Đau họng là một trong những triệu chứng rất phổ biến trong đời sống hằng ngày. Thông thường, đa số trường hợp đau họng chỉ kéo dài vài ngày đến một tuần rồi tự khỏi hoặc thuyên giảm khi điều trị bằng thuốc thông thường. Tuy nhiên, nếu tình trạng này diễn ra nhiều tuần liên tục mà không cải thiện, đó là dấu hiệu cần được quan tâm. Đau họng kéo dài có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có những nguyên nhân đơn giản nhưng cũng có trường hợp tiềm ẩn bệnh lý nghiêm trọng.
Mục lục
Nguyên nhân thường gặp khiến đau họng kéo dài không khỏi
1. Các nguyên nhân phổ biến (đa số người bệnh gặp)
Viêm họng mạn tính, viêm amidan mạn tính
Đây là nguyên nhân thường gặp nhất ở những người bị đau họng kéo dài. Viêm họng mạn tính thường xuất hiện ở người hay tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, hút thuốc lá, uống rượu bia, hoặc có cơ địa dị ứng. Triệu chứng thường là đau rát họng dai dẳng, cảm giác vướng ở cổ họng, ho khan kéo dài, đôi khi kèm khàn giọng.
Viêm amidan mạn tính cũng gây tình trạng đau họng lặp đi lặp lại. Người bệnh thường có biểu hiện đau khi nuốt, hơi thở có mùi, đôi khi xuất hiện hạch nhỏ vùng cổ. Nếu không điều trị, viêm amidan mạn tính có thể gây nhiều biến chứng như viêm tai giữa, viêm xoang, thậm chí ảnh hưởng tim, thận.
Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Một trong những nguyên nhân ít người nghĩ tới nhưng lại khá phổ biến là trào ngược dạ dày. Khi acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản và họng, nó gây cảm giác nóng rát, khàn tiếng, ho kéo dài, đặc biệt vào ban đêm hoặc sáng sớm. Người bệnh có thể kèm theo ợ chua, ợ nóng, đầy bụng. Nếu không được điều trị, acid tiếp xúc lâu ngày sẽ gây viêm mạn tính ở họng, dẫn đến tình trạng đau họng dai dẳng.
Dị ứng
Dị ứng với bụi, phấn hoa, lông động vật, khói thuốc hay hóa chất trong môi trường cũng là nguyên nhân gây đau họng kéo dài. Người bệnh thường không chỉ đau rát họng mà còn kèm theo hắt hơi, nghẹt mũi, chảy nước mũi, mắt ngứa. Điểm khác biệt là những triệu chứng này thường tái phát theo mùa hoặc khi tiếp xúc với dị nguyên.
Ô nhiễm môi trường, khói bụi, thời tiết
Không khí khô, lạnh hoặc ô nhiễm khói bụi là yếu tố khiến niêm mạc họng dễ bị kích ứng và tổn thương. Người sống ở thành phố lớn, thường xuyên tiếp xúc khói bụi giao thông, hoặc làm việc trong môi trường nhiều hóa chất dễ bị đau họng kéo dài hơn so với những người khác. Thời tiết thay đổi thất thường cũng khiến hệ miễn dịch suy yếu, tạo điều kiện cho các bệnh lý vùng họng tái phát nhiều lần.
2. Nguyên nhân ít gặp nhưng cần cảnh giác
Polyp hoặc u lành tính ở họng, thanh quản
Dù không phổ biến, nhưng các khối polyp hoặc u lành tính cũng có thể là thủ phạm gây đau họng lâu ngày. Polyp thanh quản thường gặp ở người hay sử dụng giọng nói quá mức, chẳng hạn như giáo viên, ca sĩ, người làm nghề dẫn chương trình. Triệu chứng thường là khàn giọng, vướng họng, đau nhẹ kéo dài.
Bệnh lý tuyến giáp
Tuyến giáp nằm ở trước cổ, khi có các bệnh lý như bướu giáp, viêm tuyến giáp hoặc nhân giáp to, chúng có thể chèn ép vào vùng họng gây cảm giác đau, khó chịu, nuốt vướng. Đây là nguyên nhân ít gặp nhưng không nên bỏ qua, đặc biệt khi có thêm dấu hiệu vùng cổ to bất thường.
Ung thư vòm họng, thanh quản, thực quản
Đây là nguyên nhân nguy hiểm nhất và cần được lưu ý. Ung thư vùng đầu cổ thường khởi phát âm thầm với các triệu chứng dễ nhầm lẫn với viêm họng thông thường. Đau họng kéo dài là một trong những dấu hiệu ban đầu. Khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể kèm khàn tiếng, nuốt khó, ho ra máu hoặc nổi hạch cổ. Nếu phát hiện ở giai đoạn sớm, việc điều trị có kết quả khả quan hơn rất nhiều.
