Hút đờm cho trẻ sơ sinh là một biện pháp cần thiết khi trẻ gặp các vấn đề về đường hô hấp mà không thể tự đào thải đờm ra ngoài. Tuy nhiên, việc này cần được thực hiện đúng cách và chỉ khi thực sự cần thiết để tránh gây tổn thương cho bé.
Mục lục
Khi nào cần hút đờm cho trẻ sơ sinh?
Bạn nên cân nhắc hút đờm cho trẻ sơ sinh khi bé có các dấu hiệu sau:
- Trẻ dưới 2 tuổi bị đờm, sổ mũi nhưng không có khả năng tự khạc nhổ, hỉ đờm ra ngoài.
- Trẻ khó thở, thở khò khè, thở ồn ào, hoặc ngáy to: Âm thanh rít lên khi hít vào hoặc thở ra, nghe như có nước trong lồng ngực.
- Có dấu hiệu suy hô hấp: Môi, đầu ngón tay, ngón chân tím tái, thở nhanh nông, rút lõm lồng ngực, cánh mũi phập phồng. Đây là những dấu hiệu nghiêm trọng cần đưa trẻ đi khám ngay lập tức.
- Trẻ bị cúm, ngạt mũi, ho có đờm xanh, đờm đặc và khó khạc ra.
- Trẻ bị viêm phế quản, viêm mũi dị ứng, tăng tiết đờm, viêm đường hô hấp trên.
- Trẻ sốt cao trên 38,5 độ C kèm theo co giật, hôn mê hoặc khó thở.
- Trẻ biếng ăn, bỏ bú, quấy khóc, khó ngủ do khó chịu trong người.
- Nôn trớ nhiều sau khi bú hoặc ăn do đờm kích thích cổ họng.
- Đờm có màu bất thường: Xanh lá cây, nâu hoặc đỏ (có thể là dấu hiệu nhiễm khuẩn hoặc có máu).
Các dụng cụ hút đờm cho trẻ sơ sinh
Để hút đờm (hay thường gọi là hút mũi) cho trẻ sơ sinh một cách an toàn và hiệu quả, có nhiều loại dụng cụ khác nhau trên thị trường. Mỗi loại có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với nhu cầu và mức độ khó chịu của bé. Dưới đây là các loại dụng cụ hút đờm phổ biến:
1. Dụng cụ hút đờm dạng bóng bóp (Bóp cao su)
Cấu tạo: Thường có một đầu bằng silicon mềm mại để đưa vào mũi bé và một bầu bóp cao su để tạo lực hút.
Ưu điểm: Đơn giản, dễ sử dụng, giá thành rẻ, dễ dàng vệ sinh. Lực hút có thể điều chỉnh bằng tay.
Nhược điểm: Lực hút thường không mạnh bằng các loại khác, có thể không hiệu quả với đờm đặc. Khó quan sát lượng đờm hút được.
2. Dụng cụ hút đờm dạng dây (Hút mũi bằng miệng)
Cấu tạo: Gồm một đầu silicon mềm đưa vào mũi bé, một ống dây dẫn và một đầu ngậm vào miệng người lớn để hút. Phần giữa có một bầu chứa dịch nhầy và bộ lọc ngăn dịch chảy ngược vào miệng người hút.
Ưu điểm: Lực hút có thể điều chỉnh linh hoạt theo lực hút của người lớn, hút được đờm đặc hơn. Dễ dàng quan sát lượng đờm.
Nhược điểm: Mặc dù có bộ lọc nhưng vẫn có nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn từ bé sang người hút nếu không cẩn thận hoặc bộ lọc không tốt. Cần vệ sinh kỹ càng các bộ phận.
3. Dụng cụ hút đờm dạng ống bơm (Dạng xi lanh/chữ U)
Cấu tạo: Có hình dáng giống xi lanh hoặc chữ U, dùng tay để kéo hoặc đẩy piston tạo lực hút.
Ưu điểm: Dễ sử dụng, có thể điều chỉnh lực hút, tái sử dụng nhiều lần.
Nhược điểm: Cũng như dạng bóng bóp, lực hút có thể không đủ mạnh cho đờm quá đặc.
4. Máy hút đờm điện tử (Chạy pin hoặc điện)
Cấu tạo: Máy vận hành bằng pin hoặc cắm điện, tạo ra lực hút tự động thông qua một đầu hút silicon mềm.
