Nhiều người khi bị ho kéo dài thường than phiền không chỉ khó chịu ở họng mà còn cảm thấy đau tức ở vùng sườn, đặc biệt là bên phải. Có người chỉ đau thoáng qua, nhưng cũng có trường hợp cơn đau kéo dài khiến sinh hoạt bị ảnh hưởng. Vậy vì sao ho lại gây đau sườn phải, đây có phải là dấu hiệu nguy hiểm hay chỉ là phản ứng bình thường của cơ thể? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân và biết khi nào cần đi khám để bảo vệ sức khỏe.
Mục lục
Cơ chế cơn ho và ảnh hưởng đến cơ thể
Ho là một phản xạ tự nhiên của cơ thể nhằm bảo vệ đường hô hấp. Khi có dị vật, bụi bẩn, vi khuẩn hoặc dịch tiết bất thường đi vào đường thở, cơ thể sẽ phát tín hiệu để các cơ liên quan co thắt và tống chúng ra ngoài. Đây là cách giúp phổi và đường thở được làm sạch, ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn.
Quá trình ho không chỉ đơn giản là một tiếng bật ra từ cổ họng. Đằng sau đó là sự phối hợp phức tạp giữa nhiều nhóm cơ. Cơ hoành – cơ lớn nằm dưới phổi, đóng vai trò chính trong việc hít thở – co thắt mạnh. Cùng lúc, các cơ liên sườn và cơ ngực cũng căng lên để tạo áp lực. Khi áp lực này đạt mức cao, không khí bị đẩy ra ngoài nhanh chóng, mang theo dị vật hoặc dịch nhầy.
Tuy nhiên, khi tình trạng ho diễn ra liên tục và kéo dài, sự co thắt mạnh mẽ và lặp đi lặp lại này sẽ gây áp lực lớn lên vùng ngực, bụng và đặc biệt là hai bên sườn. Đây chính là nguyên nhân khiến nhiều người sau những cơn ho kéo dài cảm thấy đau tức hoặc nhói ở vùng sườn, nhất là bên phải.
Vì sao ho nhiều gây đau sườn phải?
Không ít người mô tả rằng, khi lên cơn ho dồn dập, họ cảm thấy một cơn đau giật hoặc quặn ở sườn phải. Cơn đau này có thể thoáng qua, nhưng đôi khi kéo dài hàng giờ sau đó, nhất là khi ho lặp lại nhiều lần. Để hiểu rõ hiện tượng này, có thể xem xét trên ba khía cạnh: cơ học của cơn ho, nguyên nhân phổ biến không nguy hiểm và sự lan tỏa của đau từ vùng khác.
Cơ học của cơn ho
Một cơn ho mạnh thực chất giống như một bài tập nặng cho các cơ vùng ngực và bụng. Khi ho, cơ hoành và cơ liên sườn phải hoạt động liên tục, co giãn với lực mạnh để đẩy luồng khí ra khỏi phổi. Nếu quá trình này diễn ra thường xuyên, các cơ có thể bị mỏi hoặc căng quá mức.
Vùng sườn phải nằm ngay bên dưới gan và gần cơ hoành. Khi ho mạnh, sự co giật lặp đi lặp lại có thể tác động lên dây thần kinh và các sợi cơ ở khu vực này, tạo cảm giác đau. Đặc biệt, khi hắt hơi hoặc cúi người, cơn đau thường rõ hơn do cơ bị kéo căng thêm.
Nhiều người miêu tả đau này giống như “chuột rút cơ” xảy ra ở bụng hoặc chân, chỉ khác là nó nằm ở khu vực sườn. Đây là hiện tượng thường gặp và không phải lúc nào cũng nguy hiểm.
Các nguyên nhân thường gặp không nguy hiểm
Trong phần lớn trường hợp, đau sườn phải do ho không liên quan đến bệnh lý nghiêm trọng. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Căng cơ, đau cơ liên sườn: Khi ho kéo dài nhiều ngày, các cơ giữa các xương sườn phải co thắt liên tục, dẫn đến căng cơ. Người bệnh có thể cảm thấy đau âm ỉ hoặc nhói khi ho, cười, hít sâu hoặc xoay người.
- Viêm cơ hoành hoặc mỏi cơ: Cơ hoành là cơ chính chịu trách nhiệm cho hoạt động thở. Ho nhiều có thể khiến cơ này bị mỏi hoặc viêm nhẹ, gây cảm giác đau quặn ở vùng dưới sườn, đặc biệt là phía bên phải do gần gan.
- Đau lan từ cơ quan khác: Đôi khi, cơn đau không xuất phát trực tiếp từ cơ liên sườn mà là do vùng lân cận bị ảnh hưởng. Ví dụ, gan hoặc túi mật đang gặp vấn đề có thể khiến cảm giác đau lan sang vùng sườn phải và cơn ho chỉ làm triệu chứng rõ rệt hơn.
Những nguyên nhân này thường chỉ gây khó chịu tạm thời và giảm dần khi cơn ho được kiểm soát. Người bệnh có thể thấy đau nhiều hơn trong vài ngày đầu, nhưng khi tình trạng ho thuyên giảm, cảm giác đau sườn cũng sẽ nhẹ dần.
