1. Tại sao mật ong giúp trị ho?

Mật ong không chỉ là nguyên liệu quen thuộc trong ẩm thực mà còn được xem là một phương thuốc tự nhiên quý giá trong điều trị các bệnh về đường hô hấp, đặc biệt là ho. Hiệu quả trị ho của mật ong đã được công nhận cả trong y học cổ truyền lẫn khoa học hiện đại. Vậy cụ thể, tại sao mật ong lại giúp trị ho?

Khả năng kháng khuẩn tự nhiên

Mật ong chứa các enzym có khả năng tạo ra hydrogen peroxide – một chất kháng khuẩn tự nhiên. Nhờ đó, mật ong có thể tiêu diệt hoặc ức chế vi khuẩn gây viêm họng, nhiễm trùng đường hô hấp trên – nguyên nhân phổ biến gây ra ho.

Tính chất làm dịu và chống viêm

Khi bị ho, niêm mạc cổ họng thường bị viêm và kích ứng. Mật ong có độ sánh và đặc giúp tạo lớp màng bảo vệ niêm mạc họng, giúp giảm ma sát khi nuốt hoặc nói chuyện, từ đó làm dịu cơn ho. Ngoài ra, mật ong còn chứa nhiều chất chống oxy hóa như flavonoid, phenolic acid – có tác dụng chống viêm, giảm sưng đau hiệu quả.

Làm loãng và tiêu đờm nhẹ

Mật ong khi pha với nước ấm sẽ giúp làm loãng dịch nhầy trong cổ họng, hỗ trợ long đờm – đặc biệt hữu ích cho người bị ho có đờm, nghẹt mũi, viêm phế quản nhẹ.

Tăng cường miễn dịch

Mật ong giàu vitamin (như B2, B3, B6), khoáng chất (như canxi, magie, kẽm) và chất chống oxy hóa giúp cơ thể nâng cao sức đề kháng, chống lại tác nhân gây viêm nhiễm đường hô hấp. Nhờ đó, quá trình hồi phục bệnh nhanh hơn và nguy cơ tái phát cũng giảm.

Giúp cải thiện giấc ngủ

Ho về đêm thường khiến người bệnh mất ngủ. Nhiều nghiên cứu cho thấy, dùng 1 thìa mật ong trước khi đi ngủ giúp giảm ho, làm dịu họng và cải thiện chất lượng giấc ngủ – đặc biệt hiệu quả ở trẻ nhỏ.

2. Những đối tượng có thể sử dụng mật ong chữa ho

Người lớn và người cao tuổi

• Phù hợp: Dùng được cả mật ong nguyên chất lẫn các bài thuốc kết hợp (gừng, chanh, quất…).
• Lợi ích: Làm dịu cổ họng, giảm viêm, hỗ trợ kháng khuẩn và tăng cường miễn dịch tự nhiên.
• Lưu ý: Người cao tuổi nên dùng liều lượng vừa phải, tránh dùng khi bị tiểu đường nặng hoặc dị ứng mật ong.

Trẻ em từ 1 tuổi trở lên

• Phù hợp: Dùng các bài thuốc nhẹ như mật ong pha nước ấm, quất chưng mật ong…
• Lợi ích: Làm dịu ho, giảm khò khè về đêm, cải thiện giấc ngủ.
• Lưu ý: Dùng liều nhỏ (2-5ml/lần); không dùng cho trẻ dưới 1 tuổi vì nguy cơ ngộ độc botulinum.

Phụ nữ mang thai và cho con bú

• Phù hợp: Có thể dùng mật ong nguyên chất hoặc pha loãng với nước ấm.
• Lợi ích: Làm dịu họng, tăng sức đề kháng mà không ảnh hưởng đến thai nhi.
• Lưu ý: Nên chọn mật ong nguyên chất, rõ nguồn gốc. Tránh lạm dụng hoặc uống khi bụng đói.

Người ho do cảm lạnh, viêm họng, dị ứng nhẹ

• Phù hợp: Sử dụng kết hợp với các nguyên liệu như gừng, nghệ, chanh…
• Lợi ích: Hỗ trợ giảm ho, tiêu đờm, giảm đau rát họng hiệu quả.

Các đối tượng không nên sử dụng mật ong trị ho:

• Trẻ dưới 12 tháng tuổi (nguy cơ ngộ độc botulinum rất nguy hiểm).
• Người tiểu đường chưa kiểm soát tốt (vì mật ong chứa đường tự nhiên).
• Người bị dị ứng với phấn hoa hoặc các thành phần của mật ong.
• Người đang tiêu chảy, đầy bụng hoặc rối loạn tiêu hóa không nên dùng lúc đói.

3. Cách trị ho bằng mật ong đơn giản tại nhà

3.1. Trị ho bằng mật ong và gừng

Gừng chứa hợp chất gingerol có đặc tính kháng viêm, kháng khuẩn và làm ấm cơ thể, thường được dùng để làm dịu cơn ho, giảm đau rát cổ họng và chống viêm hiệu quả. Khi kết hợp với mật ong vốn có khả năng làm dịu niêm mạc và diệt khuẩn nhẹ sẽ tăng hiệu quả trị ho, đặc biệt là ho do cảm lạnh hoặc viêm họng.

Cách làm:

• Thái vài lát gừng tươi, đun sôi với 100ml nước.
• Rót nước gừng ra ly, thêm 1-2 thìa mật ong, khuấy đều rồi uống khi còn ấm.
• Uống 3-4 lần/ngày khi ho nặng, hoặc 1-2 lần/ngày để phòng và giảm ho nhẹ.

Gợi ý thêm: Có thể ngâm sẵn gừng thái lát với mật ong trong hũ thủy tinh (1 tuần sau là dùng được). Khi cần, lấy 1 thìa pha với nước ấm và uống.

3.2. Trà mật ong hoa cúc chữa ho

Hoa cúc có tính mát, giúp thanh nhiệt, kháng viêm và làm dịu cổ họng. Khi kết hợp với mật ong, thức uống này không chỉ giúp giảm ho mà còn có tác dụng thư giãn, dễ ngủ.

Cách làm:

• Tráng cốc hoặc ấm pha trà bằng nước sôi để làm ấm và sạch dụng cụ.
• Cho 5-10 bông hoa cúc khô (hoặc 1-2 thìa hoa cúc vụn) vào cốc.
• Rót 200-250ml nước sôi vào cốc, đậy nắp và hãm 3-5 phút.
• (Tùy chọn) Thêm vài lát gừng mỏng vào lúc hãm để tăng hiệu quả.
• Khi trà nguội còn khoảng 50-60°C, cho 1-2 thìa mật ong vào khuấy đều.
• (Tùy chọn) Thêm 1 lát chanh mỏng hoặc vài giọt nước cốt chanh.
• Uống khi còn ấm, tốt nhất là buổi tối trước khi ngủ.

3.3. Trị ho bằng mật ong và chanh

Chanh giàu vitamin C và axit citric, giúp tăng sức đề kháng, sát khuẩn và làm dịu cổ họng. Kết hợp với mật ong sẽ giúp làm loãng đờm, giảm viêm, hỗ trợ điều trị ho có đờm, ho do dị ứng hoặc thay đổi thời tiết.

Cách làm:

• Cắt mỏng 1-2 quả chanh đã rửa sạch.
• Trộn đều với mật ong và ngậm từng lát, 2-3 lần/ngày.
• Có thể nuốt phần nước từ từ để làm dịu cổ họng và giảm ho hiệu quả.

3.4. Trị ho bằng mật ong và quất

Quất xanh chứa nhiều tinh dầu, vitamin C và axit hữu cơ có tác dụng tiêu đờm, giảm ho, kháng viêm. Khi hấp cùng mật ong sẽ tạo thành hỗn hợp trị ho khan, ho có đờm hoặc ho dai dẳng rất hiệu quả.

Cách làm:

• Rửa sạch 3-4 quả quất, cắt đôi rồi cho vào bát.
• Thêm 2-3 thìa mật ong, trộn đều và đem hấp cách thủy 10-15 phút.
• Dùng bằng cách ngậm trực tiếp hoặc pha với nước ấm để uống.

3.5. Trị ho bằng mật ong và tinh bột nghệ

Tinh bột nghệ chứa curcumin, hoạt chất chống viêm mạnh, giúp giảm sưng đau cổ họng, làm lành tổn thương niêm mạc và hỗ trợ tiêu đờm. Khi kết hợp với mật ong, hỗn hợp này không chỉ giúp giảm ho mà còn tăng sức đề kháng, phòng ngừa viêm họng tái phát.

Cách làm:

• Hòa tan 1 thìa cà phê tinh bột nghệ với nước ấm vừa đủ.
• Đun nhẹ hỗn hợp trong 10-15 phút cho sánh lại.
• Thêm 1 thìa mật ong, khuấy đều và uống vào buổi sáng và tối, mỗi ngày 2 lần.

3.6. Trị ho bằng mật ong và giấm táo

Giấm táo có tính acid tự nhiên, giúp diệt khuẩn, làm sạch họng và hỗ trợ làm loãng đờm. Khi pha cùng mật ong, hỗn hợp này sẽ giúp giảm kích ứng họng, cắt nhanh cơn ho và phòng ngừa vi khuẩn gây viêm nhiễm đường hô hấp.

Cách làm:

• Trộn đều giấm táo và mật ong theo tỷ lệ 1:1 (khoảng 1 thìa cà phê mỗi loại).
• Uống 1 thìa hỗn hợp này mỗi 3 giờ/lần, đặc biệt hiệu quả với ho do viêm họng hoặc nhiễm lạnh.

3.7. Trị ho bằng mật ong và hẹ

Hẹ theo Đông y có tính ấm, vị cay nhẹ, giúp tiêu đờm, giải độc và làm dịu cổ họng khi bị ho khan, ho có đờm. Khi kết hợp với mật ong kháng khuẩn tự nhiên sẽ tăng hiệu quả giảm ho, nhất là với những cơn ho kéo dài do viêm họng.

Cách làm:

• Rửa sạch 5-10 lá hẹ, thái nhỏ.
• Cho hẹ vào bát, đổ mật ong vừa ngập và hấp cách thủy 10 phút.
• Chắt lấy nước uống 2 muỗng cà phê/lần, ngày 3 lần để giảm ho nhanh chóng.

3.8. Trị ho bằng mật ong và tỏi

Tỏi chứa allicin là hoạt chất kháng khuẩn mạnh, giúp tiêu viêm, diệt virus gây viêm họng và ho. Khi kết hợp với mật ong, hỗn hợp này giúp hỗ trợ trị ho, tăng cường miễn dịch và phòng bệnh hô hấp hiệu quả.

Cách làm:

• Bóc vỏ 3-5 tép tỏi, đập dập rồi cho vào bát.
• Thêm mật ong vừa đủ ngập tỏi, hấp cách thủy khoảng 20 phút.
• Dùng 2 thìa cà phê hỗn hợp, 3 lần/ngày để giảm ho và đau rát họng.

3.9. Trị ho bằng mật ong và củ cải trắng

Củ cải trắng có tính mát, giúp làm dịu cổ họng, tiêu đờm, trị ho khan và khàn tiếng. Kết hợp cùng mật ong sẽ hỗ trợ làm ẩm niêm mạc, giảm kích ứng và phục hồi niêm mạc đường hô hấp bị tổn thương. Phù hợp cho người lớn và trẻ từ 1 tuổi trở lên.

Cách làm:

• Ép nước từ 1 củ cải trắng và băm thêm vài lát gừng.
• Nấu nước củ cải cùng gừng trong 10 phút, rồi thêm mật ong, đun sôi nhẹ thêm 1-2 phút.
• Lọc bỏ bã, để nguội, bảo quản trong tủ lạnh.
• Pha với nước ấm khi dùng: trẻ em uống 3ml, người lớn 5ml, ngày 2 lần trong ít nhất 3 ngày để thấy hiệu quả.

3.10. Dùng trực tiếp mật ong trị ho

Mật ong chứa các enzyme kháng khuẩn tự nhiên và chất chống viêm giúp làm dịu niêm mạc họng, giảm kích ứng, từ đó giảm ho hiệu quả – đặc biệt là ho khan, ho về đêm.

Cách làm:

• Ngậm 1 thìa cà phê mật ong nguyên chất trong miệng, nuốt từ từ để tinh chất thấm vào cổ họng.
• Thực hiện 2-3 lần mỗi ngày, nhất là trước khi ngủ để hạn chế ho về đêm.

3.11. Trị ho bằng mật ong pha nước ấm

Mật ong pha với nước ấm giúp làm loãng đờm, làm dịu cổ họng và giảm tình trạng khô rát. Đây là cách trị ho đơn giản, lành tính và phù hợp cho cả trẻ nhỏ trên 1 tuổi lẫn người lớn.

Cách làm:

• Pha 1 thìa mật ong vào 1 cốc nước ấm (~200ml), khuấy đều và uống.
• Dùng vào sáng sớm và buổi tối liên tục vài ngày để thấy rõ hiệu quả giảm ho.

Mật ong không chỉ là một thực phẩm bổ dưỡng mà còn là “vị thuốc” thiên nhiên an toàn, hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị ho, đau rát cổ họng. Khi kết hợp với các nguyên liệu như gừng, chanh, quất, hoa cúc, hay nghệ…, mật ong giúp tăng cường khả năng kháng khuẩn, giảm viêm và làm dịu cổ họng một cách tự nhiên. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt, bạn nên sử dụng đúng cách, đúng liều lượng và lưu ý không dùng mật ong cho trẻ dưới 1 tuổi. Hãy ưu tiên mật ong nguyên chất, rõ nguồn gốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng.

1. Đặc điểm của lá húng chanh

Lá húng chanh (hay còn gọi là tần dày lá, rau thơm lông) là một loại cây thân thảo quen thuộc trong y học cổ truyền và ẩm thực Việt Nam. Loại lá này được biết đến với nhiều đặc điểm nổi bật về hình thái, mùi hương và công dụng.

1. Đặc điểm của lá:

Lá húng chanh có hình bầu dục hoặc gần tròn, đầu lá hơi nhọn hoặc tù, gốc lá hình tim hoặc tròn. Mép lá có răng cưa to và nông. Bề mặt lá màu xanh lục đậm, dày, mọng nước và được phủ một lớp lông mịn, đặc biệt ở mặt dưới. Lá húng chanh thường mọc đối xứng.

2. Mùi hương và hương vị

Lá húng chanh có mùi thơm đặc trưng, thoang thoảng mùi chanh kết hợp với mùi bạc hà, rất dễ chịu nhưng cũng khá nồng. Khi vò nát, mùi thơm này càng rõ rệt. Về hương vị, lá húng chanh có vị hơi the, cay nhẹ và chua thanh.

3. Thành phần hóa học

Trong lá húng chanh chứa nhiều tinh dầu, trong đó các thành phần chính bao gồm:

Carvacrol: Là một hợp chất phenol có tính kháng khuẩn, kháng nấm và chống viêm mạnh mẽ. Đây là thành phần quan trọng tạo nên công dụng chữa bệnh của húng chanh.
Colein: Một hợp chất khác cũng góp phần vào các đặc tính dược liệu.
Ngoài ra, lá húng chanh còn chứa các flavonoid, vitamin C, vitamin A và một số khoáng chất.