Ưu điểm: Lực hút ổn định, mạnh mẽ và liên tục, có thể điều chỉnh cấp độ hút, tiện lợi và vệ sinh. Một số máy còn có thể phát nhạc nhẹ nhàng giúp bé thư giãn. Giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm từ người lớn sang bé.
Nhược điểm: Giá thành cao hơn các loại thủ công, cần sạc pin hoặc có nguồn điện. Có thể gây tiếng ồn nhỏ khiến bé không quen.
Lưu ý khi chọn và sử dụng:
- Chất liệu: Chọn dụng cụ làm từ chất liệu an toàn, không chứa BPA, silicon mềm mại để không làm tổn thương niêm mạc mũi nhạy cảm của bé.
- Thiết kế: Ưu tiên những dụng cụ có thể tháo rời dễ dàng để vệ sinh sạch sẽ, tránh vi khuẩn tích tụ.
- Lực hút: Chọn loại có lực hút phù hợp với tình trạng đờm của bé. Đối với trẻ sơ sinh, nên chọn loại có lực hút nhẹ nhàng để tránh gây tổn thương.
- Thương hiệu uy tín: Chọn sản phẩm từ các thương hiệu có tiếng, được nhiều phụ huynh tin dùng và có chứng nhận an toàn (Nosefrida (Thụy Điển), KuKu (Đài Loan), Bébé Confort (Pháp), Pigeon (Nhật Bản)…)
- Trước khi quyết định mua loại nào, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để được tư vấn phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe và độ tuổi của bé.
Thao tác hút đờm cho bé bằng bóng bóp cao su
Chuẩn bị
- Dụng cụ hút đờm dạng bóng bóp cao su: Đảm bảo đã được rửa sạch bằng nước ấm và xà phòng, sau đó tiệt trùng bằng nước sôi hoặc máy tiệt trùng chuyên dụng (nếu có) và để khô hoàn toàn.
- Nước muối sinh lý 0.9% (Natri Clorid): Dạng nhỏ giọt hoặc dạng xịt phun sương. Đây là bước rất quan trọng để làm loãng đờm.
- Khăn mềm hoặc khăn giấy: Để lau sạch dịch đờm.
- Chén/bát nhỏ: Để chứa nước sạch sau khi hút.
Các bước thực hiện
Vệ sinh tay: Rửa tay thật sạch bằng xà phòng và nước ấm trước khi chạm vào bé và dụng cụ.
Chuẩn bị tư thế cho bé:
- Đặt bé nằm ngửa trên một mặt phẳng an toàn (ví dụ: giường, nôi).
- Kê đầu bé hơi cao hơn thân một chút hoặc nghiêng nhẹ sang một bên để dịch đờm dễ chảy ra.
- Nếu bé lớn hơn một chút, bạn có thể bế bé ở tư thế nửa nằm nửa ngồi.
Nhỏ hoặc xịt nước muối sinh lý:
- Đối với nước muối nhỏ giọt: Nghiêng đầu bé nhẹ sang một bên, nhỏ 1-2 giọt nước muối sinh lý vào một bên mũi.
- Giữ bé ở tư thế đó khoảng 15-30 giây để nước muối làm loãng đờm. Sau đó lặp lại với bên mũi còn lại.
- Đối với nước muối xịt phun sương: Xịt 1-2 nhát vào mỗi bên mũi bé.
- Mục đích: Nước muối sinh lý sẽ giúp làm mềm và loãng các dịch đờm đặc, khô cứng trong mũi, giúp việc hút đờm dễ dàng và hiệu quả hơn.
Hút đờm:
- Bóp xẹp bóng cao su: Dùng một tay bóp xẹp hoàn toàn phần bầu cao su của dụng cụ hút đờm để đẩy hết không khí ra ngoài. Đây là bước quan trọng để tạo lực hút khi nhả tay ra.
- Đưa đầu hút vào mũi bé: Giữ nguyên bóng bóp đang xẹp, nhẹ nhàng đưa đầu hút silicon của dụng cụ vào lỗ mũi của bé. Chỉ đưa vào một khoảng vừa đủ, khoảng 0.5 – 1 cm, không đưa quá sâu để tránh làm tổn thương niêm mạc mũi.
- Thả lỏng bóng bóp: Từ từ thả lỏng tay ra khỏi bóng bóp. Khi bạn thả lỏng, bóng sẽ phình ra và tạo lực hút, hút dịch đờm từ mũi bé vào trong bầu bóng.
