Khi nhắc đến ho gà, nhiều người thường nghĩ đây là bệnh chỉ gặp ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, người lớn cũng có thể mắc ho gà và đôi khi các triệu chứng lại dễ bị nhầm lẫn với cảm cúm hoặc viêm họng thông thường. Việc hiểu rõ về ho gà ở người lớn không chỉ giúp phát hiện sớm bệnh mà còn phòng ngừa lây lan cho người thân, đặc biệt là trẻ sơ sinh. Vậy ho gà ở người lớn có triệu chứng ra sao, mức độ nguy hiểm thế nào và cần lưu ý gì trong phòng tránh? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Bệnh ho gà là gì?
Ho gà là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện và dễ bùng phát thành dịch, đặc biệt ở những cộng đồng có tỷ lệ tiêm phòng thấp.
Ở giai đoạn đầu, ho gà có thể giống cảm lạnh thông thường với triệu chứng sốt nhẹ, chảy mũi và ho khan. Tuy nhiên, điểm đặc trưng khiến bệnh này trở nên khác biệt là các cơn ho kéo dài, dữ dội theo từng tràng, kèm theo tiếng rít mạnh khi hít vào, đây chính là âm thanh “gà gáy” đặc trưng giúp đặt tên cho bệnh.
Tuy ho gà được biết đến chủ yếu là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, nhưng người lớn vẫn có thể mắc bệnh, đặc biệt nếu chưa từng tiêm phòng đầy đủ hoặc miễn dịch suy giảm theo thời gian. Điều đáng lo ngại là ở người lớn, ho gà thường không được nhận biết sớm do triệu chứng không điển hình, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh ho thông thường. Điều này không chỉ khiến bệnh kéo dài dai dẳng mà còn làm tăng nguy cơ lây nhiễm cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nhóm dễ gặp biến chứng nguy hiểm nhất.
2. Triệu chứng bệnh ho gà ở người lớn
Ho gà ở người lớn thường tiến triển theo ba giai đoạn, mỗi giai đoạn kéo dài khoảng 1-2 tuần hoặc lâu hơn. Dù triệu chứng ở người lớn thường nhẹ và không điển hình như ở trẻ nhỏ, nhưng bệnh vẫn có thể gây mệt mỏi nghiêm trọng và dễ lây lan trong cộng đồng.
Giai đoạn đầu
Đây là giai đoạn bệnh mới khởi phát, kéo dài khoảng 1 đến 2 tuần. Các triệu chứng rất giống cảm lạnh thông thường, nên dễ bị bỏ qua:
- Sốt nhẹ hoặc không sốt
- Hắt hơi, nghẹt mũi, chảy nước mũi
- Ho khan kéo dài, thường xuất hiện vào ban đêm
- Đau họng, mệt mỏi nhẹ
Người bệnh ở giai đoạn này rất dễ lây sang người khác dù triệu chứng chưa rõ ràng. Việc nhầm lẫn với cảm cúm khiến nhiều người không đi khám sớm, làm tăng nguy cơ lây lan trong cộng đồng.
Giai đoạn toàn phát
Sau khoảng 1-2 tuần, bệnh bước vào giai đoạn điển hình nhất – giai đoạn toàn phát. Triệu chứng lúc này trở nên rõ rệt và đặc trưng:
- Cơn ho rũ rượi, ho thành từng tràng dài không dứt, đôi khi lên đến 20-30 cơn trong một ngày
- Tiếng rít khi hít vào sau cơn ho giống tiếng gà gáy, tuy nhiên không phải người lớn nào cũng có âm thanh này
- Nôn ói sau khi ho, đặc biệt khi ho quá mạnh
- Mệt lả, kiệt sức, thậm chí mất ngủ kéo dài do ho liên tục, đặc biệt vào ban đêm
- Đau tức ngực, đau cơ bụng do ho nhiều
Ở người lớn, giai đoạn này có thể kéo dài từ 1 đến 3 tuần, gây ảnh hưởng rõ rệt đến sinh hoạt, công việc và sức khỏe tổng thể.