4. Công dụng phổ biến

Với những đặc điểm về mùi hương và thành phần hóa học, lá húng chanh được ứng dụng rộng rãi:

• Chữa ho, cảm cúm, viêm họng: Đây là công dụng nổi bật nhất của húng chanh, đặc biệt hiệu quả khi kết hợp với mật ong hoặc gừng.
• Tiêu đờm, long đờm: Các hoạt chất trong lá giúp làm loãng đờm và dễ dàng tống xuất ra ngoài.
  Kháng khuẩn, chống viêm: Hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
• Giải cảm, hạ sốt: Có tính ấm, giúp ra mồ hôi và giảm sốt.
• Trong ẩm thực: Lá húng chanh còn được dùng làm rau gia vị trong một số món ăn để tăng hương vị.

2. Cách chữa ho bằng lá húng chanh

2.1. Bài thuốc xông trị cảm cúm, nghẹt mũi, nhức đầu

Nguyên liệu:

• Lá húng chanh tươi: 1 nắm
• Gừng tươi: 1 củ nhỏ

Cách làm:

Rửa sạch húng chanh và gừng, gừng đập dập nhẹ. Cho tất cả vào nồi cùng khoảng 1 lít nước, đun sôi khoảng 5–10 phút. Sau đó dùng để xông mặt và cơ thể trong phòng kín, nên trùm khăn để hơi thuốc ngấm vào đường hô hấp. Xông đến khi ra mồ hôi thì lau khô người và nghỉ ngơi. Cách này giúp giảm nghẹt mũi, đau đầu, hỗ trợ hạ sốt.

2.2. Bài thuốc chữa ho, cảm hàn, sốt khó ra mồ hôi, đắng miệng

Nguyên liệu:

• Lá húng chanh: 15g
• Lá tía tô: 8g
• Lá bạc hà: 5g
• Gừng tươi: 3 lát mỏng

Cách làm:

Rửa sạch các nguyên liệu, cho vào ấm cùng khoảng 400ml nước, đun sôi rồi hạ lửa nhỏ, sắc còn khoảng 150ml. Uống khi còn ấm, ngày 1 lần. Bài thuốc này giúp giải cảm, trị ho, làm dịu cổ họng và kích thích tiết mồ hôi, đặc biệt hiệu quả với cảm lạnh, ho kèm đau đầu, sốt nhẹ.

2.3. Bài thuốc chữa cảm sốt không ra mồ hôi

Nguyên liệu:

• Lá húng chanh: 20g
• Lá tía tô: 15g
• Gừng tươi: 5g
• Cam thảo đất: 15g

Cách làm:

Sau khi rửa sạch tất cả các vị thuốc, cho vào nồi sắc với khoảng 600ml nước. Sắc kỹ còn khoảng 200ml nước, chia làm 2 lần uống trong ngày. Bài thuốc này giúp giải cảm, hạ sốt tự nhiên, đặc biệt thích hợp cho người sốt nhưng không ra mồ hôi, cơ thể bứt rứt, khó chịu.

2.4. Bài thuốc chữa ho nhiệt, viêm họng, khàn tiếng

Nguyên liệu:

• Lá húng chanh tươi: khoảng 20g
• Đường phèn: khoảng 20g

Cách làm:

Lá húng chanh rửa sạch, thái nhỏ rồi giã nhuyễn cùng đường phèn. Thêm khoảng 10ml nước sôi vào hỗn hợp, khuấy đều và để ngấm trong vài phút. Lọc lấy nước cốt để uống, chia 2 lần/ngày. Công thức này giúp làm dịu cổ họng, giảm viêm và giảm khàn tiếng hiệu quả do thời tiết nóng hoặc nói nhiều.

2.5. Bài thuốc chữa ho có đờm thông thường

Nguyên liệu:

• Lá húng chanh: 15–16 lá
• Quất xanh: 4–5 quả
• Đường phèn: vừa đủ

Cách làm:

Rửa sạch lá húng chanh và quất, cắt quất thành miếng nhỏ, bỏ hạt. Cho vào máy xay sinh tố xay nhuyễn. Thêm đường phèn vừa đủ và hấp cách thủy khoảng 20 phút. Mỗi ngày uống 1–2 lần, liên tục vài ngày sẽ thấy giảm ho, loãng đờm rõ rệt.

Như vậy, lá húng chanh là một dược liệu dân gian dễ tìm, lành tính và mang lại hiệu quả cao trong việc hỗ trợ điều trị ho, cảm lạnh, viêm họng và sốt nhẹ. Với nhiều cách kết hợp linh hoạt cùng các nguyên liệu quen thuộc như gừng, quất, tía tô hay đường phèn, các bài thuốc từ lá húng chanh không chỉ đơn giản, dễ thực hiện tại nhà mà còn an toàn cho cả người lớn và trẻ nhỏ (trên 1 tuổi). Tuy nhiên, nếu triệu chứng ho kéo dài không thuyên giảm hoặc kèm theo các dấu hiệu nghiêm trọng, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

1. Công dụng chữa ho của chanh đào

Trong Đông y, chanh đào được coi là một vị thuốc có nhiều công dụng, đặc biệt là trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về đường hô hấp, trong đó có ho.

1. Vị chua, tính mát, tác dụng giải khát, tiêu đờm, thông khí:

• Tính mát: Chanh đào có tính mát, giúp thanh nhiệt, làm dịu cổ họng đang bị viêm, sưng rát do ho.
• Vị chua: Vị chua kích thích tiết nước bọt, giúp làm dịu và làm ẩm cổ họng, giảm cảm giác khô rát, ngứa ngáy gây ho.
• Tiêu đờm: Chanh đào giúp làm loãng đờm, hỗ trợ quá trình tống đờm ra ngoài dễ dàng hơn, từ đó giảm ho có đờm.
• Thông khí: Giúp khai thông đường hô hấp, giảm cảm giác tắc nghẽn, khó thở do đờm hoặc viêm.

Chanh đào thường được ngâm cùng mật ong và đường phèn để tạo thành bài thuốc chữa ho hiệu quả. Sự kết hợp này mang lại nhiều lợi ích bổ sung:

• Mật ong: Có tính kháng khuẩn, chống viêm, làm dịu cổ họng, giảm ho và tăng cường sức đề kháng. Mật ong cũng giúp bảo vệ niêm mạc họng.
• Đường phèn: Theo Đông y, đường phèn có tính bình, vị ngọt, có tác dụng bổ phế, nhuận phế, tiêu đờm, giảm đau rát cổ họng và giảm ho hiệu quả.

Khi kết hợp, chanh đào, mật ong và đường phèn tạo thành một hỗn hợp hiệp đồng, không chỉ giúp giảm ho, tiêu đờm mà còn bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe tổng thể.

Các trường hợp ho mà chanh đào thường được dùng:

• Ho khan, ho gió
• Ho có đờm (giúp long đờm)
• Ho do cảm lạnh, cảm cúm
• Viêm họng, đau rát cổ họng

Lưu ý:

• Mặc dù chanh đào rất phổ biến, nhưng hiệu quả có thể khác nhau tùy thuộc vào cơ địa mỗi người. Có người hợp, có người ít hợp hơn.
• Chanh đào ngâm mật ong là bài thuốc dân gian hỗ trợ điều trị, không thay thế cho các phương pháp điều trị y tế chuyên sâu, đặc biệt với các trường hợp ho nặng, kéo dài hoặc có biến chứng.
• Người bị viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, các bệnh về thận, túi mật cần thận trọng hoặc không nên dùng chanh đào vì tính axit của nó có thể làm tăng tiết axit dạ dày, gây khó chịu.
• Tuyệt đối không dùng mật ong (và do đó không dùng chanh đào ngâm mật ong) cho trẻ dưới 1 tuổi vì nguy cơ ngộ độc botulism.

2. Cách ngâm chanh đào chữa ho hiệu quả

Chuẩn bị nguyên liệu và dụng cụ

• Chanh đào: 1kg – chọn loại quả chín vàng, vỏ mỏng, ruột hồng, không dập nát.
• Mật ong nguyên chất: 1 lít – nên chọn loại mật ong rừng hoặc mật ong nuôi chất lượng.
• Đường phèn: 800g – đập nhỏ nếu là loại viên lớn để dễ tan.
• Dụng cụ: hũ thủy tinh 3–4 lít (đã tiệt trùng, lau khô), dao, thớt sạch, vỉ nén bằng tre hoặc nhựa.

Các bước thực hiện

Sơ chế chanh đào

• Rửa sạch chanh, ngâm với nước muối loãng khoảng 30 phút, sau đó để ráo.
• Thái chanh thành từng lát mỏng theo khoanh tròn, giữ nguyên hạt để bảo lưu tinh dầu tự nhiên.

Xếp nguyên liệu vào hũ

• Lót đáy hũ bằng một lớp đường phèn.
• Xếp xen kẽ một lớp chanh, một lớp đường cho đến khi hết.
• Cuối cùng, từ từ đổ mật ong sao cho phủ kín toàn bộ phần chanh.

Nén và bảo quản

• Dùng vỉ nén để nén chanh ngập dưới lớp mật ong.
• Đậy kín nắp, đặt hũ nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời.
• Trong tuần đầu tiên, theo dõi nếu có bọt trắng nổi lên thì vớt bỏ để tránh hư hỏng.

Thời gian ngâm và sử dụng

• Sau khoảng 3–6 tháng, hỗn hợp đạt độ hòa quyện, có thể dùng.
• Mỗi lần uống khoảng 1–2 thìa nhỏ pha với nước ấm, giúp giảm ho, dịu cổ họng hiệu quả.

Như vậy, chanh đào ngâm mật ong không chỉ là mẹo dân gian đơn giản mà còn là giải pháp tự nhiên giúp giảm ho, bảo vệ cổ họng và tăng cường sức đề kháng cho cả gia đình. Tuy nhiên, nếu tình trạng ho kéo dài, kèm theo sốt hoặc đau rát dữ dội, bạn không nên chủ quan, hãy đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Tắm lá có tác dụng gì trong việc giảm ho, sổ mũi cho trẻ?

Tắm lá là một phương pháp dân gian được nhiều cha mẹ tin dùng nhờ vào khả năng hỗ trợ làm dịu các triệu chứng ho, sổ mũi ở trẻ nhỏ một cách tự nhiên và an toàn.

Khi đun nấu các loại lá thảo dược như tía tô, bạc hà, sả, húng chanh,… tinh dầu và hoạt chất từ lá sẽ hòa tan trong nước và bốc hơi theo hơi nóng, từ đó tác động qua da và đường hô hấp của trẻ. Qua quá trình tiếp xúc trực tiếp, các tinh chất này giúp làm ấm cơ thể, thông thoáng lỗ chân lông, hỗ trợ làm thông mũi, tiêu đờm và giảm ho hiệu quả.

Đồng thời, một số loại thảo dược còn có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm, giúp hạ sốt và tăng cường miễn dịch tự nhiên cho trẻ. Tuy nhiên, việc tắm lá cần được áp dụng đúng cách và đúng thời điểm. Nên tắm khi trẻ bị ho, sổ mũi nhẹ, cơ thể không sốt cao hoặc không có vết thương hở trên da.

Trong trường hợp trẻ còn quá nhỏ (dưới 3 tháng tuổi), có dấu hiệu dị ứng, da mẩn đỏ, hoặc ho kéo dài không dứt, cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ thay vì tự ý sử dụng thảo dược để tránh gây phản tác dụng.

2. Trẻ bị ho sổ mũi nên tắm lá gì?

2.1. Lá tía tô 

Lá tía tô có tính ấm, vị cay nhẹ, là thảo dược quen thuộc trong y học cổ truyền giúp giải cảm, hạ sốt, tiêu đờm và hỗ trợ tăng cường miễn dịch. Khi dùng để tắm, hơi nước mang tinh dầu tía tô sẽ giúp làm ấm cơ thể trẻ, hỗ trợ làm giãn mao mạch, tăng tiết mồ hôi, từ đó giúp hạ sốt và cải thiện tình trạng nghẹt mũi, ho khan do lạnh.

Cách dùng:

Dùng khoảng 1 nắm lá tía tô tươi (khoảng 30-50g), rửa sạch rồi cho vào nồi nước 2 lít, đun sôi kỹ 5-10 phút. Đậy nắp để giữ tinh dầu. Sau đó, hòa nước này vào chậu nước ấm để tắm cho trẻ, tránh nước quá nóng. Tắm trong khoảng 5-10 phút, lau khô và mặc ấm cho trẻ sau khi tắm.

2.2. Lá kinh giới 

Lá kinh giới có tác dụng tán phong hàn, giải biểu, thường được dùng trong các bài thuốc cảm sốt, ho, sổ mũi. Tắm nước lá kinh giới giúp trẻ thông mũi, làm dịu các triệu chứng viêm đường hô hấp trên, giảm đau đầu nhẹ và hỗ trợ hạ sốt qua đường bài tiết mồ hôi.

Cách dùng:

Chuẩn bị 30-50g lá kinh giới tươi, rửa sạch kỹ bằng nước muối loãng. Đun sôi với khoảng 2 lít nước trong 10 phút. Sau đó pha loãng với nước thường đến độ ấm vừa phải. Dùng để tắm hoặc lau người cho trẻ. Có thể kết hợp xông mũi bằng hơi nước trước khi tắm để tăng hiệu quả.

2.3. Lá sả 

Lá sả chứa lượng tinh dầu dồi dào với thành phần chủ yếu là citral và geraniol – có tác dụng kháng khuẩn, làm ấm cơ thể và hỗ trợ hô hấp. Khi tắm nước lá sả, hơi nước chứa tinh dầu sẽ giúp mở rộng đường thở, làm giảm cảm giác nghẹt mũi và giúp bé hít thở dễ dàng hơn. Ngoài ra, mùi thơm dịu nhẹ từ sả còn giúp bé thư giãn, ngủ ngon hơn sau khi tắm.

Cách dùng:

Chuẩn bị khoảng 3-5 cây sả tươi (khoảng 50g), đập dập phần thân và lá rồi rửa sạch. Cho sả vào nồi nước khoảng 2 lít và đun sôi trong 10 phút để tinh dầu tiết ra. Sau đó, pha loãng với nước thường để có nhiệt độ tắm vừa phải cho trẻ. Tắm cho bé trong khoảng 7-10 phút, có thể xông mặt nhẹ bằng hơi nước sả trước khi tắm để tăng hiệu quả giảm nghẹt mũi.

2.4. Lá bạc hà 

Lá bạc hà chứa tinh dầu menthol – hoạt chất có tác dụng làm mát, thông mũi và giảm ho rõ rệt. Khi đun lên, tinh dầu bạc hà bay hơi giúp làm sạch đường thở, giúp trẻ dễ thở, đỡ nghẹt mũi và bớt quấy khóc do khó chịu. Ngoài ra, bạc hà còn có khả năng sát khuẩn nhẹ.

Cách dùng:

Lấy một nắm lá bạc hà tươi (20-30g), rửa sạch và đun sôi với 1.5-2 lít nước. Đậy nắp khi đun để giữ lại tinh dầu. Sau khi sôi, hòa với nước sạch thành nước ấm và dùng để tắm cho trẻ. Tránh để nước quá nóng hoặc tiếp xúc trực tiếp với mắt trẻ vì tinh dầu có thể gây cay.