- Rút dụng cụ ra: Nhẹ nhàng rút đầu hút ra khỏi mũi bé.
- Kiểm tra và vệ sinh: Bóp mạnh bóng cao su để xả dịch đờm ra ngoài vào một chiếc khăn giấy hoặc chén nước sạch. Lau sạch đầu hút trước khi hút bên mũi còn lại.
- Lặp lại và vệ sinh sau khi hút:
Lặp lại các bước trên với bên mũi còn lại của bé.
Nếu đờm còn nhiều, bạn có thể lặp lại quy trình nhỏ nước muối và hút mũi 2-3 lần cho mỗi bên, nhưng không nên làm quá nhiều lần liên tục hoặc quá mạnh.
Sau khi hút xong, dùng khăn mềm sạch lau khô vùng mũi và mặt cho bé.
Vệ sinh dụng cụ:
- Tháo rời các bộ phận (nếu có thể).
- Rửa sạch toàn bộ dụng cụ dưới vòi nước chảy, có thể dùng thêm xà phòng dành cho trẻ em hoặc dung dịch rửa bình sữa.
- Tiệt trùng lại bằng cách ngâm nước sôi 5-10 phút hoặc sử dụng máy tiệt trùng.
- Để dụng cụ khô hoàn toàn trước khi cất giữ để tránh nấm mốc.
Những lưu ý quan trọng
- Chỉ hút khi cần thiết: Không nên hút đờm quá thường xuyên khi bé không có dấu hiệu khó chịu rõ ràng, vì việc này có thể làm khô niêm mạc mũi hoặc gây kích ứng.
- Nhẹ nhàng tối đa: Niêm mạc mũi của trẻ sơ sinh rất non nớt. Luôn thực hiện các thao tác một cách nhẹ nhàng nhất có thể.
- Tránh hút quá mạnh: Lực hút quá mạnh có thể gây tổn thương hoặc chảy máu mũi.
- Hút trước khi ăn/ngủ: Nên hút đờm cho bé trước bữa ăn hoặc trước khi ngủ để bé bú/ăn ngon hơn và ngủ dễ chịu hơn. Tránh hút ngay sau khi bé ăn no vì có thể gây nôn trớ.
- Theo dõi phản ứng của bé: Nếu bé khóc nhiều, khó chịu hoặc có dấu hiệu bất thường sau khi hút, hãy dừng lại và đưa bé đi khám bác sĩ.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ: Nếu bé có các triệu chứng nặng như khó thở, thở khò khè liên tục, sốt cao hoặc đờm có màu lạ, hãy đưa bé đến gặp bác sĩ ngay lập ta.
Thao tác hút đờm cho bé bằng máy hút đờm
Sử dụng máy hút đờm (máy hút mũi) cho bé là một giải pháp hiệu quả để giúp bé dễ thở hơn, đặc biệt khi bé còn nhỏ và chưa tự hỉ mũi được. Máy hút đờm điện tử mang lại lực hút ổn định và thường êm ái hơn so với các dụng cụ thủ công.
Chuẩn bị
Vệ sinh tay: Rửa tay thật sạch bằng xà phòng và nước ấm trước khi chạm vào bé và máy.
Kiểm tra và lắp đặt máy:
- Đảm bảo máy hút đờm đã được sạc đầy pin hoặc cắm điện (tùy loại máy).
- Kiểm tra các bộ phận của máy: thân máy, bình chứa dịch, đầu hút silicon và các phụ kiện khác. Đảm bảo chúng sạch sẽ, khô ráo và đã được lắp đặt đúng khớp, chắc chắn theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
- Chọn đầu hút phù hợp: Máy hút đờm thường có nhiều đầu hút với kích cỡ khác nhau. Chọn đầu hút silicon mềm mại, phù hợp với lỗ mũi của bé để tránh làm tổn thương.
Làm loãng đờm:
- Nhỏ nước muối sinh lý 0.9%: Nhỏ 1-2 giọt nước muối sinh lý vào mỗi bên mũi bé. Hoặc dùng dạng xịt phun sương chuyên dụng cho trẻ em.Nước muối sẽ giúp làm mềm và loãng dịch đờm đặc, khô cứng, giúp việc hút đờm dễ dàng và hiệu quả hơn. Đợi khoảng 15-30 giây để nước muối có tác dụng.