Giai đoạn hồi phục
Giai đoạn hồi phục có thể kéo dài nhiều tuần, thậm chí vài tháng sau khi các cơn ho dữ dội giảm dần. Đặc điểm chính của giai đoạn này là:
- Tần suất ho giảm, cơn ho không còn kéo dài như trước
- Tuy nhiên, ho vẫn tái phát khi tiếp xúc với không khí lạnh, bụi, gió hoặc gắng sức
- Người bệnh dần phục hồi sức khỏe, nhưng cảm giác mệt mỏi có thể kéo dài
Điều cần lưu ý là ho gà ở người lớn tuy thường không nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể gây suy nhược kéo dài, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và là nguồn lây cho trẻ nhỏ, những đối tượng có nguy cơ biến chứng nặng như viêm phổi, co giật hoặc tử vong.
3. Nguyên nhân gây bệnh ho gà ở người lớn
Vi khuẩn Bordetella pertussis – tác nhân chính gây bệnh
Bệnh ho gà do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Đây là một loại vi khuẩn rất nhỏ, sống ký sinh trong niêm mạc đường hô hấp trên của người bệnh. Vi khuẩn này tiết ra các độc tố làm tổn thương niêm mạc phế quản, gây ra các cơn ho dữ dội đặc trưng của bệnh. Bordetella pertussis có khả năng lây lan rất nhanh, đặc biệt trong môi trường đông người hoặc khi tiếp xúc gần.
Các con đường lây truyền bệnh ho gà
Ho gà lây truyền chủ yếu qua giọt bắn đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện gần với người khác. Vi khuẩn có thể bám trên các bề mặt rồi lây sang người khác khi chạm tay vào mũi, miệng hoặc mắt. Vì vậy, việc giữ vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang khi có dấu hiệu ho hoặc khi ở nơi đông người là rất quan trọng để phòng ngừa.
Mặc dù vắc-xin phòng ho gà giúp bảo vệ hiệu quả, nhưng khả năng miễn dịch không kéo dài suốt đời. Sau nhiều năm, sức đề kháng chống lại vi khuẩn có thể giảm dần, khiến người lớn có thể mắc bệnh trở lại. Ngoài ra, việc chưa tiêm mũi nhắc lại định kỳ cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Điều này lý giải vì sao những người đã tiêm phòng từ nhỏ vẫn có thể bị ho gà khi trưởng thành.
4. Đối tượng người lớn dễ bị nhiễm ho gà
Người lớn chưa từng tiêm phòng hoặc chưa tiêm nhắc lại
Những người chưa bao giờ tiêm vắc-xin ho gà hoặc đã tiêm từ thời thơ ấu nhưng không tiêm nhắc lại khi lớn lên sẽ có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn do không có hoặc mất miễn dịch bảo vệ.
Người có hệ miễn dịch suy giảm (bệnh mạn tính, ung thư, HIV…)
Hệ miễn dịch yếu sẽ làm giảm khả năng chống lại vi khuẩn gây bệnh. Người bị bệnh mạn tính, ung thư, hoặc nhiễm HIV thường có nguy cơ mắc ho gà nặng hơn và dễ gặp biến chứng.
Nhân viên y tế, giáo viên, người thường xuyên tiếp xúc với trẻ nhỏ
Những người làm việc trong môi trường có nhiều trẻ em hoặc bệnh nhân dễ bị phơi nhiễm vi khuẩn Bordetella pertussis, vì trẻ nhỏ là nhóm đối tượng dễ mắc ho gà và thường là nguồn lây chính trong cộng đồng.
Người lớn sống trong môi trường đông người, kém thông thoáng
Sinh hoạt hoặc làm việc ở nơi đông người, không khí không được lưu thông tốt như công sở chật hẹp, nhà ở tập thể hoặc các khu vực đông đúc khác cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm bệnh.