2.5. Lá húng chanh 

Lá húng chanh (hay còn gọi là tần dày lá) là một trong những loại thảo dược nổi bật trong việc hỗ trợ điều trị ho, sổ mũi ở trẻ nhỏ. Loại lá này chứa hàm lượng cao tinh dầu carvacrol có đặc tính kháng khuẩn mạnh, giúp làm sạch đường hô hấp, tiêu đờm và giảm viêm họng. Khi tắm bằng nước lá húng chanh, hơi nước bốc lên sẽ đưa tinh chất vào cơ thể qua da và đường hô hấp, giúp bé thông mũi, dễ thở hơn.

Cách dùng:

Dùng khoảng 20-30g lá húng chanh tươi, rửa sạch và vò nhẹ để tiết tinh dầu, sau đó đun sôi cùng 2 lít nước trong khoảng 5-7 phút. Để nguội bớt, rồi dùng nước này pha tắm cho trẻ. Tắm xong cần lau khô kỹ và giữ ấm, nhất là vùng ngực và cổ để tránh nhiễm lạnh.

2.6. Lá ngải cứu

Lá ngải cứu có tính ấm, mùi thơm nồng, giúp kích thích tuần hoàn máu, giữ ấm cơ thể và hỗ trợ giảm ho do cảm lạnh rất hiệu quả. Ngoài ra, ngải cứu còn có tác dụng kháng viêm, giảm đau và thư giãn cơ bắp, thường được dùng để xông hoặc tắm giúp trẻ bớt mệt mỏi, giảm triệu chứng sổ mũi, ho có đờm và khó chịu về đêm.

Cách dùng:

Dùng khoảng 30-40g lá ngải cứu tươi, rửa sạch rồi cho vào nồi nước (2-3 lít) đun sôi trong 10 phút. Để nguội còn khoảng 38-40 độ C rồi tắm cho trẻ trong khoảng 5-7 phút. Với trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi, nên dùng nước ngải cứu lau người thay vì tắm toàn thân. Sau khi tắm, cần lau khô kỹ và giữ ấm, đặc biệt là lòng bàn chân và ngực.

2.8. Lá bưởi 

Lá bưởi là một trong những loại lá có hàm lượng tinh dầu cao, mùi thơm dễ chịu và tính ấm nhẹ, rất phù hợp để làm dịu các triệu chứng cảm lạnh ở trẻ nhỏ. Tinh dầu trong lá bưởi có tác dụng làm thông thoáng đường hô hấp, hỗ trợ long đờm, giảm nghẹt mũi và giúp trẻ dễ thở hơn khi bị ho hoặc sổ mũi. Ngoài ra, hương thơm từ lá bưởi còn giúp bé thư giãn tinh thần, giảm quấy khóc và ngủ sâu giấc hơn.

Cách dùng:

Chuẩn bị khoảng 5-7 lá bưởi tươi, chọn lá không quá già. Rửa sạch và vò nhẹ lá để tinh dầu dễ tiết ra. Đun lá bưởi với khoảng 2 lít nước trong 7-10 phút, sau đó pha loãng với nước ấm để tắm cho trẻ. Có thể tận dụng hơi nước bốc lên để xông mặt trước khi tắm, giúp tăng hiệu quả thông mũi. Sau khi tắm, nên lau khô cơ thể bé và giữ ấm vùng cổ – ngực.

2.9. Lá chanh 

Lá chanh có mùi thơm đặc trưng và chứa tinh dầu với tính sát khuẩn, kháng viêm tự nhiên. Tắm nước lá chanh giúp cơ thể bé ấm lên, hỗ trợ giảm cảm lạnh, đặc biệt trong những ngày thời tiết thay đổi đột ngột. Đồng thời, tinh chất từ lá chanh còn giúp tăng cường sức đề kháng qua đường hô hấp và qua da – giúp bé nhanh hồi phục hơn khi bị ho, sổ mũi, cảm nhẹ.

Cách dùng:

Dùng khoảng 15-20 lá chanh tươi, rửa sạch và vò sơ cho dập nhẹ. Cho vào nồi cùng 2 lít nước, đun sôi trong 10 phút. Sau đó pha nước cho vừa ấm để tắm toàn thân hoặc lau người cho trẻ. Nên dùng vào buổi chiều hoặc trước khi đi ngủ để bé thoải mái và ngủ sâu hơn. Tránh tắm quá lâu hoặc khi nhiệt độ phòng lạnh.

2.10. Lá dâu tằm 

Lá dâu tằm (tang diệp) là vị thuốc quen thuộc trong Đông y, có tính mát, giúp thanh nhiệt, lợi phế, thường dùng để trị các chứng ho, sốt nhẹ, chảy nước mũi do phong nhiệt (cảm nắng, nóng trong). Tắm nước lá dâu tằm giúp làm mát cơ thể bé, giảm ho khan, tiêu đờm do nhiệt và hỗ trợ điều tiết thân nhiệt, đặc biệt khi bé bị nóng trong người.

Cách dùng:

Dùng khoảng 25-30g lá dâu tằm non, rửa sạch và để ráo nước. Cho vào nồi cùng 2 lít nước đun sôi khoảng 10 phút. Sau đó để nguội bớt và pha loãng đến nhiệt độ vừa phải. Dùng nước này để tắm toàn thân hoặc lau người cho trẻ 1 lần/ngày. Lưu ý không dùng lá dâu tằm khi bé bị ho do lạnh hoặc có biểu hiện tay chân lạnh, bụng yếu.

3. Lưu ý khi tắm lá cho bé

Cách chọn lá: Tươi, sạch, không hóa chất

Khi chọn lá để tắm cho trẻ, yếu tố an toàn và sạch là ưu tiên hàng đầu. Hãy chọn những loại lá tươi, xanh, không dập nát và không có dấu hiệu úa vàng. Nên ưu tiên mua ở nơi trồng theo hướng hữu cơ hoặc tự trồng tại nhà để đảm bảo không có tồn dư thuốc trừ sâu hoặc chất kích thích tăng trưởng. Tránh hái lá ở ven đường, nơi có khói bụi hoặc gần các nguồn nước thải. Những loại lá như tía tô, kinh giới, húng chanh… có thể tự trồng trong chậu nhỏ rất tiện lợi và an toàn.

Cách kiểm tra phản ứng da và thử nước trước khi tắm

Trước khi cho trẻ tắm hoàn toàn bằng nước lá, nên kiểm tra phản ứng da bằng cách:

• Dùng một ít nước lá bôi thử lên mặt trong cánh tay bé, chờ khoảng 10-15 phút.
• Nếu không có biểu hiện mẩn đỏ, ngứa, nổi mụn li ti, có thể yên tâm sử dụng.
  Ngoài ra, cần thử nhiệt độ nước bằng cách dùng khuỷu tay hoặc nhiệt kế, đảm bảo nước không quá nóng gây bỏng hoặc quá lạnh làm bé bị cảm. Nếu dùng nước lá để lau người, vẫn nên thử phản ứng da tương tự.
• Tuyệt đối không dùng lại nước lá đã để qua đêm hoặc đun lại nhiều lần vì dễ nhiễm khuẩn, gây hại cho da bé.

Thời gian và nhiệt độ phù hợp khi tắm lá cho trẻ

• Nhiệt độ nước: Khoảng 37-40°C, tương đương nhiệt độ cơ thể. Không nên tắm nước quá nóng vì có thể gây bỏng da hoặc khô da bé.
• Thời gian tắm: Tối đa từ 5-10 phút, tùy theo độ tuổi và tình trạng sức khỏe của bé. Với trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi, chỉ nên lau người bằng nước lá thay vì tắm toàn thân.
• Thời điểm tắm tốt nhất: Buổi chiều, trước 17h30. Sau khi tắm xong, lau khô ngay và mặc đồ ấm cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp:

Trường hợp nào không nên tắm lá?

Trẻ đang sốt cao, có vết thương hở ngoài da, hoặc bị dị ứng với thảo dược thì không nên tắm lá. Cũng tránh tắm lá khi bé quá nhỏ (dưới 2 tháng tuổi) nếu chưa có chỉ dẫn từ bác sĩ.

Có nên tắm lá mỗi ngày hay không?

Không nên tắm lá mỗi ngày. Chỉ nên thực hiện 2-3 lần/tuần để tránh làm khô da bé hoặc gây kích ứng do dư tinh dầu tự nhiên.

Những sai lầm cha mẹ thường mắc khi tắm lá cho bé

Một số sai lầm thường gặp là: dùng lá không rõ nguồn gốc, không thử phản ứng da trước khi tắm, pha nước quá nóng hoặc để nước nguội lạnh quá lâu mới tắm cho bé.

Tắm lá kết hợp xông hơi cho bé – Có nên không?

Chỉ nên xông hơi nhẹ nhàng khi bé đã trên 8 tuổi và không sốt. Tuyệt đối không xông khi bé còn quá nhỏ hoặc đang mệt, sốt cao vì dễ gây mất nước hoặc suy hô hấp.

1. Nguyên nhân phổ biến khiến cổ họng có đờm vàng

Đờm vàng là dấu hiệu thường gặp khi cơ thể đang phản ứng với nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm khuẩn tại các vùng của hệ hô hấp. Màu vàng của đờm phản ánh quá trình cơ thể huy động tế bào bạch cầu (chủ yếu là neutrophils) đến nơi viêm để chống lại vi khuẩn. Khi các tế bào này chết đi, chúng khiến đờm chuyển màu vàng đặc trưng.

1.1. Nhiễm khuẩn đường hô hấp trên

Viêm họng do vi khuẩn

Viêm họng do vi khuẩn thường gây ra bởi Streptococcus pyogenes (liên cầu nhóm A).

Triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Cổ họng sưng đỏ, đau rát
• Sốt cao đột ngột
• Khó nuốt, khàn tiếng
• Đờm vàng hoặc vàng xanh, đặc quánh

Màu đờm là kết quả của phản ứng viêm có mủ trong niêm mạc họng, khi cơ thể chống lại vi khuẩn xâm nhập.

Nếu không điều trị đúng (thường bằng kháng sinh phù hợp), viêm họng do liên cầu khuẩn có thể gây biến chứng như thấp tim hoặc viêm cầu thận cấp.

Viêm amidan có mủ

Viêm amidan là tình trạng viêm nhiễm các khối amidan hai bên thành họng, có thể do vi khuẩn hoặc virus gây ra, nhưng viêm amidan có mủ là biểu hiện của nhiễm khuẩn nặng.

Dấu hiệu điển hình:

• Amidan sưng to, có mảng trắng hoặc mủ màu vàng/kem
• Hơi thở hôi, sốt cao
• Khạc đờm vàng, đặc, có thể dính sợi máu nhỏ
• Đau họng dữ dội, lan ra tai

Tình trạng này cần điều trị bằng kháng sinh, nghỉ ngơi và có thể cần chích rạch dẫn lưu mủ nếu ổ áp xe hình thành.

1.2. Nhiễm trùng đường hô hấp dưới

Viêm phế quản cấp

Viêm phế quản cấp là tình trạng viêm lớp niêm mạc của các ống phế quản, thường do virus nhưng đôi khi có bội nhiễm vi khuẩn.

Giai đoạn đầu đờm thường trong hoặc trắng, nhưng khi có nhiễm khuẩn, đờm chuyển vàng hoặc vàng xanh.

Các triệu chứng:

• Ho nhiều, lúc đầu khan rồi chuyển sang ho có đờm
• Đờm vàng đặc, nhất là vào buổi sáng
• Cảm giác nặng ngực, thở khò khè nhẹ
• Có thể sốt nhẹ, đau mỏi người

Điều trị gồm nghỉ ngơi, uống nhiều nước, thuốc tiêu đờm – kháng sinh chỉ dùng khi có bằng chứng nhiễm khuẩn rõ.

Viêm phổi nhẹ (nhiễm khuẩn phổi mức độ nhẹ)

Viêm phổi xảy ra khi mô phổi (phế nang) bị viêm và chứa dịch mủ, thường do vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, hoặc Mycoplasma pneumoniae.

Ở giai đoạn nhẹ, triệu chứng có thể mờ nhạt nhưng vẫn có đờm vàng đục hoặc vàng xanh, đôi khi lẫn mủ.

Các dấu hiệu đi kèm:

• Ho kéo dài, có thể đau ngực khi ho
• Sốt từ nhẹ đến cao
• Mệt mỏi, chán ăn
• Thở nông, đôi khi khó thở khi gắng sức

Chụp X-quang phổi và xét nghiệm đờm cần để chẩn đoán chính xác. Điều trị thường gồm kháng sinh, thuốc giảm ho, tiêu đờm và nghỉ ngơi đầy đủ.

1.3. Viêm xoang

Viêm xoang là tình trạng viêm của các xoang cạnh mũi, có thể do virus, vi khuẩn hoặc dị ứng.

Khi xoang bị viêm, dịch nhầy trong xoang sẽ không thoát ra bình thường mà chảy ngược xuống họng, gọi là chảy dịch mũi sau.

Dịch tiết từ xoang nhiễm khuẩn thường có màu vàng hoặc vàng xanh, đặc và hôi, dễ khiến bệnh nhân cảm thấy:

• Cổ họng vướng đờm liên tục, hay phải khạc
• Ho nhiều hơn vào ban đêm hoặc sáng sớm
• Hơi thở có mùi khó chịu
• Có thể đi kèm nghẹt mũi, đau nhức trán, vùng má hoặc quanh mắt

Nếu không điều trị đúng, viêm xoang có thể trở thành mạn tính và dẫn đến tình trạng viêm họng mạn kèm đờm vàng kéo dài.

1.4. Dị ứng và viêm mũi dị ứng bội nhiễm

Dị ứng nguyên phát không gây đờm vàng, tuy nhiên khi kéo dài và không kiểm soát tốt, dịch mũi trong dễ bị bội nhiễm vi khuẩn, dẫn đến:

• Chảy mũi màu vàng, đặc
• Dịch mũi chảy xuống họng gây đờm vàng
• Nghẹt mũi, hắt hơi, ngứa mũi hoặc mắt
• Ho kéo dài do kích thích họng

Bội nhiễm xảy ra khi niêm mạc đường hô hấp bị tổn thương kéo dài, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

Ở người bị hen hoặc viêm mũi dị ứng mạn tính, việc kiểm soát viêm tốt bằng thuốc xịt mũi chứa corticosteroid và thuốc kháng histamin là rất quan trọng để ngăn ngừa đờm vàng do bội nhiễm.

1.5. Hút thuốc lá và tiếp xúc với khói bụi, hóa chất

Khói thuốc lá và các chất kích thích như khói công nghiệp, khói bếp than, hóa chất dạng hơi có thể gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp.

Người hút thuốc hoặc tiếp xúc môi trường ô nhiễm thường xuyên có:

• Đờm màu vàng nâu hoặc vàng sẫm
• Cảm giác vướng họng, ho có đờm buổi sáng
• Niêm mạc họng bị kích thích mạn tính
• Tăng nguy cơ viêm phế quản mạn, viêm họng hạt

Ngoài ra, hút thuốc làm giảm hoạt động của lông chuyển đường hô hấp khiến dịch tiết bị ứ đọng, dễ nhiễm khuẩn và sinh đờm màu vàng.