Các nguyên nhân bệnh lý cần lưu ý
Không phải tất cả các trường hợp đau sườn phải khi ho đều vô hại. Một số bệnh lý tiềm ẩn có thể là nguyên nhân gây ra cơn đau này và chúng cần được chú ý để không bỏ lỡ cơ hội điều trị sớm.
- Viêm phổi, viêm màng phổi: Khi phổi hoặc màng phổi bị viêm, người bệnh thường cảm thấy đau nhói hoặc tức nặng vùng ngực, đặc biệt rõ khi hít sâu hoặc ho. Đau có thể lan sang vùng sườn phải hoặc trái, tùy vị trí tổn thương. Đi kèm với đó thường là sốt, ho có đờm, khó thở và cảm giác mệt mỏi.
- Bệnh gan, túi mật: Sườn phải nằm sát gan và túi mật. Khi gan hoặc túi mật gặp vấn đề (như viêm gan, viêm túi mật, sỏi mật), cơn ho mạnh có thể làm tăng áp lực trong ổ bụng, gây đau rõ hơn ở vùng sườn phải. Điểm khác biệt là đau thường kèm triệu chứng tiêu hóa như đầy bụng, buồn nôn, vàng da hoặc đau lan ra vai phải.
- Tổn thương xương sườn: Gãy hoặc nứt xương sườn có thể xảy ra sau chấn thương, tai nạn hoặc thậm chí do ho quá mạnh ở người có xương giòn yếu. Trong trường hợp này, người bệnh cảm thấy đau nhói dữ dội, tăng rõ khi ho, hắt hơi hoặc xoay người. Đau có thể khiến người bệnh hạn chế hít thở sâu do quá khó chịu.
- Hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): Đây là các bệnh lý mạn tính của đường hô hấp, thường gây ho kéo dài, kèm khó thở, thở khò khè. Khi cơn ho dữ dội, người bệnh có thể cảm thấy đau tức vùng ngực hoặc sườn. Khác với đau do căng cơ đơn thuần, ở nhóm bệnh này, ho và đau thường tái phát, kéo dài nhiều tuần hoặc nhiều tháng và chỉ cải thiện khi kiểm soát tốt bệnh nền.
Việc phân biệt đau do nguyên nhân cơ học với đau do bệnh lý là vô cùng quan trọng. Nếu không được nhận biết, một số bệnh nghiêm trọng có thể bị bỏ sót, dẫn đến biến chứng khó lường.
Cách phân biệt đau sườn do ho thông thường và do bệnh lý
Một trong những thắc mắc lớn của người bệnh là làm sao biết được đau sườn khi ho chỉ do căng cơ hay là dấu hiệu cảnh báo bệnh khác. Có thể dựa vào một số đặc điểm sau:
- Đau cơ do ho: Thường đau âm ỉ, tăng lên khi ho mạnh, cười lớn hoặc vận động, nhưng lại giảm khi nghỉ ngơi. Đau thường khu trú tại vùng sườn, ít khi lan sang vùng khác. Không kèm sốt, khó thở hay triệu chứng toàn thân.
- Đau do bệnh lý: Cơn đau có tính chất nhói, sắc, hoặc kéo dài, ít cải thiện khi nghỉ. Có thể kèm theo sốt, ớn lạnh, khó thở, ho ra nhiều đờm đặc hoặc ho ra máu. Đôi khi, người bệnh cảm thấy mệt mỏi toàn thân, chán ăn, hoặc đau kèm triệu chứng tiêu hóa nếu nguyên nhân liên quan gan, mật.
Nhìn chung, nếu cơn đau xuất hiện đột ngột, kéo dài không thuyên giảm, hoặc đi kèm triệu chứng bất thường, người bệnh không nên tự chẩn đoán mà cần tìm đến bác sĩ.
Khi nào cần đi khám bác sĩ ngay?
Có những trường hợp đau sườn phải do ho có thể theo dõi tại nhà, nhưng cũng có những tình huống bắt buộc phải thăm khám sớm để đảm bảo an toàn. Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm:
- Cơn đau sườn phải kéo dài nhiều ngày mà không giảm, dù cơn ho đã thuyên giảm.
- Đau đi kèm khó thở, sốt cao, ớn lạnh, ho ra máu hoặc ho nhiều đờm màu vàng xanh.
- Đau dữ dội, cảm giác như dao đâm, hạn chế vận động hoặc nghi ngờ có chấn thương xương sườn.
- Người bệnh có tiền sử mắc bệnh gan, phổi, hen suyễn hoặc COPD, vì nhóm này có nguy cơ biến chứng cao hơn.
Khi đến cơ sở y tế, bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang, siêu âm, xét nghiệm máu hoặc các kiểm tra khác để tìm nguyên nhân chính xác. Việc chẩn đoán sớm giúp đưa ra hướng điều trị phù hợp và hạn chế biến chứng.
Đau sườn phải khi ho có thể đơn giản chỉ là hậu quả của việc căng cơ do cơn ho kéo dài. Tuy nhiên, nó cũng có thể là tín hiệu cảnh báo của các bệnh lý ở phổi, gan, túi mật hoặc xương sườn. Người bệnh cần chú ý đến tính chất cơn đau và các triệu chứng đi kèm để phân biệt. Trong trường hợp nghi ngờ bệnh lý hoặc đau kéo dài không cải thiện, việc đi khám bác sĩ là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe.