đau cơ hoặc nhức đầu âm ỉ, đặc biệt khi bị các biến thể như Omicron hoặc các dòng phụ của nó.
Trong khi đó, đau họng do vi khuẩn, đặc biệt là viêm họng liên cầu (Streptococcus), lại thường khởi phát đột ngột và rất rõ ràng. Người bệnh cảm thấy đau rát nghiêm trọng, đặc biệt khi nuốt nước bọt hoặc thức ăn. Sốt cao (thường trên 38,5°C) là dấu hiệu gần như luôn có và khi khám họng có thể thấy amidan sưng đỏ, có mủ trắng hoặc mảng giả mạc, kèm hạch góc hàm sưng đau. Triệu chứng thường không kèm ho, không mất vị giác và nếu không điều trị bằng kháng sinh, bệnh dễ chuyển biến nặng.
Đau họng do virus thông thường (như cảm cúm, cúm mùa, adenovirus) cũng khá phổ biến, nhất là khi giao mùa. Triệu chứng thường nhẹ hơn so với viêm họng do vi khuẩn, người bệnh có thể thấy đau họng mức độ vừa phải, kèm ho, nghẹt mũi, chảy mũi, hắt hơi và đôi khi sốt nhẹ. Khác với COVID, mất khứu giác hoặc vị giác thường không xảy ra và nếu có thì do nghẹt mũi gây ra, chứ không phải do tổn thương thần kinh khứu giác như trong COVID.
Đau họng do dị ứng hoặc trào ngược dạ dày thực quản (GERD) lại là một nhóm hoàn toàn khác biệt. Cảm giác đau họng thường không rát nóng cấp tính, mà âm ỉ, dai dẳng, tái đi tái lại, đặc biệt vào buổi sáng khi mới ngủ dậy hoặc sau khi ăn no, nằm ngay. Với dị ứng, người bệnh thường cảm thấy ngứa cổ họng, ho khan, hắt hơi, chảy mũi nước trong, không sốt. Với trào ngược, điển hình là ợ nóng, ợ chua, cảm giác đắng miệng, khàn giọng kéo dài, nhưng không có triệu chứng toàn thân như sốt hay đau nhức cơ thể.
3. Những dấu hiệu giúp phân biệt đau họng do COVID ở từng giai đoạn
3.1. Giai đoạn khởi phát (1-3 ngày đầu)
Trong những ngày đầu nhiễm COVID-19, đau họng thường là một trong các triệu chứng xuất hiện sớm nhất, đặc biệt ở các biến thể mới như Omicron. Cảm giác đau họng lúc này thường rát nhẹ, khô hoặc ngứa họng, dễ khiến người bệnh nhầm lẫn với các bệnh cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, ở một số người, đau họng có thể là dấu hiệu duy nhất hoặc nổi bật nhất, đặc biệt nếu họ chưa có triệu chứng ho hay sốt rõ rệt.
Ngoài đau họng, người bệnh có thể bắt đầu thấy mệt mỏi nhẹ, hơi ớn lạnh, hoặc nghẹt mũi. Sốt có thể chưa xuất hiện hoặc chỉ sốt nhẹ. Giai đoạn này rất quan trọng vì các triệu chứng còn mơ hồ, dễ bị bỏ qua hoặc nhầm với viêm họng thông thường do thay đổi thời tiết.
3.2. Giai đoạn toàn phát (4-7 ngày)
Đây là thời điểm mà virus hoạt động mạnh nhất trong cơ thể, khiến triệu chứng bộc lộ rõ rệt hơn. Cảm giác đau họng thường nặng hơn so với giai đoạn khởi phát, người bệnh có thể thấy rát họng sâu, nuốt vướng, hoặc nói chuyện trở nên khó khăn hơn. Ở một số trường hợp, họng có thể khô rát kéo dài cả ngày, đặc biệt khi kèm theo ho khan liên tục, gây cảm giác như bị “cào xé” trong cổ họng.
Lúc này, giọng nói có thể bị khàn nhẹ, do vùng thanh quản cũng bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, khác với viêm họng do vi khuẩn, ít khi có đờm đặc hay mủ, trừ khi có bội nhiễm. Bên cạnh đó, các triệu chứng toàn thân khác như sốt, mệt mỏi sâu, đau nhức cơ thể, mất vị giác hoặc khứu giác thường xuất hiện rõ rệt hơn trong giai đoạn này, giúp phân biệt với các nguyên nhân khác gây đau họng.
3.3. Giai đoạn hồi phục (sau 7 ngày)
Sau khoảng 1 tuần, nếu không có biến chứng, hầu hết các triệu chứng COVID-19 bắt đầu giảm dần, trong đó có đau họng. Tuy vậy, thời gian hồi phục đau họng có thể khác nhau tùy theo cơ địa và tình trạng miễn dịch của từng người. Một số người hết đau họng nhanh chỉ sau vài ngày, nhưng cũng có người vẫn còn cảm giác rát nhẹ hoặc ho khan kéo dài thêm vài tuần.