1.6. Cơ thể mất nước, gây đặc quánh dịch tiết

Nước là thành phần chủ yếu của dịch nhầy trong hệ hô hấp. Khi cơ thể thiếu nước, dịch tiết trở nên:

• Đặc hơn, dính hơn, khó khạc ra
• Có màu vàng đục dù không nhất thiết có nhiễm khuẩn

Tình trạng này thường gặp khi:

• Uống quá ít nước
• Sốt kéo dài gây mất nước
• Môi trường khô hanh, sử dụng máy điều hòa thường xuyên

Mặc dù đờm vàng trong trường hợp này không do vi khuẩn, nhưng dịch tiết đặc lại có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, làm nặng thêm tình trạng hô hấp nếu không khắc phục sớm.

1.7. Các bệnh lý mạn tính: viêm họng hạt, viêm amidan mạn

Viêm họng hạt: là biến thể mạn tính của viêm họng, xảy ra khi các nang lympho ở thành sau họng bị phì đại và viêm kéo dài.

Viêm amidan mạn tính: là tình trạng viêm tái đi tái lại của amidan, dẫn đến cấu trúc amidan có nhiều hốc chứa dịch hoặc mủ.

Đặc điểm đờm trong hai bệnh này:

• Đờm vàng hoặc nâu, đặc, khó khạc ra
• Cảm giác nuốt vướng, vướng họng kéo dài
• Hơi thở hôi do tồn đọng mủ và tế bào chết

Điều trị gồm:

• Vệ sinh họng kỹ lưỡng (súc miệng, súc họng)
• Thuốc kháng viêm, kháng sinh khi có đợt cấp
• Trường hợp nặng, bác sĩ có thể chỉ định cắt amidan hoặc đốt họng hạt bằng plasma hoặc laser

1.8. Hệ miễn dịch suy yếu – dễ bị bội nhiễm

Người có hệ miễn dịch yếu (người lớn tuổi, người bệnh mạn tính, sau hóa trị, suy dinh dưỡng) dễ bị nhiễm trùng tái phát ở đường hô hấp, dẫn đến:

• Đờm vàng, đặc, tái đi tái lại nhiều lần
• Khó phục hồi dứt điểm dù đã điều trị

Các vi khuẩn thường gặp bao gồm: Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa.

Trong trường hợp này, điều trị đòi hỏi:

• Phối hợp thuốc kháng sinh thích hợp
• Tăng cường miễn dịch (dinh dưỡng, vitamin C, kẽm, nghỉ ngơi hợp lý)
• Điều trị các bệnh nền để tránh bùng phát viêm

2. Cách xử lý và điều trị tại nhà

2.1. Mẹo khạc đờm đúng cách, tránh làm tổn thương họng

Khạc đờm sai cách (dùng sức quá mạnh hoặc khạc liên tục) dễ gây trầy xước niêm mạc họng, kích ứng thanh quản và tạo cảm giác đau rát sau khi khạc.

Cách khạc đờm đúng:

• Hít sâu bằng mũi, giữ lại không khí vài giây.
• Dùng cơ ho nhẹ để đẩy đờm lên gần cuống họng.
• Dùng miệng nhẹ nhàng khạc đờm ra khăn giấy hoặc bồn rửa.

Rửa miệng bằng nước ấm sau mỗi lần khạc để làm sạch và dịu họng.

Lưu ý: Tuyệt đối không nuốt lại đờm vì có thể đưa vi khuẩn xuống dạ dày hoặc phổi.

2.2. Súc họng bằng nước muối ấm đúng cách

Nước muối ấm có tác dụng:

• Sát khuẩn, làm dịu niêm mạc họng và khoang miệng.
• Giảm viêm, long đờm và ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn.

Cách sử dụng:

• Dùng nước muối sinh lý 0.9% hoặc tự pha (1 thìa cà phê muối/500ml nước ấm).
• Súc miệng nhẹ trong 30 giây, sau đó ngửa cổ để súc họng sâu trong 10-15 giây.
• Thực hiện 2-3 lần/ngày, đặc biệt buổi sáng và tối.

Không súc họng quá nhiều lần trong ngày để tránh khô họng và mất cân bằng sinh lý niêm mạc.

2.3. Giữ ẩm cổ họng và không gian sinh hoạt

Niêm mạc khô dễ kích ứng và làm dịch tiết trở nên đặc quánh, gây khó khăn cho việc long đờm.

Giải pháp giữ ẩm:

• Uống đủ nước (1.5 – 2 lít/ngày).
• Tránh sử dụng điều hòa ở nhiệt độ quá thấp hoặc liên tục.
• Dùng máy tạo độ ẩm không khí nếu sống trong môi trường khô hanh.
• Đeo khẩu trang khi ra ngoài để tránh khói bụi và giữ ấm vùng cổ họng.

2.4. Uống đủ nước và ưu tiên nước ấm

Nước giúp làm loãng đờm, hỗ trợ đào thải dễ dàng qua đường thở.

Loại nước nên dùng:

• Nước ấm: giúp làm dịu họng, hỗ trợ giãn cơ đường hô hấp.
• Nước chanh ấm pha mật ong (nếu không dị ứng) – có tính kháng khuẩn nhẹ.
• Tránh: đồ uống có cồn, cà phê, nước đá lạnh vì có thể làm khô niêm mạc hoặc kích ứng họng.

Lưu ý: uống từng ngụm nhỏ, đều đặn trong ngày thay vì uống nhiều nước cùng lúc.

2.5. Dùng tinh dầu và xông hơi hỗ trợ long đờm

Xông hơi tinh dầu giúp:

• Làm lỏng đờm, giảm nghẹt mũi, thông thoáng đường thở.
• Diệt khuẩn nhẹ qua cơ chế bay hơi của tinh dầu.

Tinh dầu khuyên dùng: bạc hà, tràm, khuynh diệp, gừng, chanh sả.

Cách thực hiện:

• Nhỏ 2-3 giọt tinh dầu vào tô nước nóng, trùm khăn kín đầu và hít thở nhẹ nhàng trong 10 phút.
• Có thể dùng máy xông tinh dầu nếu có sẵn.
• Không nên xông quá 2 lần/ngày và cần tránh dùng cho trẻ nhỏ dưới 2 tuổi (tùy loại tinh dầu).

2.6. Bài tập thở sâu, giúp làm sạch phổi tự nhiên

Thở sâu giúp tăng cường trao đổi khí, tống đẩy đờm ra khỏi phế nang và phế quản.

Kỹ thuật đơn giản:

• Ngồi thẳng lưng, tay đặt lên bụng.
• Hít sâu bằng mũi trong 3-5 giây, cảm nhận bụng phồng lên.
• Giữ hơi thở 2 giây rồi thở ra chậm rãi bằng miệng đến khi hết khí.
• Thực hiện 10 – 15 lần mỗi buổi sáng hoặc khi cảm thấy khó thở.

Có thể kết hợp bài tập ho có kiểm soát (controlled coughing) để hỗ trợ đẩy đờm ra hiệu quả.

3. Các xét nghiệm có thể được chỉ định

Khi đờm vàng xuất hiện kéo dài trên 5-7 ngày, kèm sốt, đau ngực, ho dai dẳng hoặc khó thở, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm chẩn đoán nguyên nhân:

• Soi họng (nội soi họng): giúp quan sát tình trạng niêm mạc họng, amidan, phát hiện ổ mủ hoặc dấu hiệu viêm mạn tính.
• Xét nghiệm đờm (nhuộm Gram, cấy đờm): xác định loại vi khuẩn hoặc nấm gây bệnh để lựa chọn kháng sinh phù hợp.
• Chụp X-quang phổi: phát hiện các bệnh lý như viêm phổi, giãn phế quản, áp xe phổi…
• Chụp CT xoang (khi nghi viêm xoang): giúp đánh giá mức độ tắc nghẽn xoang, dịch mủ tích tụ hoặc viêm xoang mạn tính.
• Xét nghiệm máu (CRP, bạch cầu): kiểm tra tình trạng viêm và nhiễm trùng trong cơ thể.

4. Kháng sinh có cần thiết không? Khi nào nên dùng?

Đờm vàng không phải lúc nào cũng cần dùng kháng sinh. Trong nhiều trường hợp, đờm vàng là phản ứng của hệ miễn dịch, không nhất thiết là do nhiễm khuẩn.

Kháng sinh chỉ nên dùng khi có bằng chứng nhiễm khuẩn rõ ràng, chẳng hạn:

• Sốt cao, kéo dài.
• Đờm chuyển xanh đậm, có mùi hôi.
• Xét nghiệm đờm cho thấy có vi khuẩn.
• Biến chứng viêm phế quản, viêm phổi…

Việc tự ý dùng kháng sinh có thể gây kháng thuốc, rối loạn tiêu hóa hoặc che lấp triệu chứng bệnh khác.

Bác sĩ sẽ chỉ định loại kháng sinh phù hợp với loại vi khuẩn gây bệnh, liều dùng và thời gian điều trị chính xác.

5. Các nhóm thuốc hỗ trợ: tiêu đờm, giảm viêm, giảm ho

Ngoài kháng sinh (nếu cần), các nhóm thuốc sau thường được sử dụng hỗ trợ điều trị triệu chứng:

Thuốc tiêu đờm (long đờm):

• Giúp làm loãng đờm, dễ khạc ra hơn.
• Ví dụ: N-acetylcystein (NAC), ambroxol, bromhexin.

Thuốc giảm viêm đường hô hấp:

• Giảm sưng viêm niêm mạc họng, amidan, phế quản.
• Có thể dùng corticoid dạng xịt họng hoặc uống ngắn ngày (chỉ theo chỉ định).

Thuốc giảm ho:

• Chỉ dùng khi ho khan, ho nhiều ảnh hưởng giấc ngủ, sinh hoạt.
• Ví dụ: Dextromethorphan, các thuốc giảm ho có thảo dược.

Thuốc kháng histamin (nếu có yếu tố dị ứng):

• Giúp giảm tiết dịch, giảm nghẹt mũi và viêm mũi dị ứng.

6. Điều trị nguyên nhân gốc: viêm xoang, amidan, viêm họng mạn

Điều trị chỉ có hiệu quả bền vững khi loại bỏ được nguyên nhân gây ra đờm vàng kéo dài:

Viêm xoang:

• Dùng thuốc xịt mũi co mạch, kháng sinh (nếu nhiễm khuẩn), thuốc chống viêm.
• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý thường xuyên.
• Trường hợp nặng có thể cần nội soi xoang điều trị hoặc phẫu thuật dẫn lưu mủ.

Viêm amidan mạn tính hoặc có mủ tái phát nhiều lần:

• Nếu không đáp ứng điều trị nội khoa, có thể xem xét cắt amidan.

Viêm họng mạn, viêm họng hạt:

• Điều trị bằng thuốc chống viêm, súc họng sát khuẩn.
• Kết hợp chăm sóc niêm mạc họng, tránh khói bụi, chất kích thích.
• Có thể đốt họng hạt bằng laser hoặc áp lạnh nếu cần.

Cổ họng có đờm vàng không đơn thuần là triệu chứng thoáng qua mà có thể là dấu hiệu cảnh báo viêm nhiễm đang diễn tiến trong cơ thể. Việc hiểu rõ nguyên nhân và xử lý kịp thời sẽ giúp bạn bảo vệ hệ hô hấp, tránh biến chứng nguy hiểm. Nếu đờm vàng kéo dài nhiều ngày, kèm sốt hoặc ho nhiều, bạn nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

1. Nguyên nhân gây đờm vào buổi sáng

1.1. Môi trường sống khô hoặc ô nhiễm

Không khí trong phòng ngủ quá khô, đặc biệt vào mùa lạnh hoặc khi sử dụng điều hòa liên tục, khiến niêm mạc họng bị kích ứng. Khi đó, cơ thể phản ứng bằng cách tiết chất nhầy để làm ẩm và bảo vệ lớp niêm mạc bị khô rát, dẫn đến hiện tượng sáng dậy có đờm.

Bên cạnh đó, nếu bạn sống ở nơi có nhiều bụi mịn, khói xe, khí thải công nghiệp, các hạt ô nhiễm này có thể đi vào đường thở, kích thích cổ họng và phế quản sản sinh đờm như một cơ chế tự bảo vệ.

1.2. Thói quen sinh hoạt gây kích ứng cổ họng

Một số thói quen tưởng chừng vô hại lại có thể là thủ phạm khiến bạn hay có đờm vào buổi sáng. Đi ngủ ngay sau khi ăn no khiến axit dạ dày dễ trào ngược lên họng. Nói nhiều vào ban đêm, uống ít nước trong ngày, ngủ với miệng mở, nằm sai tư thế (gối quá thấp hoặc nằm nghiêng) đều có thể khiến cổ họng bị kích thích nhẹ và tiết ra đờm khi bạn ngủ. Ngoài ra, việc thường xuyên uống nước đá, thức khuya hoặc dùng đồ ăn nhiều dầu mỡ cũng góp phần làm tăng chất nhầy trong họng.

1.3. Dị ứng và viêm mũi xoang mãn tính

Người bị viêm xoang hay dị ứng đường hô hấp thường có hiện tượng chảy dịch từ mũi xuống họng, nhất là khi nằm ngủ. Khi dịch này đọng lại trong cổ họng qua đêm, sáng dậy bạn sẽ cảm thấy vướng đờm, khó chịu và muốn khạc nhổ. Dị ứng với bụi nhà, phấn hoa, lông thú nuôi hoặc nấm mốc cũng kích thích mũi và họng liên tục tiết dịch, gây cảm giác vướng víu vào buổi sáng.

1.4. Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)

Đây là một nguyên nhân phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua. Khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản vào ban đêm, nó có thể lan đến vùng họng và kích thích cổ họng sản sinh chất nhầy để “rửa trôi” lượng axit gây hại đó. Kết quả là sáng hôm sau, bạn sẽ thấy cổ họng có đờm, cảm giác khô rát nhẹ hoặc thậm chí khàn tiếng. Đặc biệt, nếu bạn thường bị ợ nóng, chua miệng hoặc đầy bụng khi ngủ, nguy cơ bị trào ngược càng cao.

1.5. Hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc

Khói thuốc lá chứa hàng trăm hóa chất độc hại, trong đó có nhiều chất gây kích ứng mạnh với hệ hô hấp. Khi hít phải khói thuốc dù là chủ động hay thụ động, các tế bào niêm mạc đường thở sẽ phản ứng bằng cách tiết ra nhiều đờm để bẫy và loại bỏ chất độc.

Với người hút thuốc thường xuyên, tình trạng đờm vào buổi sáng thường kéo dài, kèm theo ho và cảm giác cổ họng vướng víu khó chịu. Đây cũng là dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh phổi nghiêm trọng như viêm phế quản mãn tính hoặc ung thư phổi.