Khi nào đau họng kéo dài là dấu hiệu nguy hiểm?
Không phải mọi trường hợp đau họng lâu ngày đều nguy hiểm, nhưng có những dấu hiệu cảnh báo mà người bệnh tuyệt đối không được chủ quan. Các bác sĩ gọi đây là “red flags” – dấu hiệu đỏ cảnh báo tình trạng nghiêm trọng.
Một số dấu hiệu cần đi khám ngay:
- Đau họng kèm theo sốt cao liên tục, khó thở, khó nuốt. Đây có thể là biểu hiện của nhiễm trùng nặng hoặc áp-xe quanh amidan.
- Đau họng kéo dài kèm theo sụt cân không rõ nguyên nhân. Triệu chứng này thường liên quan đến bệnh lý ác tính hoặc rối loạn chuyển hóa.
- Khàn tiếng, giọng nói thay đổi kéo dài trên hai tuần. Đặc biệt ở người hút thuốc hoặc uống rượu thường xuyên, đây có thể là dấu hiệu sớm của ung thư thanh quản.
- Ho ra máu, dù chỉ lượng nhỏ, cũng không bao giờ là dấu hiệu bình thường. Đây là tình trạng cần được kiểm tra ngay lập tức.
- Xuất hiện hạch vùng cổ to dần theo thời gian. Hạch có thể đau hoặc không đau, nhưng nếu hạch tồn tại lâu và ngày càng to thì khả năng liên quan đến bệnh lý ác tính là rất cao.
Lý do những dấu hiệu trên nguy hiểm là vì chúng thường liên quan đến tình trạng bệnh lý nặng, có nguy cơ đe dọa tính mạng hoặc để lại hậu quả lâu dài nếu chậm trễ điều trị. Nhiều người có thói quen tự mua thuốc về uống hoặc chờ đợi triệu chứng tự khỏi, điều này vô tình khiến bệnh diễn biến phức tạp hơn và bỏ lỡ thời điểm điều trị tốt nhất.
Chẩn đoán: Bác sĩ sẽ làm gì khi bạn đi khám?
Khi tình trạng đau họng kéo dài không cải thiện, việc đi khám bác sĩ là điều cần thiết để xác định nguyên nhân chính xác. Quy trình chẩn đoán thường gồm một số bước sau:
1. Khai thác bệnh sử và thói quen sinh hoạt
Bác sĩ sẽ hỏi người bệnh về thời gian bị đau họng, mức độ đau, các triệu chứng đi kèm như ho, khàn tiếng, sốt, sụt cân. Đồng thời, họ sẽ tìm hiểu về thói quen hút thuốc, uống rượu bia, nghề nghiệp (có phải nói nhiều, tiếp xúc khói bụi hay không) và tiền sử bệnh lý khác như trào ngược dạ dày, dị ứng, bệnh tuyến giáp. Đây là cơ sở ban đầu giúp định hướng nguyên nhân.
2. Khám họng và vùng cổ bằng thiết bị chuyên dụng
Bác sĩ sẽ quan sát họng, amidan, niêm mạc miệng và thanh quản bằng đèn chiếu hoặc gương soi chuyên dụng. Hạch vùng cổ cũng được kiểm tra để phát hiện bất thường. Trong nhiều trường hợp, đây là bước giúp phát hiện viêm amidan mạn tính, polyp hoặc tổn thương nghi ngờ.
3. Xét nghiệm và cận lâm sàng cần thiết
- Nội soi họng – thanh quản: giúp quan sát trực tiếp, rõ ràng niêm mạc họng, thanh quản và dây thanh âm, từ đó phát hiện tổn thương nhỏ mà thăm khám thông thường khó nhìn thấy.
- Xét nghiệm máu: kiểm tra tình trạng nhiễm trùng, viêm, hoặc phát hiện dấu hiệu bất thường về miễn dịch.
- Sinh thiết: nếu có khối bất thường hoặc vết loét nghi ngờ, bác sĩ sẽ lấy một mẩu mô nhỏ để xét nghiệm giải phẫu bệnh nhằm xác định có tế bào ác tính hay không. Đây là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán ung thư.
Nhờ các bước này, bác sĩ có thể phân loại nguyên nhân đau họng và xây dựng hướng điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân.
Giải pháp điều trị đau họng kéo dài
Việc điều trị không có một công thức chung cho tất cả, mà phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể gây ra triệu chứng.