Đáng lưu ý, một số bệnh nhân, dù đã âm tính với COVID, vẫn có thể gặp tình trạng viêm sau nhiễm kéo dài, với các triệu chứng như đau họng mạn tính, khàn tiếng kéo dài, hoặc cảm giác nghẹn cổ họng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Việc theo dõi sát các dấu hiệu ở từng giai đoạn giúp người bệnh và người chăm sóc phân biệt rõ đau họng do COVID với các nguyên nhân khác, đồng thời kịp thời phát hiện khi có dấu hiệu chuyển nặng hoặc biến chứng.
4. Những trường hợp đau họng khi mắc COVID cần cảnh giác
Mặc dù đau họng thường là triệu chứng nhẹ và phổ biến khi nhiễm COVID-19, nhưng có những trường hợp đau họng lại cảnh báo các biến chứng nặng hoặc tiến triển bệnh nghiêm trọng. Dưới đây là những tình huống người bệnh cần đặc biệt lưu ý:
4.1. Khi đau họng là dấu hiệu của biến chứng nặng
Trong một số trường hợp, đau họng không chỉ đơn thuần là triệu chứng viêm họng do virus, mà có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh COVID-19 đang diễn tiến phức tạp, lan rộng đến các cơ quan hô hấp sâu hơn như thanh quản hoặc phổi. Cần cảnh giác nếu xuất hiện những dấu hiệu sau:
- Đau họng kèm theo khàn tiếng, mất tiếng: Có thể là do virus lan xuống thanh quản gây viêm thanh quản.
- Đau họng đi kèm khó thở, tức ngực: Đây là những dấu hiệu gợi ý viêm phổi, một biến chứng nguy hiểm của COVID-19. Bệnh nhân có thể cảm thấy thở gấp, hụt hơi, đặc biệt khi gắng sức.
- Cảm giác nuốt nghẹn, khó nuốt hoặc đau khi nuốt: Có thể cho thấy tình trạng viêm lan rộng hoặc sưng nề vùng hầu họng, ảnh hưởng đến chức năng nuốt.
- Sốt cao kéo dài không hạ hoặc rét run: Gợi ý nhiễm trùng nặng hoặc có thể là bội nhiễm vi khuẩn.
Nếu gặp bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, người bệnh cần được đánh giá y tế kịp thời để loại trừ hoặc điều trị sớm các biến chứng nghiêm trọng.
4.2. Trường hợp đặc biệt: Trẻ em, người cao tuổi, người có bệnh nền
Một số nhóm đối tượng đặc biệt có nguy cơ cao gặp biến chứng nếu đau họng xuất hiện trong bối cảnh nhiễm COVID-19:
- Trẻ em: Đặc biệt trẻ dưới 5 tuổi có thể không diễn đạt được mức độ đau họng. Cần chú ý các dấu hiệu như bỏ bú, quấy khóc, sốt, chảy nước dãi nhiều, ho khò khè hoặc khó thở.
- Người cao tuổi: Hệ miễn dịch suy yếu khiến triệu chứng đau họng dễ bị đánh giá thấp, trong khi bệnh có thể diễn tiến nhanh đến viêm phổi mà không có biểu hiện rõ ràng ban đầu.
- Người có bệnh nền (tim mạch, tiểu đường, hen suyễn, COPD…): Những đối tượng này dễ chuyển nặng khi nhiễm COVID-19. Đau họng kèm theo ho tăng dần, mệt mỏi bất thường, khó thở là những tín hiệu cần theo dõi sát.
Ở những đối tượng này, việc phát hiện sớm các triệu chứng bất thường và chủ động theo dõi sát tình trạng sức khỏe là cực kỳ quan trọng.
4.3. Khi nào cần đi khám hoặc xét nghiệm COVID?
Nếu bạn hoặc người thân có đau họng và nghi ngờ nhiễm COVID-19, hãy cân nhắc đi khám hoặc xét nghiệm khi có một trong các yếu tố sau:
- Tiếp xúc gần với người nghi nhiễm hoặc đã xác định dương tính với COVID-19 trong vòng 5-7 ngày qua.
- Đau họng đi kèm sốt cao, ho khan, mệt mỏi nhiều hoặc mất vị giác, khứu giác – những triệu chứng điển hình của COVID-19.
- Đau họng không cải thiện sau 3 ngày chăm sóc tại nhà, hoặc trở nên nặng hơn theo thời gian.
- Có các biểu hiện cảnh báo nặng như: khó thở, đau tức ngực, lơ mơ, mạch nhanh hoặc huyết áp tụt.
Ngoài ra, với các nhóm nguy cơ cao (trẻ nhỏ, người già, người bệnh nền), nên chủ động xét nghiệm sớm nếu xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào dù là nhẹ.
Khi bị đau họng nghi ngờ do COVID-19, việc chăm sóc đúng cách tại nhà vẫn đóng vai trò quan trọng. Bạn có thể súc họng bằng nước muối ấm, uống nhiều nước, nghỉ ngơi và hạn chế nói nhiều để giảm kích thích niêm mạc họng. Các biện pháp như dùng mật ong, gừng, chanh có thể hỗ trợ giảm đau nhẹ, nhưng không thay thế điều trị y khoa. Thuốc không kê đơn như paracetamol, thuốc ngậm hoặc xịt họng giúp cải thiện triệu chứng, song cần lưu ý tránh tự ý dùng thuốc kháng sinh hoặc thuốc chống viêm nếu chưa có chỉ định từ bác sĩ.