1.6. Nhiễm trùng đường hô hấp trên

Khi bạn bị cảm lạnh, cảm cúm hoặc các loại viêm nhiễm vùng mũi họng, cơ thể sẽ tạo ra nhiều dịch nhầy để chống lại vi khuẩn, virus. Các chất nhầy này tích tụ suốt đêm trong mũi và họng, khiến sáng dậy bạn cảm thấy cổ họng có đờm đặc, đôi khi kèm ho nhẹ hoặc sổ mũi. Viêm amidan mạn tính cũng thường gây ra tình trạng đờm kéo dài, nhất là vào buổi sáng, do viêm nhiễm thường xuyên tại các hốc amidan gây ứ đọng dịch.

1.7. Hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)

Đối với những người mắc các bệnh lý mạn tính về đường hô hấp như hen suyễn hoặc COPD, việc sản sinh đờm là biểu hiện thường xuyên và kéo dài. Các bệnh này khiến đường thở bị viêm và tăng tiết nhầy liên tục, đặc biệt rõ ràng hơn vào buổi sáng khi cơ thể nằm nghỉ suốt đêm và không khạc ra được đờm.

Ở người bệnh COPD, đờm thường có màu vàng hoặc xanh, khó khạc, kèm cảm giác nặng ngực và khó thở nhẹ. Nếu bạn có tiền sử hen suyễn, việc thức dậy với cổ họng đầy đờm có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh chưa được kiểm soát tốt.

2. Những dấu hiệu kèm theo cần cảnh giác

2.1. Có đờm kèm đau họng, ho dai dẳng

Nếu mỗi sáng bạn không chỉ có đờm mà còn bị đau rát cổ họng, khàn tiếng và ho liên tục trong ngày – đặc biệt là tình trạng ho kéo dài trên 2 tuần – đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường hô hấp hoặc viêm họng mạn tính. Ho kéo dài kèm đờm còn có thể liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm phế quản, hen suyễn, thậm chí lao phổi. Những trường hợp này cần được khám và điều trị sớm, tránh để bệnh tiến triển và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe hô hấp.

2.2. Đờm có màu vàng, xanh, hoặc kèm máu

Màu sắc của đờm là một yếu tố quan trọng giúp nhận biết tình trạng sức khỏe. Đờm trong hoặc trắng thường không quá nghiêm trọng, nhưng nếu chuyển sang màu vàng hoặc xanh, nhiều khả năng bạn đang bị nhiễm khuẩn đường hô hấp. Nguy hiểm hơn, nếu trong đờm có lẫn máu, dù chỉ một vệt nhỏ, bạn nên đến bệnh viện để kiểm tra ngay. Đây có thể là dấu hiệu của tổn thương nghiêm trọng trong đường thở, từ viêm nặng đến các bệnh lý nguy hiểm như lao hoặc ung thư phổi.

2.3. Hơi thở có mùi hôi, đờm đặc và khó khạc

Khi đờm trở nên đặc quánh, bám dính vào cổ họng và khó tống ra ngoài, kèm theo hơi thở có mùi khó chịu, bạn nên cảnh giác. Đây có thể là biểu hiện của nhiễm trùng lâu ngày, áp xe vùng họng, hoặc viêm xoang mãn tính gây ứ đọng dịch trong hốc xoang chảy xuống họng. Hơi thở có mùi hôi cũng thường đi kèm với tình trạng vệ sinh răng miệng kém, viêm nướu, hoặc vấn đề ở đường tiêu hóa, chẳng hạn như trào ngược dạ dày.

2.4. Đờm kéo dài không rõ nguyên nhân trong nhiều tuần

Nếu bạn thường xuyên có đờm vào buổi sáng mà không bị cảm lạnh, cúm hay viêm họng, và tình trạng này kéo dài trên 3 tuần mà không thuyên giảm, đây không còn là hiện tượng sinh lý bình thường. Đó có thể là dấu hiệu của bệnh lý hô hấp mạn tính như hen suyễn, viêm phế quản mãn, viêm xoang mãn tính hoặc trào ngược dạ dày kéo dài. Trong một số trường hợp hiếm gặp, đây cũng có thể là triệu chứng sớm của khối u ở vùng họng hoặc phổi.

Những dấu hiệu nêu trên là lời cảnh báo rằng tình trạng có đờm vào buổi sáng không đơn thuần chỉ là do khô cổ hay viêm nhẹ. Việc theo dõi kỹ các biểu hiện đi kèm và chủ động đi khám sớm sẽ giúp bạn phát hiện và kiểm soát bệnh hiệu quả, tránh những biến chứng đáng tiếc.

3. Cách xử lý đờm buổi sáng tại nhà

Buổi sáng thức dậy với cổ họng đầy đờm có thể gây khó chịu, cản trở việc thở và nói chuyện. Dưới đây là những cách đơn giản, an toàn mà bạn có thể áp dụng tại nhà để làm sạch đờm hiệu quả và bảo vệ vùng họng.

3.1. Mẹo khạc đờm đúng cách để tránh tổn thương cổ họng

Khạc đờm sai cách có thể làm tổn thương cổ họng, gây trầy xước niêm mạc hoặc khiến đờm đi ngược vào đường hô hấp. Bạn nên:

• Không cố gắng gằn mạnh hoặc ho quá mức. Thay vào đó, hãy hít sâu, giữ hơi vài giây rồi ho nhẹ nhàng để đẩy đờm ra ngoài.
• Ngậm nước ấm vài giây trước khi khạc sẽ giúp làm mềm đờm và giảm cảm giác rát họng.
• Dùng khăn giấy sạch hoặc khạc vào bồn rửa và rửa tay kỹ sau khi tiếp xúc với dịch tiết.

3.2. Súc miệng nước muối và giữ ấm vùng họng

Súc miệng bằng nước muối ấm là cách đơn giản nhưng rất hiệu quả để giảm viêm và làm sạch dịch nhầy ở họng.

• Pha nước muối loãng (1/2 muỗng cà phê muối trong 200 ml nước ấm) và súc miệng ít nhất 2 lần mỗi ngày.
• Duy trì ấm cổ họng bằng cách quàng khăn khi trời lạnh, tránh uống nước lạnh hoặc dùng điều hòa ở nhiệt độ quá thấp.
• Tránh nói to hoặc la hét khi cổ họng đang nhạy cảm vì có thể làm tình trạng đờm trở nên tệ hơn.

3.3. Uống đủ nước – Vai trò quan trọng trong làm loãng đờm

Nước là “trợ thủ đắc lực” giúp làm loãng đờm, hỗ trợ cơ thể đào thải chất nhầy dễ dàng hơn.

• Uống 1.5–2 lít nước mỗi ngày, ưu tiên nước ấm để giúp làm dịu niêm mạc họng.
• Có thể kết hợp thêm trà thảo mộc (gừng, hoa cúc, mật ong) giúp long đờm và kháng viêm nhẹ.
• Tránh các loại nước uống có đường, nước có ga vì dễ làm đờm đặc hơn.

3.4. Dùng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ

Không khí quá khô, đặc biệt khi ngủ trong phòng điều hòa, có thể làm khô lớp niêm mạc đường hô hấp, khiến đờm trở nên đặc và khó tống ra.

• Đặt máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ, duy trì độ ẩm không khí từ 50–60% sẽ giúp đường thở thoáng và dễ chịu hơn.
• Vệ sinh máy tạo ẩm thường xuyên để tránh vi khuẩn và nấm mốc phát triển, gây hại cho hệ hô hấp.

3.5. Các bài tập thở giúp làm sạch đờm hiệu quả

Tập thở đúng cách không chỉ tăng cường chức năng phổi mà còn giúp tống đờm ra khỏi đường hô hấp dễ hơn.

Một số bài tập đơn giản bạn có thể thực hiện tại nhà:

• Thở bụng (thở bằng cơ hoành): Hít sâu bằng mũi, phình bụng lên, giữ hơi 2–3 giây rồi thở ra bằng miệng từ từ.
• Kỹ thuật ho có kiểm soát: Hít sâu, thở nhẹ nhàng rồi ho thành từng cơn ngắn để đẩy đờm ra thay vì ho mạnh liên tục.
• Tư thế dẫn lưu đờm: Nằm nghiêng hoặc cúi đầu thấp hơn ngực trong vài phút giúp đờm di chuyển và dễ khạc ra hơn.

Việc xử lý đờm buổi sáng đúng cách sẽ giúp bạn bắt đầu ngày mới dễ chịu và khỏe mạnh hơn. Hãy kiên trì áp dụng các biện pháp đơn giản tại nhà, kết hợp giữ ấm, uống đủ nước và duy trì vệ sinh vùng họng để cải thiện rõ rệt tình trạng này. Nếu đờm kéo dài hoặc có màu bất thường (vàng, xanh, lẫn máu), bạn nên đến khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.

1. Vi khuẩn gây ho gà ở trẻ nhỏ

Vi khuẩn Bordetella pertussis là tác nhân chính gây bệnh ho gà, đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ nhỏ, nhất là trẻ sơ sinh. Hiểu rõ đặc điểm sinh học và cơ chế xâm nhập của vi khuẩn giúp chúng ta có cái nhìn chính xác hơn về nguyên nhân khiến ho gà dễ bùng phát và khó điều trị.

Bordetella pertussis là một loại vi khuẩn hình que, thuộc nhóm vi khuẩn gram âm, có khả năng tồn tại tốt trong môi trường ẩm ướt và trong các giọt bắn nhỏ khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Vi khuẩn này không có khả năng sống lâu bên ngoài cơ thể người, nên chủ yếu lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp qua giọt bắn đường hô hấp.

Điểm đặc biệt là Bordetella pertussis tiết ra nhiều độc tố, trong đó có độc tố ho gà (pertussis toxin) – một loại protein gây tổn thương tế bào niêm mạc đường hô hấp, làm mất đi chức năng bảo vệ tự nhiên của phổi và khí quản. Điều này khiến vi khuẩn dễ dàng bám dính, nhân lên và gây ra các triệu chứng ho gà điển hình.

Cách vi khuẩn xâm nhập và nhân lên trong cơ thể trẻ

Khi trẻ hít phải các giọt bắn chứa vi khuẩn từ người bệnh, Bordetella pertussis sẽ bám lên niêm mạc của đường hô hấp trên, chủ yếu là mũi, họng và khí quản. Tại đây, vi khuẩn bắt đầu bám dính và xâm nhập vào các tế bào niêm mạc, đồng thời tiết ra các độc tố làm tổn thương niêm mạc, phá hủy lông chuyển có nhiệm vụ đẩy dị vật và vi khuẩn ra ngoài.

Việc tổn thương này khiến vi khuẩn có môi trường thuận lợi để nhân lên nhanh chóng, gây viêm, phù nề niêm mạc và kích thích các dây thần kinh phản xạ gây ho. Các cơn ho dữ dội là phản ứng nhằm cố gắng loại bỏ vi khuẩn ra khỏi đường thở nhưng cũng là nguyên nhân làm tổn thương niêm mạc thêm nghiêm trọng, tạo thành vòng xoắn bệnh lý khó chữa.

Ở trẻ sơ sinh, do hệ miễn dịch yếu và đường hô hấp nhỏ hẹp, sự xâm nhập và nhân lên của Bordetella pertussis có thể dẫn đến tắc nghẽn đường thở, gây ngưng thở và thiếu oxy, làm tăng nguy cơ biến chứng nặng và tử vong.

2. Tại sao ho gà phổ biến ở trẻ em?

Ho gà có xu hướng tấn công trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, do nhiều yếu tố liên quan đến hệ miễn dịch và môi trường sống. Dưới đây là những lý do chính:

Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ, khiến cơ thể khó chống lại vi khuẩn Bordetella pertussis. Đặc biệt, trẻ dưới 6 tháng tuổi chưa được tiêm đủ các mũi vắc xin phòng ho gà nên càng dễ mắc bệnh và gặp biến chứng nặng.

Chưa được tiêm phòng đầy đủ hoặc đúng lịch

Việc tiêm chủng không đúng lịch hoặc bỏ sót mũi vắc xin DTaP (phòng ho gà) khiến trẻ không được bảo vệ đầy đủ. Ngoài ra, trẻ dưới 2 tháng tuổi vẫn chưa đủ điều kiện tiêm mũi đầu tiên, dẫn đến “khoảng trống miễn dịch” rất nguy hiểm.

Lây từ người lớn hoặc người chăm sóc không được tiêm nhắc

Nhiều người lớn có thể mang vi khuẩn ho gà mà không có triệu chứng rõ rệt và vô tình lây cho trẻ. Khi người chăm sóc chưa tiêm mũi nhắc Tdap (dành cho người lớn), nguy cơ lây truyền cho trẻ sơ sinh càng tăng cao.

Môi trường tiếp xúc đông người

Trẻ em thường sinh hoạt trong môi trường đông đúc như nhà trẻ, lớp mẫu giáo, nơi vi khuẩn dễ lây lan qua giọt bắn khi ho, hắt hơi. Không khí khép kín và tiếp xúc gần khiến bệnh lan nhanh trong cộng đồng trẻ nhỏ.

Tìm hiểu chi tiết: Ho gà lây lan qua những con đường nào?

3. Triệu chứng ho gà ở trẻ em theo từng giai đoạn

Ho gà tiến triển qua nhiều giai đoạn với biểu hiện thay đổi theo thời gian. Việc nhận biết sớm triệu chứng đặc hiệu của từng giai đoạn giúp phụ huynh kịp thời phát hiện và đưa trẻ đi khám, điều trị sớm — đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 1 tuổi.

3.1. Giai đoạn ủ bệnh (7-10 ngày)

• Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 7-10 ngày sau khi tiếp xúc với vi khuẩn Bordetella pertussis.
• Không có triệu chứng rõ ràng, trẻ vẫn ăn, ngủ bình thường.
• Tuy nhiên, vi khuẩn đã sinh sôi và có khả năng lây nhiễm cho người khác qua đường hô hấp như ho, hắt hơi, nói chuyện gần.

Giai đoạn này thường bị bỏ qua, nhưng là giai đoạn thầm lặng lây lan mạnh nhất trong cộng đồng.

3.2. Giai đoạn viêm long (1-2 tuần đầu)

Các triệu chứng lúc này rất giống cảm lạnh hoặc viêm hô hấp trên thông thường:

• Ho khan nhẹ, rải rác trong ngày.
• Sốt nhẹ hoặc không sốt.
• Chảy mũi, hắt hơi, mệt mỏi nhẹ.
• Có thể kèm theo mắt đỏ, chảy nước mắt.

Do triệu chứng nhẹ và không đặc hiệu, nên thường bị nhầm với cảm lạnh thông thường, dẫn đến bỏ lỡ giai đoạn điều trị kháng sinh hiệu quả nhất.

3.3. Giai đoạn ho gà điển hình (2-6 tuần)

Đây là giai đoạn nặng và đặc trưng nhất của bệnh, đặc biệt nghiêm trọng với trẻ sơ sinh và trẻ dưới 6 tháng tuổi:

Biểu hiện đặc trưng:

Ho thành từng cơn dữ dội, không thể ngắt quãng, kéo dài 1-2 phút.

Mỗi cơn ho gồm nhiều tiếng ho liên tiếp, dồn dập, không kịp thở.

Cuối cơn ho có tiếng rít vào dài, cao vút, như “gà gáy” – đặc biệt dễ nghe ở trẻ lớn.