5. Bệnh ho gà ở người lớn có nguy hiểm không?
Mặc dù ho gà thường được biết đến là bệnh nhiễm khuẩn hô hấp nguy hiểm ở trẻ nhỏ, nhưng người lớn mắc ho gà cũng không nên xem nhẹ. Trong nhiều trường hợp, bệnh diễn tiến âm thầm, dễ nhầm với cảm lạnh hay viêm họng thông thường, khiến người bệnh không được điều trị kịp thời và đúng cách.
- Ở người lớn khỏe mạnh, ho gà hiếm khi gây biến chứng nặng, nhưng vẫn có thể để lại hậu quả khó chịu như:
- Các cơn ho kéo dài hàng tuần đến hàng tháng gây suy nhược cơ thể, mất ngủ, đau tức ngực, thậm chí gãy xương sườn do ho quá mạnh.
- Đối với người cao tuổi, người mắc bệnh mạn tính (như hen suyễn, tiểu đường, bệnh tim, COPD), ho gà có thể làm nặng thêm bệnh nền, dẫn đến viêm phổi, suy hô hấp, hoặc viêm phế quản kéo dài.
Đáng lo ngại nhất là người lớn bị ho gà có thể lây bệnh cho trẻ sơ sinh – đối tượng dễ gặp biến chứng nguy hiểm như ngừng thở, viêm phổi nặng, tổn thương não, thậm chí tử vong.
Vì vậy, ho gà ở người lớn không chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe bản thân mà còn tiềm ẩn nguy cơ truyền bệnh cho người khác, đặc biệt là những người dễ tổn thương.
6. Điều trị bệnh ho gà ở người lớn
Dùng kháng sinh – nhóm macrolid (azithromycin, erythromycin…)
Việc sử dụng kháng sinh là bước quan trọng trong điều trị bệnh ho gà, đặc biệt là trong giai đoạn sớm để ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn và giảm khả năng lây lan cho người khác.
Nhóm kháng sinh macrolid như azithromycin, erythromycin thường được ưu tiên sử dụng vì hiệu quả tốt và ít tác dụng phụ. Azithromycin thường được dùng với liệu trình ngắn ngày, dễ tuân thủ, giúp người bệnh cải thiện nhanh hơn. Tuy nhiên, nếu bệnh đã tiến triển lâu hoặc người bệnh dùng muộn kháng sinh thì hiệu quả trong việc rút ngắn thời gian bệnh có thể hạn chế, nhưng vẫn giúp giảm sự lây nhiễm.
Thuốc giảm ho, giảm kích ứng đường thở
Bệnh ho gà đặc trưng bởi các cơn ho dai dẳng, làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp và gây khó chịu nhiều cho người bệnh. Do đó, các thuốc giảm ho và giảm kích ứng như thuốc chứa thành phần dextromethorphan, hoặc các thuốc có tác dụng làm dịu niêm mạc đường thở, có thể được kê đơn để giúp người bệnh giảm bớt triệu chứng, cải thiện chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, việc dùng thuốc giảm ho cần được thận trọng và theo hướng dẫn của bác sĩ để không che lấp các triệu chứng nghiêm trọng hoặc gây tác dụng phụ.
Hạ sốt, bù nước và nghỉ ngơi hợp lý
Kèm theo ho gà thường có sốt nhẹ, mệt mỏi, vì vậy việc hạ sốt bằng các thuốc an toàn như paracetamol hoặc ibuprofen là cần thiết để giảm triệu chứng khó chịu. Bên cạnh đó, bệnh nhân cần được cung cấp đủ nước để tránh mất nước do ho nhiều và duy trì chế độ nghỉ ngơi hợp lý giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn. Không nên vận động mạnh hay làm việc quá sức trong giai đoạn bệnh nặng.
Khi nào cần nhập viện?