1. Điều trị theo nguyên nhân
Viêm họng mạn tính
Người bệnh thường được chỉ định thuốc kháng viêm, thuốc giảm đau nếu cần. Kết hợp súc họng bằng dung dịch sát khuẩn, nước muối sinh lý và giữ vệ sinh đường hô hấp. Trong một số trường hợp viêm amidan mạn tính tái phát nhiều lần, bác sĩ có thể cân nhắc chỉ định phẫu thuật cắt amidan.
Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Điều trị cần kết hợp thay đổi lối sống và thuốc. Người bệnh được khuyên tránh ăn quá no, không nằm ngay sau khi ăn, hạn chế thức ăn cay, chua, nhiều dầu mỡ. Thuốc ức chế acid dạ dày hoặc thuốc tăng cường vận động dạ dày – thực quản có thể được kê đơn để kiểm soát triệu chứng.
Dị ứng
Trong trường hợp đau họng do dị ứng, bác sĩ thường chỉ định thuốc kháng histamine và hướng dẫn tránh tiếp xúc với yếu tố dị nguyên. Điều trị lâu dài có thể kết hợp liệu pháp giải mẫn cảm nếu bệnh nhân có tình trạng dị ứng nặng.
Khối u hoặc ung thư
Nếu nguyên nhân xuất phát từ u hoặc ung thư vòm họng, thanh quản, thực quản, phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào giai đoạn bệnh. Có thể bao gồm phẫu thuật cắt bỏ, xạ trị hoặc hóa trị. Trong những ca phức tạp, điều trị thường phối hợp nhiều phương pháp để kiểm soát bệnh tốt nhất.
2. Hỗ trợ tại nhà (không thay thế điều trị y khoa)
Ngoài phác đồ của bác sĩ, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ tại nhà để giảm triệu chứng và giúp họng phục hồi nhanh hơn:
- Súc miệng bằng nước muối sinh lý hằng ngày để sát khuẩn, giảm viêm và ngăn vi khuẩn phát triển.
- Giữ ẩm không khí trong phòng, đặc biệt vào mùa đông hoặc khi sử dụng máy lạnh, để tránh khô họng.
- Uống đủ nước, ưu tiên nước ấm để làm dịu cổ họng.
- Hạn chế sử dụng đồ ăn cay nóng, rượu bia, cà phê và tuyệt đối không hút thuốc lá.
- Nghỉ ngơi hợp lý, tránh nói nhiều hoặc la hét, đặc biệt khi cổ họng đang bị tổn thương.
- Ăn uống đủ chất, bổ sung vitamin và khoáng chất từ rau xanh, trái cây để tăng cường miễn dịch.
Những biện pháp này chỉ có tác dụng hỗ trợ, không thể thay thế điều trị y tế. Người bệnh vẫn cần tuân thủ phác đồ của bác sĩ.
Phòng ngừa đau họng kéo dài tái phát
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Để giảm nguy cơ bị đau họng kéo dài, mỗi người có thể thực hiện các biện pháp sau:
- Chăm sóc sức khỏe hô hấp hàng ngày: Giữ ấm cơ thể khi thời tiết thay đổi, hạn chế tiếp xúc với người đang bị cúm, viêm họng.
- Giữ vệ sinh răng miệng: Đánh răng đều đặn, súc miệng sau ăn, khám nha khoa định kỳ để tránh vi khuẩn phát triển trong khoang miệng.
- Tránh khói bụi, khói thuốc và môi trường ô nhiễm: Nếu phải làm việc trong môi trường nhiều bụi hoặc hóa chất, nên sử dụng khẩu trang chuyên dụng.
- Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt quan trọng với những người có yếu tố nguy cơ cao như hút thuốc lá, uống rượu bia nhiều, tiền sử bệnh lý dạ dày hoặc gia đình có người từng mắc ung thư vòm họng.
Đau họng kéo dài không khỏi là triệu chứng không nên bỏ qua. Bác sĩ sẽ dựa trên khai thác bệnh sử, thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết để tìm ra nguyên nhân. Tùy từng trường hợp, phương pháp điều trị có thể đơn giản như dùng thuốc, thay đổi lối sống, hoặc phức tạp hơn như phẫu thuật và xạ trị.
Người bệnh cũng cần chủ động chăm sóc tại nhà và áp dụng biện pháp phòng ngừa để hạn chế tái phát. Việc phát hiện và điều trị sớm luôn là yếu tố quyết định trong việc bảo vệ sức khỏe đường hô hấp cũng như ngăn chặn nguy cơ bệnh lý nghiêm trọng.