Sau cơn ho, trẻ có thể:

• Mặt đỏ bừng, tím tái.
• Chảy nước mắt, nước mũi.
• Nôn ói nhiều, đặc biệt sau cơn ho mạnh.
• Mệt lả, kiệt sức sau mỗi cơn.

Nguy hiểm với trẻ nhỏ:

• Ở trẻ <3 tháng tuổi, tiếng rít có thể không rõ nhưng trẻ có thể ngưng thở đột ngột, tím tái, hoặc co giật.
• Cơn ho có thể xuất hiện nhiều lần trong ngày, nhất là ban đêm gây mất ngủ, ăn uống kém, sụt cân nhanh.

Giai đoạn này trẻ vẫn tỉnh táo giữa các cơn ho, đây là điểm phân biệt với các bệnh viêm phổi hoặc cúm nặng, nơi trẻ thường mệt liên tục.

3.4. Giai đoạn hồi phục (2-3 tuần, có thể lâu hơn)

• Tần suất và mức độ ho giảm dần theo thời gian, các cơn ho ngắn hơn, nhẹ hơn.
• Không còn nôn sau ho, trẻ dần ăn ngủ tốt hơn, tăng cân trở lại.
• Tuy nhiên, ho có thể kéo dài vài tuần đến vài tháng, đặc biệt sau khi tiếp xúc với không khí lạnh, bụi hoặc khi vận động mạnh.

Ở trẻ được điều trị sớm bằng kháng sinh, giai đoạn hồi phục sẽ đến nhanh hơn và giảm nguy cơ biến chứng như viêm phổi, co giật, tổn thương não.

4. Ho gà ở trẻ sơ sinh vì sao đặc biệt nguy hiểm?

Trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi, là nhóm đối tượng dễ bị ho gà ảnh hưởng nặng nề nhất. Nguyên nhân chính nằm ở đặc điểm sinh lý và miễn dịch chưa hoàn thiện, khiến bệnh tiến triển nhanh và khó kiểm soát hơn so với trẻ lớn.

Đặc điểm hệ miễn dịch yếu ở trẻ dưới 6 tháng

Ở trẻ sơ sinh, hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ để chống lại các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn Bordetella pertussis, nguyên nhân gây ho gà. Kháng thể từ mẹ truyền sang trẻ qua nhau thai có thể giúp bảo vệ phần nào, nhưng hiệu quả không kéo dài lâu và không phải trẻ nào cũng được bảo vệ đầy đủ nếu mẹ không tiêm phòng trước hoặc trong thai kỳ. Vì vậy, trẻ sơ sinh dễ bị nhiễm trùng nặng và khó tự chống lại vi khuẩn, dẫn đến bệnh diễn biến nhanh, nặng và kéo dài.

Diễn biến bệnh nhanh và nặng

So với trẻ lớn, trẻ sơ sinh mắc ho gà có khả năng tiến triển bệnh rất nhanh. Cơn ho gà dữ dội làm tổn thương nghiêm trọng niêm mạc đường hô hấp, dẫn đến khó thở, suy hô hấp cấp tính. Trẻ rất dễ bị suy hô hấp, phải nhập viện và có nguy cơ tử vong cao hơn nhiều nếu không được điều trị kịp thời. Những cơn ho dữ dội có thể khiến trẻ mệt mỏi, mất nước và suy dinh dưỡng nhanh chóng do khó ăn uống.

Triệu chứng có thể không điển hình

Khác với trẻ lớn và người lớn, trẻ sơ sinh mắc ho gà đôi khi không biểu hiện cơn ho điển hình. Thay vào đó, trẻ có thể xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng như ngưng thở đột ngột (áp xe thở tạm thời), tím tái quanh môi và đầu ngón tay do thiếu oxy. Đây là những tình trạng cấp cứu cần được phát hiện và xử trí kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm hoặc tử vong.

5. Biến chứng nguy hiểm của ho gà ở trẻ nhỏ

Ho gà không chỉ là một bệnh lý gây ho kéo dài đơn thuần, mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 1 tuổi. Những cơn ho kịch phát liên tục không chỉ gây mệt mỏi mà còn khiến cơ thể trẻ bị tổn hại nặng nề trên nhiều cơ quan. Dưới đây là các biến chứng thường gặp nhất:

5.1. Biến chứng hô hấp

1. Viêm phổi: Đây là biến chứng thường gặp và nguy hiểm nhất ở trẻ bị ho gà. Vi khuẩn Bordetella pertussis có thể làm suy yếu hàng rào bảo vệ đường hô hấp, tạo điều kiện cho các vi khuẩn khác tấn công phổi. Trẻ có thể sốt cao, thở nhanh, thở rút lõm ngực, khó thở và trong trường hợp nặng phải nhập viện điều trị bằng kháng sinh và oxy.

2. Viêm phế quản: Những cơn ho dữ dội kéo dài làm tổn thương lớp niêm mạc của đường thở, gây viêm nhiễm lan rộng ở phế quản. Trẻ thường có ho khò khè, tiết đờm nhiều, khó thở, đặc biệt là vào ban đêm.

3. Xẹp phổi: Khi trẻ ho quá mạnh, luồng khí ra vào phổi không ổn định có thể gây xẹp một phần phổi, làm giảm khả năng hô hấp. Tình trạng này có thể khiến trẻ tím tái, thở mệt và cần can thiệp y tế khẩn cấp.

5.2. Biến chứng thần kinh

1. Co giật: Những cơn ho kéo dài khiến lượng oxy cung cấp lên não bị suy giảm đột ngột. Trẻ có thể xuất hiện các cơn co giật ngắn, mất ý thức tạm thời, thậm chí là nguy cơ tổn thương thần kinh nếu không xử trí kịp thời.

2. Tổn thương não do thiếu oxy: Khi trẻ bị thiếu oxy liên tục trong các cơn ho nặng, não bộ dễ bị ảnh hưởng. Hậu quả có thể là chậm phát triển trí tuệ, suy giảm vận động hoặc rối loạn hành vi sau này. Đây là một biến chứng nặng nề và dai dẳng mà nhiều bậc phụ huynh không ngờ tới khi nghĩ rằng ho gà chỉ là bệnh ho.

5.3. Biến chứng khác

1. Chảy máu kết mạc mắt: Một biến chứng ít người để ý nhưng lại khá phổ biến ở trẻ bị ho gà là chảy máu kết mạc mắt. Nguyên nhân là do áp lực trong ổ mắt tăng cao khi trẻ ho liên tục và gồng sức quá mức, dẫn đến vỡ các mạch máu nhỏ trong mắt.

2. Suy dinh dưỡng, sút cân nặng nhanh: Ho gà thường đi kèm với nôn ói sau các cơn ho. Việc nôn nhiều khiến trẻ khó hấp thu dinh dưỡng, mệt mỏi, bỏ ăn, sút cân nhanh chóng chỉ sau vài ngày, làm suy giảm sức đề kháng và kéo dài thời gian hồi phục.

6. Điều trị ho gà ở trẻ em

6.1 Khi nào cần nhập viện?

Không phải tất cả trẻ mắc ho gà đều cần nhập viện, nhưng một số trường hợp bắt buộc phải điều trị nội trú để đảm bảo an toàn cho trẻ, bao gồm:

Trẻ dưới 6 tháng tuổi: Đây là nhóm tuổi có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, nguy cơ biến chứng và tử vong rất cao nếu bệnh trở nặng. Chỉ cần biểu hiện ho nhiều, bú kém, hoặc dấu hiệu thở nhanh cũng cần nhập viện theo dõi sát.

Trẻ có cơn ho dữ dội, kéo dài thành tràng dài, kèm theo:

• Tím tái môi, đầu chi khi ho.
• Ngưng thở tạm thời (thường gặp ở trẻ nhỏ).
• Co giật, ngủ lịm, ít tương tác, có dấu hiệu thiếu oxy lên não.
• Có biểu hiện suy hô hấp, thở rít, thở nhanh, lõm ngực.
• Nôn nhiều sau cơn ho, gây mất nước, kiệt sức, không ăn uống được.
• Trẻ có bệnh nền sẵn có như tim bẩm sinh, hen, suy giảm miễn dịch.

Lưu ý cho phụ huynh: Đừng đợi đến khi trẻ tím tái hay thở ngáp mới đưa đi bệnh viện. Nếu ho kéo dài trên 1 tuần kèm nôn ói, nên đưa trẻ đi khám sớm để loại trừ ho gà.

6.2. Điều trị bằng kháng sinh

Việc sử dụng kháng sinh đúng thời điểm và đúng loại là yếu tố then chốt giúp giảm triệu chứng, ngăn ngừa lây lan và biến chứng của ho gà.

Kháng sinh được khuyến cáo sử dụng:

• Erythromycin (macrolide cổ điển): Dùng trong 14 ngày. Hiệu quả tốt, nhưng hay gây rối loạn tiêu hóa.
• Azithromycin: Liều dùng ngắn hơn (5 ngày), ít tác dụng phụ hơn, là lựa chọn ưu tiên ở trẻ nhỏ.
• Clarithromycin: Tương đương hiệu quả, ít dùng hơn do chi phí cao hơn.

Thời điểm dùng thuốc quan trọng:

• Hiệu quả cao nhất khi dùng trong giai đoạn đầu (7-14 ngày đầu tiên), khi vi khuẩn đang nhân lên mạnh mẽ.
• Nếu đã sang giai đoạn ho điển hình, kháng sinh không giúp giảm ho rõ rệt, nhưng vẫn cần dùng để giảm khả năng lây lan cho người khác.

6.3. Hỗ trợ điều trị

Ngoài kháng sinh, việc chăm sóc toàn diện là yếu tố quan trọng giúp trẻ hồi phục nhanh và tránh mệt mỏi do các cơn ho kéo dài.

1. Hạ sốt – giảm ho:

Dùng paracetamol hoặc ibuprofen liều theo cân nặng để hạ sốt.

Tuyệt đối không dùng thuốc ho ức chế trung tâm ho (codein, dextromethorphan) cho trẻ nhỏ vì có thể gây ức chế hô hấp.

Có thể dùng các biện pháp giảm ho nhẹ như:

• Xông hơi bằng nước ấm.
• Sử dụng mật ong (trẻ >1 tuổi), chanh – gừng pha loãng (trẻ >2 tuổi).

2. Lưu ý về dinh dưỡng và nghỉ ngơi

Trẻ bị ho gà thường bị nôn ói sau các cơn ho, dẫn đến biếng ăn và mất sức. Để đảm bảo dinh dưỡng trong giai đoạn này, phụ huynh cần lưu ý:

Chế độ ăn phù hợp:

• Chia nhỏ bữa ăn: Cho trẻ ăn ít một nhưng nhiều lần trong ngày, giúp trẻ không bị đầy bụng và giảm nguy cơ nôn trớ.
• Chọn thực phẩm dễ tiêu, mềm, lỏng như cháo, súp, bột dinh dưỡng, sữa ấm.
• Bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng: đạm dễ tiêu (thịt nạc, trứng, cá), rau củ nghiền, trái cây mềm.
• Với trẻ đang bú mẹ, tiếp tục cho bú nhiều cữ trong ngày, khoảng 2-3 tiếng/lần.

Tránh:

• Ép trẻ ăn khi đang ho hoặc mệt, vì dễ gây sặc, nôn.
• Các món cay, nóng, nhiều dầu mỡ hoặc thức ăn lạnh có thể làm nặng cơn ho.

Nghỉ ngơi hợp lý:

• Tạo môi trường yên tĩnh, thoáng mát nhưng đủ ấm, không khói bụi.
• Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc, tránh kích thích hoặc cho trẻ vận động quá mức khi đang ho nhiều.

Cách xử lý khi trẻ lên cơn ho

Cơn ho gà điển hình thường kéo dài, liên tục, khiến trẻ không kịp thở, thậm chí ngưng thở hoặc nôn ói. Khi trẻ lên cơn ho, cha mẹ cần bình tĩnh và thực hiện theo hướng dẫn sau:

Xử trí đúng cách:

• Bế trẻ ngồi dậy hoặc hơi ngả người về phía trước, tuyệt đối không để trẻ nằm ngửa trong cơn ho giúp đường thở thông thoáng hơn, giảm nguy cơ sặc đờm.
• Vỗ nhẹ lưng trẻ (vùng giữa hai xương bả vai), dùng lòng bàn tay khum lại giúp trẻ dễ tống đờm ra ngoài.
• Sau cơn ho, nên lau sạch mũi miệng, thay quần áo nếu nôn ói, cho trẻ uống một ít nước ấm hoặc bú mẹ nhẹ nhàng.

Không nên:

• Không dốc ngược trẻ hoặc lắc mạnh có thể gây chấn thương, nguy hiểm.
• Không dùng các loại thuốc ức chế ho không kê đơn, đặc biệt ở trẻ <2 tuổi vì nguy cơ ức chế hô hấp.

3. Dấu hiệu cần đưa trẻ đi cấp cứu

Trong quá trình theo dõi và chăm sóc tại nhà, nếu thấy trẻ có các dấu hiệu dưới đây, cần đưa đến bệnh viện hoặc trung tâm y tế ngay lập tức:

• Tím tái vùng môi, đầu chi (màu môi, móng tay chuyển xanh tím) là dấu hiệu thiếu oxy nghiêm trọng.
• Ngưng thở, thở ngắt quãng, thở rít hoặc co kéo lồng ngực khi hít vào.
• Co giật, lơ mơ, ngủ li bì, không phản ứng với môi trường xung quanh.
• Bỏ bú, bỏ ăn hoàn toàn, nôn ói liên tục sau mỗi cơn ho.
• Không đi tiểu trong nhiều giờ, mắt trũng, khô môi là dấu hiệu mất nước nặng.

Lưu ý: Với trẻ dưới 6 tháng tuổi, chỉ cần biểu hiện ho kéo dài và bú kém cũng đã là lý do để đến khám sớm, không nên chờ đợi các dấu hiệu nặng.

7. Phòng ngừa ho gà ở trẻ em

Phòng bệnh ho gà hiệu quả nhất là bằng tiêm chủng đúng lịch và bảo vệ trẻ bằng môi trường sống lành mạnh, đặc biệt với trẻ sơ sinh chưa đủ tuổi tiêm vắc-xin. Dưới đây là những biện pháp cụ thể:

7.1. Tiêm vắc-xin phòng ho gà 

Vắc-xin phòng ho gà hiện nay được kết hợp trong vắc-xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1, bao gồm ho gà, bạch hầu,  uốn ván, bại liệt, Hib ± viêm gan B. Đây là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất, bảo vệ trẻ khỏi biến chứng nguy hiểm của bệnh.

Lịch tiêm chủng khuyến cáo:

• Mũi 1: Khi trẻ được 2 tháng tuổi.
• Mũi 2: Khi trẻ được 3 tháng tuổi.
• Mũi 3: Khi trẻ được 4 tháng tuổi.
• Mũi nhắc lại lần 1: 18 tháng tuổi.
• Mũi nhắc lại lần 2: 4 – 6 tuổi, thường là vắc-xin DTP (bạch hầu, ho gà, uốn ván).

Lưu ý: Không nên trì hoãn lịch tiêm vắc-xin, vì hiệu lực bảo vệ của mũi tiêm chỉ phát huy tối đa khi tiêm đúng thời điểm.