Mặc dù hầu hết người lớn mắc ho gà có thể điều trị tại nhà, nhưng có những trường hợp cần nhập viện ngay để được chăm sóc chuyên sâu, bao gồm:
- Cơn ho kéo dài gây khó thở nghiêm trọng hoặc ngừng thở tạm thời.
- Xuất hiện biến chứng như viêm phổi, suy hô hấp.
- Người có bệnh nền nặng hoặc suy giảm miễn dịch.
- Trẻ nhỏ trong gia đình có nguy cơ cao bị lây nhiễm.
Việc nhập viện giúp kiểm soát triệu chứng kịp thời, theo dõi các biến chứng và hỗ trợ thở khi cần thiết.
Điều trị hỗ trợ và chăm sóc tại nhà
Chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng giúp người bệnh hồi phục nhanh và tránh lây lan cho người khác. Người bệnh nên:
- Ở nơi thoáng mát, giữ vệ sinh cá nhân và đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người khác.
- Tránh tiếp xúc gần với trẻ nhỏ, người già và người có sức đề kháng yếu.
- Duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ và uống nhiều nước.
- Theo dõi sát các triệu chứng, đặc biệt là cơn ho, sốt và dấu hiệu khó thở.
- Tuân thủ đúng phác đồ điều trị và tái khám theo hướng dẫn của bác sĩ.
Nếu thấy triệu chứng trở nặng hoặc không cải thiện sau 1-2 tuần, cần liên hệ ngay với cơ sở y tế để được xử trí kịp thời.
7. Phòng ngừa bệnh ho gà ở người lớn
Tiêm vắc xin ho gà nhắc lại (Tdap)
Tiêm vắc xin Tdap (bao gồm thành phần phòng ho gà, uốn ván và bạch hầu) là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất để bảo vệ người lớn khỏi bệnh ho gà. Mặc dù nhiều người đã được tiêm vắc xin khi còn nhỏ, nhưng theo thời gian, miễn dịch từ vắc xin này sẽ giảm dần, khiến người lớn dễ mắc lại bệnh. Việc tiêm nhắc lại vắc xin Tdap không chỉ giúp tái tạo khả năng miễn dịch mà còn ngăn ngừa sự lây lan bệnh cho cộng đồng, đặc biệt là nhóm trẻ sơ sinh và người già, những đối tượng dễ bị biến chứng nặng khi mắc ho gà.
Phòng bệnh khi tiếp xúc với người ho nhiều
Ho gà lây qua giọt bắn đường hô hấp, nên khi tiếp xúc với người ho nhiều hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần chủ động giữ khoảng cách an toàn, tránh dùng chung đồ cá nhân như khăn mặt, ly uống nước. Việc rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và đeo khẩu trang đúng cách khi ở nơi đông người hoặc chăm sóc người bệnh cũng là những biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả để hạn chế nguy cơ nhiễm bệnh.
Cách ly người bệnh và khử trùng môi trường
Khi trong gia đình hoặc nơi làm việc có người mắc bệnh ho gà, cần thực hiện cách ly người bệnh ít nhất trong giai đoạn dễ lây truyền (thường là 5 ngày sau khi bắt đầu điều trị kháng sinh). Bên cạnh đó, vệ sinh và khử trùng môi trường sống, đồ dùng cá nhân, đặc biệt là các bề mặt thường xuyên tiếp xúc, giúp giảm thiểu vi khuẩn trong không gian, từ đó ngăn chặn sự lây lan của bệnh.
Tăng cường miễn dịch bằng chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt khoa học
Một cơ thể khỏe mạnh với hệ miễn dịch tốt sẽ có khả năng phòng tránh nhiều bệnh nhiễm trùng, trong đó có ho gà. Người lớn nên duy trì chế độ ăn đa dạng, giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin C, vitamin D, kẽm và các chất chống oxy hóa. Ngoài ra, việc tập luyện thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng và tránh tiếp xúc với khói thuốc cũng giúp tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm bệnh nhanh hồi phục hơn.