7.2. Bảo vệ trẻ sơ sinh bằng “cộng đồng miễn dịch”

Trẻ sơ sinh dưới 2 tháng tuổi chưa thể tiêm vắc-xin ho gà, do đó cần được bảo vệ gián tiếp thông qua những người thân xung quanh.

Các biện pháp xây dựng “miễn dịch cộng đồng” gồm:

• Bố mẹ, ông bà, người chăm sóc trẻ nên tiêm nhắc lại vắc-xin ho gà dạng Tdap (uốn ván, bạch hầu, ho gà) nếu chưa tiêm trong vòng 10 năm qua.
• Phụ nữ mang thai nên tiêm vắc-xin Tdap trong tam cá nguyệt thứ 3 (tuần 27-36) để truyền kháng thể sang con qua nhau thai, bảo vệ trẻ trong những tháng đầu đời.

Việc tiêm nhắc lại không chỉ bảo vệ chính người lớn mà còn giúp giảm nguy cơ lây truyền vi khuẩn ho gà cho trẻ nhỏ trong nhà.

7.3. Vệ sinh môi trường sống

Ngoài vắc-xin, việc tạo môi trường sống sạch sẽ, lành mạnh cũng giúp hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh:

1. Hạn chế tiếp xúc với nguồn lây:

• Không để trẻ tiếp xúc gần với người đang ho, cảm, viêm đường hô hấp dù nhẹ.
• Tránh đưa trẻ đến nơi đông người, đặc biệt trong mùa dịch hoặc môi trường kín, thiếu thông thoáng (trung tâm thương mại, xe buýt…).

2. Giữ ấm và chăm sóc vệ sinh cá nhân:

• Giữ ấm cơ thể trẻ, đặc biệt vào ban đêm, khi thay đổi thời tiết.
• Rửa tay thường xuyên cho cả trẻ và người chăm sóc, đặc biệt trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, hoặc sau khi tiếp xúc người khác.
• Người lớn nên đeo khẩu trang khi ho, hắt hơi hoặc khi chăm sóc trẻ.

Thịt vịt trong Đông y

Theo quan niệm Đông y, thịt vịt có tính hàn (lạnh), vị ngọt, có tác dụng tư âm, dưỡng vị, lợi thủy, tiêu thũng. Đây là loại thực phẩm rất tốt để bồi bổ cơ thể, đặc biệt với những người có thể trạng nóng trong, gầy yếu, hoặc mắc các bệnh lý như lao phổi, đổ mồ hôi trộm.

Tuy nhiên, chính vì tính hàn này mà trong Đông y thường khuyên những người đang bị cảm lạnh, ho đờm trắng, cơ thể đang nhiễm phong hàn không nên ăn thịt vịt. Lý do là thịt vịt có thể làm tăng tính hàn trong cơ thể, khiến tình trạng cảm lạnh và ho đờm trở nên trầm trọng hơn.

Góc nhìn khoa học hiện đại

Từ góc độ khoa học hiện đại, không có bằng chứng khoa học cụ thể nào chứng minh rằng thịt vịt trực tiếp gây ho hoặc làm nặng thêm cơn ho. Thịt vịt là một nguồn cung cấp protein chất lượng cao, giàu sắt, kẽm, vitamin nhóm B và các khoáng chất thiết yếu khác. Những dưỡng chất này đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể phục hồi và chống lại bệnh tật, bao gồm cả các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp gây ho.

Tuy nhiên, điều đáng lưu ý hơn cả là cách chế biến thịt vịt. Nếu thịt vịt được chế biến thành các món ăn nhiều dầu mỡ, chiên rán, hoặc nướng cháy, chúng có thể gây kích thích đường hô hấp, làm tăng tiết đờm, gây khó tiêu và dẫn đến ho nhiều hơn, đặc biệt là ở những người có đường tiêu hóa nhạy cảm hoặc đang bị viêm họng. Các món ăn cay nóng hoặc quá lạnh cũng có thể kích thích cổ họng và gây ho.

Góc nhìn thực tế và kinh nghiệm cá nhân

Trong thực tế, việc ăn thịt vịt khi bị ho có thể khác nhau ở mỗi người. Có người hoàn toàn không bị ảnh hưởng, thậm chí thấy cơ thể được bồi bổ và nhanh hồi phục hơn. Ngược lại, một số người có cơ địa nhạy cảm, đặc biệt là những người dễ bị ho do cảm lạnh hoặc có tiền sử hen suyễn, có thể cảm thấy ho nhiều hơn, đờm đặc hơn sau khi ăn thịt vịt, nhất là nếu thịt vịt được chế biến không phù hợp (quá béo, nhiều dầu mỡ, hoặc ăn khi còn lạnh).

Điều quan trọng nhất là lắng nghe cơ thể mình. Nếu bạn nhận thấy rằng sau khi ăn thịt vịt, tình trạng ho của mình có vẻ tệ hơn, hoặc xuất hiện thêm các triệu chứng khó chịu khác, thì những lần sau đó bạn nên tạm thời kiêng hoặc hạn chế ăn thịt vịt cho đến khi khỏi ho hẳn. Ngược lại, nếu bạn ăn thịt vịt mà không thấy bất kỳ phản ứng tiêu cực nào, hoặc thậm chí cảm thấy khỏe hơn nhờ nguồn dinh dưỡng dồi dào từ nó, thì hoàn toàn không có lý do gì để loại bỏ món ăn này khỏi thực đơn của mình.

Nhìn chung, thịt vịt không phải là một loại thực phẩm bị liệt vào danh sách kiêng kỵ tuyệt đối khi bị ho. Với giá trị dinh dưỡng cao, thịt vịt hoàn toàn có thể là một phần của chế độ ăn uống lành mạnh để giúp cơ thể phục hồi. Vấn đề chính nằm ở cách chế biến và sự phù hợp với cơ địa của từng người. Để an toàn, khi bị ho, bạn nên ưu tiên các món thịt vịt được chế biến thanh đạm như luộc, hấp, hoặc nấu cháo. Tránh các món quá nhiều dầu mỡ, cay nóng, hoặc ăn thịt vịt khi còn lạnh để không gây kích thích đường hô hấp và cổ họng.

1. Thực phẩm hỗ trợ tiêu đờm nhanh chóng

Dưới đây là những nhóm thực phẩm nên ưu tiên:

1.1. Nhóm thực phẩm giàu vitamin C

Vitamin C không chỉ nổi tiếng trong việc tăng cường hệ miễn dịch mà còn giúp làm dịu viêm, hỗ trợ long đờm và phục hồi nhanh hơn khi cơ thể nhiễm lạnh hoặc viêm họng.

• Cam, chanh, bưởi: Các loại trái cây họ cam quýt này chứa nhiều vitamin C và chất chống oxy hóa, giúp làm loãng đờm, làm dịu cổ họng và giảm ho.
• Ổi và dâu tây: Là hai loại quả có hàm lượng vitamin C cao hơn cả cam. Ngoài ra, chúng còn chứa chất xơ và chất chống viêm giúp đường hô hấp được bảo vệ tốt hơn.

1.2. Nhóm thực phẩm giàu kẽm

Kẽm là khoáng chất quan trọng giúp tế bào miễn dịch hoạt động mạnh mẽ hơn, từ đó hỗ trợ cơ thể tiêu diệt virus, vi khuẩn, những nguyên nhân gây ra tình trạng đờm ứ đọng.

• Hàu: Là thực phẩm giàu kẽm nhất, hỗ trợ miễn dịch và phục hồi nhanh khi bị viêm nhiễm.
• Hạt bí: Giàu kẽm, dễ ăn, có thể dùng như món ăn vặt hỗ trợ sức khỏe hô hấp.
• Thịt đỏ: Bò, heo… cũng là nguồn cung cấp kẽm dồi dào nếu ăn với lượng hợp lý.

1.3. Nhóm thực phẩm có tính ấm, làm ấm phổi

Khi bị lạnh hoặc cảm cúm, đường hô hấp thường dễ bị kích ứng và tiết nhiều đờm. Những thực phẩm có tính ấm giúp giữ ấm cơ thể, làm giãn phế quản và hỗ trợ tiêu đờm tốt hơn.

• Gừng: Giúp tiêu viêm, làm ấm cơ thể và kích thích tiết đờm ra ngoài.
• Tỏi: Có tính kháng khuẩn tự nhiên, giúp làm sạch đường hô hấp.
• Hành tây: Chứa hợp chất lưu huỳnh giúp kháng viêm và long đờm hiệu quả.

1.4. Nhóm thực phẩm giúp làm loãng đờm

Uống đủ nước và ăn các món lỏng, dễ tiêu giúp làm loãng dịch nhầy, từ đó đờm dễ được tống ra ngoài hơn khi ho hoặc khạc.

• Súp loãng: Vừa cung cấp nước, vừa làm dịu cổ họng và bổ sung dinh dưỡng.
• Nước hầm xương: Giàu collagen và khoáng chất, tốt cho cả hệ hô hấp và tiêu hóa.
• Canh rau củ: Vừa mát, vừa giúp cơ thể dễ tiêu, hỗ trợ long đờm hiệu quả.

1.5. Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

Chất chống oxy hóa giúp bảo vệ các tế bào khỏi tổn thương do viêm và thúc đẩy quá trình hồi phục của lớp niêm mạc đường hô hấp.

• Rau cải xanh, rau bina (cải bó xôi): Chứa nhiều vitamin A, C, K, giúp chống viêm và tăng cường miễn dịch.
• Trà xanh: Có EGCG – chất chống oxy hóa mạnh, giúp làm sạch đường thở và kháng viêm.
• Các loại quả mọng (việt quất, mâm xôi): Bổ sung flavonoid giúp giảm tổn thương niêm mạc cổ họng.

2. Những thực phẩm cần tránh khi bị đờm nhiều

Dưới đây là các nhóm thực phẩm nên hạn chế hoặc tránh hoàn toàn:

2.1. Thực phẩm chiên rán, nhiều dầu mỡ

Những món ăn được chế biến bằng cách chiên ngập dầu, xào nhiều mỡ hoặc sử dụng dầu chiên lại nhiều lần có xu hướng gây kích ứng lớp niêm mạc họng và đường hô hấp. Chất béo bão hòa từ các món như khoai tây chiên, gà rán, nem rán, xúc xích, chả giò đóng gói không chỉ làm tăng tình trạng viêm mà còn khiến đờm trở nên đặc quánh, khó tống ra ngoài.

Hơn nữa, đồ ăn nhiều dầu mỡ làm chậm quá trình tiêu hóa và có thể khiến người bệnh cảm thấy nặng nề, mệt mỏi hơn khi đang bị ho và đờm.

2.2. Đường tinh luyện và đồ ngọt

Việc tiêu thụ quá nhiều đường tinh luyện có thể ảnh hưởng xấu đến hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm và kích thích cơ thể sản xuất nhiều dịch nhầy hơn. Đường cũng thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn và nấm men, có thể gây bội nhiễm ở vùng hầu họng.

Các loại thực phẩm như bánh kẹo, nước ngọt có ga, siro, trà sữa, mứt ngọt… đều là những thủ phạm âm thầm khiến đờm trở nên đặc và khó long hơn. Do đó, trong quá trình phục hồi sức khỏe hô hấp, việc hạn chế tối đa đồ ngọt là rất cần thiết.

2.3. Đồ lạnh và nước đá

Việc tiêu thụ các loại thức uống hoặc thực phẩm quá lạnh như kem, nước đá, trà đá hay sữa chua để tủ lạnh có thể gây co mạch tại vùng niêm mạc họng, từ đó kích thích phản xạ tăng tiết dịch nhầy để “bảo vệ” lớp niêm mạc đang bị lạnh đột ngột. Điều này làm tăng cảm giác nghẹt cổ, vướng đờm, thậm chí gây viêm họng hoặc làm nặng thêm tình trạng đang có.

Đặc biệt với trẻ nhỏ và người cao tuổi, việc dùng đồ lạnh khi có đờm có thể dẫn đến tình trạng viêm đường hô hấp dưới hoặc tái phát triệu chứng ho kéo dài.

2.4. Thực phẩm cay nóng quá mức

Gia vị cay như ớt, tiêu, mù tạt, sa tế hay các món lên men cay như kim chi nếu sử dụng quá nhiều có thể gây tổn thương bề mặt niêm mạc họng. Khi niêm mạc bị kích thích quá mức, cơ thể phản ứng bằng cách sản xuất nhiều chất nhầy hơn để làm dịu, từ đó khiến đờm tích tụ thêm. Mặc dù một số thành phần cay nhẹ như gừng, tỏi có thể có lợi cho hệ hô hấp khi dùng vừa phải, nhưng nếu lạm dụng quá liều, chúng vẫn có thể khiến cổ họng khô rát và gia tăng phản xạ ho. Vì vậy, cần phân biệt rõ giữa các loại gia vị hỗ trợ và gia vị có thể làm nặng thêm tình trạng đờm.

2.5. Các chất kích thích: rượu, bia, cà phê, thuốc lá

Các chất kích thích như rượu, bia và cà phê có khả năng làm mất nước, gây khô lớp nhầy bảo vệ đường hô hấp và làm giảm khả năng tống đờm ra ngoài. Càng nguy hại hơn là thuốc lá và khói thuốc, đây là tác nhân hàng đầu gây tổn thương phổi, kích thích tăng tiết đờm mãn tính và làm suy giảm chức năng làm sạch của hệ thống lông chuyển trong khí quản. Với người đang bị ho có đờm, việc tiếp tục sử dụng các chất này không chỉ làm chậm quá trình phục hồi mà còn có thể khiến tình trạng bệnh trở nên mạn tính, khó điều trị dứt điểm.

3. Gợi ý thực đơn hằng ngày giúp tiêu đờm tự nhiên

3.1. Thực đơn buổi sáng

Buổi sáng là thời điểm cơ thể cần làm sạch và kích hoạt hệ tiêu hóa cũng như hô hấp. Nên chọn món ăn ấm nóng, dễ tiêu, ít dầu mỡ để không gây kích ứng cổ họng.

Gợi ý món ăn:

• Cháo gừng thịt bằm hoặc cháo gà xé (nêm nhạt, thêm lát gừng tươi)
• Súp rau củ hầm mềm (cà rốt, bí đỏ, củ cải trắng)
• Uống 1 cốc nước ấm pha mật ong + vài giọt chanh tươi (trước bữa sáng 15 phút)
• Tráng miệng bằng 1 lát dứa tươi hoặc một quả lê hấp đường phèn (ấm cổ, tiêu đờm)

3.2. Bữa trưa thanh đạm với nhiều rau củ, ít chất béo

Buổi trưa nên ăn đủ chất để duy trì năng lượng, nhưng vẫn cần ưu tiên món dễ tiêu, không chiên rán để hạn chế tăng tiết đờm.

Gợi ý món ăn:

• Cơm gạo lứt hoặc cơm trắng ăn cùng canh rau cải + cá hấp nghệ
• Rau luộc thập cẩm (bông cải, cà rốt, đậu que)
• Gỏi gà xé trộn chanh sả (không quá cay)
• Uống kèm 1 ly nước ép thơm – chanh – gừng mát lạnh

3.3. Bữa tối dễ tiêu, tránh kích ứng cổ họng

Buổi tối không nên ăn quá no, tránh thức ăn cay, chiên, lạnh… để cổ họng không bị kích ứng gây tích tụ đờm về đêm.

Gợi ý món ăn:

• Cháo cá thì là hoặc cháo bí đỏ nấu hạt sen (ấm bụng, dễ nuốt)
• Canh củ cải trắng hầm xương hoặc canh nấm thanh đạm
• Ăn kèm vài lát gừng hấp mật ong (giúp cổ họng dịu hơn)

3.4. Món ăn nhẹ giữa các bữa: Nước ép, trà thảo dược, trái cây

Giữa các bữa chính nên bổ sung đồ uống ấm và trái cây tươi giàu enzyme, vitamin C để hỗ trợ long đờm và tăng đề kháng.

Gợi ý:

• Trà gừng mật ong (uống ấm)
• Trà cam thảo hoặc trà bạc hà (giúp thông mũi, dễ thở)
• Nước ép thơm – chanh – mật ong (không đá)
• Trái cây: kiwi, đu đủ, bưởi, cam, dứa
• Sữa hạt ấm (hạnh nhân, óc chó) không đường, dễ tiêu

3.5. Thực đơn gợi ý cho trẻ nhỏ đang ho có đờm

Trẻ nhỏ khi bị đờm cần ăn đồ mềm, dễ nuốt, không lạnh và ít gây dị ứng. Đồng thời, thực đơn cần đảm bảo đủ dinh dưỡng để phục hồi sức khỏe.

Gợi ý món ăn cho trẻ:

• Cháo gà ác nấu hạt sen và gừng
• Súp bí đỏ + cà rốt + thịt bằm
• Lê hấp đường phèn cắt nhỏ (cho trẻ ăn ấm)
• Nước ấm pha mật ong và vài giọt chanh (cho trẻ trên 1 tuổi)
• Nước ép dứa pha loãng, hoặc sinh tố chuối bơ (ấm)

Lưu ý:

• Tránh cho trẻ ăn sữa lạnh, kem, nước đá, đồ cay
• Nên chia nhỏ bữa ăn để trẻ dễ hấp thu, không ép ăn quá nhiều

Ăn uống khoa học, lựa chọn thực phẩm phù hợp là một trong những cách đơn giản nhưng hiệu quả để hỗ trợ tiêu đờm nhanh chóng. Bên cạnh đó, đừng quên giữ ấm cơ thể và duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh để bảo vệ đường hô hấp tốt nhất. Hy vọng những gợi ý trên sẽ giúp bạn sớm cảm thấy dễ chịu hơn.

1. Các nguyên nhân gây sốt đau họng nhức mỏi toàn thân

1.1. Cảm cúm 

Cảm cúm là một trong những nguyên nhân thường gặp nhất gây ra tình trạng sốt cao, đau họng và đau nhức toàn thân. Bệnh do virus cúm gây ra, thường xuất hiện nhiều vào mùa lạnh hoặc thời điểm giao mùa. Người bệnh thường khởi phát nhanh với:

• Sốt cao trên 38,5°C, kèm theo ớn lạnh, đau đầu
• Nghẹt mũi, chảy nước mũi, đau họng
• Cảm giác mệt lả và nhức mỏi toàn thân, đặc biệt ở vùng lưng, vai gáy và đùi

Các triệu chứng của cảm cúm thường kéo dài khoảng 5-7 ngày, với mức độ dữ dội trong 2-3 ngày đầu, sau đó giảm dần nếu cơ thể có sức đề kháng tốt.

Tuy nhiên, cúm không đơn giản như nhiều người nghĩ. Ở một số đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người lớn tuổi hoặc người có bệnh nền (tiểu đường, hen suyễn…), cúm có thể dẫn đến biến chứng nặng như viêm phổi hoặc viêm cơ tim.

Một sai lầm phổ biến là sử dụng kháng sinh để điều trị cảm cúm. Thực tế, vì cúm do virus gây ra nên kháng sinh hoàn toàn không có tác dụng. Việc dùng kháng sinh không đúng chỉ định có thể gây hại, làm tăng nguy cơ kháng thuốc. Hướng điều trị đúng là nghỉ ngơi, bù nước, dùng thuốc hạ sốt – giảm đau theo chỉ dẫn và theo dõi sát các dấu hiệu cảnh báo.

1.2. Viêm họng do virus hoặc vi khuẩn (đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A)

Viêm họng cũng là nguyên nhân phổ biến gây ra sốt kèm đau họng và nhức mỏi người. Bệnh có thể do virus (chiếm phần lớn) hoặc do vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A – tác nhân có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách.

• Viêm họng do virus thường diễn tiến nhẹ: sốt không quá cao, đau họng mức độ vừa phải, kèm ho khan, nghẹt mũi hoặc chảy mũi.
• Trong khi đó, viêm họng do liên cầu khuẩn khởi phát đột ngột, thường sốt cao, đau họng dữ dội, không kèm ho, amidan có thể xuất hiện mủ trắng vàsưng đau hạch cổ dưới hàm. Người bệnh có cảm giác kiệt sức, nhức mỏi toàn thân, ăn uống khó khăn.

Điểm cần đặc biệt lưu ý là viêm họng do liên cầu khuẩn nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến biến chứng như thấp tim, viêm khớp cấp hoặc viêm cầu thận. Vì vậy, khi nghi ngờ bị viêm họng do vi khuẩn, đặc biệt là có sốt cao kéo dài và mủ họng, người bệnh cần được bác sĩ thăm khám.

Kháng sinh (như penicillin hoặc amoxicillin) thường được chỉ định trong trường hợp này và phải được dùng đúng đủ liều trong ít nhất 10 ngày để tiêu diệt triệt để vi khuẩn và phòng biến chứng. Việc tự ý dùng kháng sinh không chỉ làm chậm điều trị mà còn tiềm ẩn nguy cơ kháng thuốc và che lấp triệu chứng quan trọng.

1.3. COVID-19 và các biến thể mới

Từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, sự xuất hiện đồng thời của sốt, đau họng và nhức mỏi toàn thân ngày càng được liên kết với khả năng nhiễm virus SARS-CoV-2, nhất là các biến thể mới. Khác với các đợt dịch đầu, các biến thể gần đây như Omicron có xu hướng gây đau họng rõ hơn, đôi khi là triệu chứng đầu tiên, kèm theo sốt nhẹ đến cao, mệt mỏi toàn thân và đau cơ giống cúm. Một số bệnh nhân có thêm các triệu chứng như nghẹt mũi, ho khan, hoặc mất vị giác/khứu giác – tuy nhiên các dấu hiệu này không còn đặc trưng như trước.

Điểm khác biệt là thời gian khởi phát triệu chứng của COVID-19 có thể chậm hơn cúm và một số trường hợp nhẹ thậm chí có thể bị bỏ qua nếu không xét nghiệm chẩn đoán. Đặc biệt, người đã tiêm vaccine có thể chỉ có triệu chứng nhẹ nhưng vẫn mang khả năng lây lan. Khi xuất hiện sốt, đau họng, kèm theo yếu tố dịch tễ (tiếp xúc người nhiễm, đi từ vùng dịch…), việc test nhanh COVID-19 là bước quan trọng để xác định và tránh lây lan trong cộng đồng. Đối với nhóm có nguy cơ cao như người già, người có bệnh nền, cần đặc biệt thận trọng và đi khám nếu triệu chứng không cải thiện sau 2-3 ngày hoặc có biểu hiện khó thở.

1.4. Sốt siêu vi hoặc sốt xuất huyết

Sốt siêu vi là một nhóm bệnh do nhiều loại virus khác nhau gây ra, thường gặp ở trẻ nhỏ và người có miễn dịch yếu. Người bệnh có thể sốt cao liên tục, đau họng nhẹ, nhức đầu, kèm theo cảm giác đau mỏi cơ thể và mệt mỏi toàn thân.

Sốt xuất huyết, do virus Dengue truyền qua muỗi, cũng có biểu hiện sốt cao, đau đầu, nhức mỏi cơ thể trong giai đoạn đầu và có thể gây nhầm lẫn với sốt siêu vi hoặc cúm. Tuy nhiên, từ ngày thứ 3-4 trở đi, bệnh có thể chuyển nặng với những dấu hiệu cảnh báo như:

• Xuất huyết dưới da (nổi chấm đỏ, bầm tím bất thường)
• Chảy máu cam, chảy máu chân răng
• Đau bụng vùng gan, nôn ói liên tục
• Giảm tiểu cầu nhanh chóng

Vì vậy, khi gặp các triệu chứng sốt, đau họng, mệt mỏi kéo dài trong thời điểm có dịch, cần theo dõi sát các biểu hiện kèm theo. Nếu người bệnh không hạ sốt sau 48 giờ dùng thuốc thông thường hoặc có biểu hiện xuất huyết, đau bụng, nôn nhiều, nên đi khám và làm xét nghiệm máu sớm.

Một điểm cần hết sức lưu ý là: tuyệt đối không tự ý dùng aspirin hoặc ibuprofen khi nghi ngờ sốt xuất huyết, vì những thuốc này có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết và khiến bệnh nặng hơn.

1.5. Một số nguyên nhân ít gặp khác

Bên cạnh những nguyên nhân phổ biến đã được đề cập, vẫn có một số bệnh lý ít gặp hơn nhưng cũng có thể gây ra đồng thời sốt, đau họng và nhức mỏi toàn thân và đáng lưu ý là chúng thường tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nếu chẩn đoán chậm.

Một ví dụ điển hình là bệnh tay chân miệng, thường xảy ra ở trẻ nhỏ và do virus Enterovirus gây ra. Bệnh thường bắt đầu bằng sốt nhẹ, đau họng, sau đó xuất hiện các nốt phỏng nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và niêm mạc miệng. Dù đa phần các ca bệnh nhẹ và tự khỏi, nhưng tay chân miệng vẫn cần được theo dõi sát do có thể gây biến chứng thần kinh như viêm não, co giật ở một số trường hợp.

Ngoài ra, một số bệnh truyền nhiễm cấp tính khác cũng có thể gây ra bộ ba triệu chứng kể trên, ví dụ như:

• Bạch hầu: ban đầu biểu hiện như viêm họng nhưng có thể xuất hiện màng giả màu trắng xám ở họng, gây khó thở nếu lan rộng.
• Sởi: thường khởi đầu giống cúm, sau đó phát ban toàn thân và có thể kèm viêm kết mạc, ho khan.
• Viêm màng não do virus: biểu hiện ban đầu có thể giống cảm cúm, nhưng sớm xuất hiện thêm cổ cứng, buồn nôn, đau đầu dữ dội, đôi khi kèm theo rối loạn ý thức.
• Dù ít gặp, những bệnh lý này lại thường nguy hiểm hơn và dễ bị bỏ sót trong giai đoạn đầu nếu chỉ nhìn vào triệu chứng thông thường.

Vì vậy, khi các dấu hiệu như sốt, đau họng, nhức mỏi toàn thân không cải thiện sau vài ngày, hoặc xuất hiện các biểu hiện bất thường như phát ban lạ, cứng cổ, đau đầu dữ dội, co giật, người bệnh nên đi khám ngay để được xét nghiệm và can thiệp y tế kịp thời.

2. Phân biệt triệu chứng nguy hiểm và lành tính

Không phải lúc nào sốt, đau họng và nhức mỏi toàn thân cũng là biểu hiện nghiêm trọng. Điều quan trọng là biết khi nào cần đi khám ngay và khi nào có thể theo dõi tại nhà. Dưới đây là cách nhận biết:

2.1. Khi nào cần đi khám gấp?

Một số dấu hiệu cho thấy tình trạng sức khỏe đang chuyển biến nghiêm trọng và cần được can thiệp y tế sớm:

• Sốt cao liên tục, không hạ dù đã dùng thuốc hạ sốt đúng cách trong 1-2 ngày.
• Khó nuốt hoặc khó thở, đặc biệt là khi nuốt nước bọt hoặc thở khi nằm.
• Phát ban hoặc nổi mẩn kèm sốt, có thể là dấu hiệu của phản ứng toàn thân hoặc bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng.
• Cổ họng có mủ trắng, hạch ở cổ sưng đau rõ rệt – đây là biểu hiện điển hình của nhiễm trùng nặng, đặc biệt nếu do liên cầu khuẩn nhóm A.

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào kể trên, không nên chần chừ. Việc thăm khám sớm sẽ giúp phòng tránh biến chứng, đặc biệt ở trẻ em, người già hoặc người có bệnh nền.

2.2. Khi nào có thể theo dõi tại nhà?

Ngược lại, nếu chỉ có:

• Sốt nhẹ, dưới 38.5°C
• Đau họng mức độ nhẹ đến trung bình
• Nhức mỏi nhưng vẫn sinh hoạt bình thường
• Không có phát ban, hạch sưng hay khó thở

Ở trường hợp này thì người bệnh có thể tạm thời theo dõi tại nhà trong 24-48 giờ. Trong thời gian này, việc chăm sóc đúng cách có thể giúp cơ thể tự phục hồi nếu nguyên nhân là siêu vi thông thường.

3. Cách xử lý tại nhà nếu chưa thể đi khám

Khi chưa thể đến cơ sở y tế ngay, người bệnh cần biết cách tự chăm sóc đúng phương pháp để làm dịu các triệu chứng và hỗ trợ phục hồi nhanh hơn. Dưới đây là 3 bước cơ bản nhưng quan trọng:

3.1. Hạ sốt đúng cách

• Sử dụng thuốc hạ sốt: Paracetamol là lựa chọn phổ biến, có thể dùng nếu sốt trên 38.5°C. Cần uống theo đúng liều lượng ghi trên bao bì, tối đa 4 lần/ngày và cách nhau ít nhất 4-6 tiếng.
• Chườm mát: Dùng khăn ấm chườm ở trán, nách và bẹn để giúp hạ nhiệt. Không nên chườm lạnh hay tắm nước lạnh đột ngột vì dễ gây co mạch và ớn lạnh.

3.2. Chăm sóc cổ họng

• Uống nhiều nước ấm: giúp giữ ẩm cổ họng và làm dịu cảm giác rát buốt khi nuốt.
• Súc họng bằng nước muối sinh lý 2-3 lần/ngày để làm sạch niêm mạc, giảm viêm.
• Có thể sử dụng thêm một số thảo dược hỗ trợ như trà gừng, mật ong, cam thảo… tuy không thay thế thuốc nhưng giúp giảm khó chịu hiệu quả.

3.3. Nghỉ ngơi và bổ sung dinh dưỡng

• Ngủ đủ giấc và tránh làm việc quá sức, bởi nghỉ ngơi là cách cơ thể tự hồi phục nhanh nhất.
• Ăn các món mềm, dễ tiêu như cháo, súp, trái cây giàu vitamin C giúp hỗ trợ miễn dịch.
• Tránh ăn đồ cay nóng, uống rượu bia hay hút thuốc – những thứ có thể làm cổ họng tổn thương nặng hơn.

Nếu sau 2 ngày chăm sóc tại nhà mà triệu chứng không thuyên giảm hoặc có dấu hiệu nặng lên, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để được khám và làm xét nghiệm cần thiết. Việc trì hoãn có thể khiến bệnh trở nên phức tạp hơn.