- Khăn mềm hoặc khăn giấy: Chuẩn bị sẵn để lau dịch đờm.
Hướng dẫn thao tác sử dụng máy hút đờm
Đặt bé đúng tư thế:
- Đặt bé nằm ngửa trên giường hoặc nôi, kê đầu bé hơi cao hơn thân một chút.
- Đối với bé lớn hơn, bạn có thể bế bé ở tư thế nửa nằm nửa ngồi.
- Nếu có người hỗ trợ, hãy nhờ họ giữ nhẹ nhàng đầu bé để bé không cử động đột ngột.
Bật máy và điều chỉnh lực hút:
- Bật nút nguồn (ON) để khởi động máy.
- Kiểm tra lực hút: Trước khi đưa vào mũi bé, bạn có thể thử đặt đầu hút lên ngón tay của mình để cảm nhận lực hút và điều chỉnh đến mức phù hợp.
- Điều chỉnh cấp độ hút: Hầu hết các máy hút đờm điện tử đều có các cấp độ hút khác nhau (nhẹ, vừa, mạnh). Bắt đầu với cấp độ nhẹ nhất và tăng dần nếu cần thiết, đảm bảo lực hút vừa đủ để loại bỏ dịch đờm mà không làm bé khó chịu hay tổn thương niêm mạc.
Hút đờm cho bé:
- Đưa đầu hút vào mũi bé: Nhẹ nhàng đưa đầu hút silicon của máy vào một bên lỗ mũi của bé. Chỉ đưa vào một khoảng vừa đủ, không đưa quá sâu để tránh chạm vào niêm mạc mũi gây tổn thương.
- Thao tác hút: Giữ đầu hút ổn định trong khoảng vài giây để máy hút dịch đờm. Một số máy có thể có chế độ hút liên tục hoặc hút ngắt quãng.
- Không hút quá lâu: Mỗi lần hút không nên kéo dài quá 5-10 giây để tránh làm bé khó chịu hoặc tổn thương niêm mạc mũi.
- Vệ sinh đầu hút giữa các lần hút: Sau khi hút xong một bên mũi, tắt máy, rút đầu hút ra và làm sạch dịch đờm trong bình chứa hoặc lau đầu hút trước khi chuyển sang bên mũi còn lại.
- Hút bên mũi còn lại: Lặp lại các bước trên với bên lỗ mũi còn lại của bé.
Kết thúc và vệ sinh mũi cho bé:
- Sau khi hút xong cả hai bên mũi, tắt máy.
- Dùng khăn mềm hoặc khăn giấy lau sạch vùng mũi và mặt cho bé.
Vệ sinh máy sau khi sử dụng
- Tắt máy và tháo rời: Tắt nguồn máy và tháo rời tất cả các bộ phận có thể tháo rời (đầu hút, bình chứa dịch, ống nối).
- Rửa sạch: Rửa sạch các bộ phận này dưới vòi nước ấm bằng xà phòng dành cho trẻ em hoặc dung dịch rửa bình sữa. Chú ý rửa kỹ các ngóc ngách để loại bỏ hết dịch đờm còn sót lại.
- Tiệt trùng (nếu cần): Một số bộ phận có thể tiệt trùng bằng nước sôi (theo hướng dẫn của nhà sản xuất) hoặc máy tiệt trùng chuyên dụng.
- Làm khô: Để các bộ phận khô hoàn toàn tự nhiên hoặc lau khô bằng khăn sạch trước khi lắp lại và cất giữ ở nơi khô ráo, thoáng mát.
Những lưu ý quan trọng khi sử dụng máy hút đờm
- Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng: Mỗi loại máy có thể có những đặc điểm và cách vận hành riêng, vì vậy hãy đọc kỹ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất trước khi dùng.
- Không lạm dụng: Chỉ hút đờm khi bé thực sự cần thiết, không quá 2-3 lần mỗi ngày. Hút quá thường xuyên có thể làm tổn thương hoặc khô niêm mạc mũi của bé.
- Hút trước khi ăn/ngủ: Thời điểm tốt nhất để hút là trước bữa ăn hoặc trước khi ngủ 30 phút đến 1 tiếng, tránh hút ngay sau khi bé ăn no vì dễ gây nôn trớ.
- Quan sát phản ứng của bé: Trong quá trình hút, nếu bé có dấu hiệu khó chịu, khóc nhiều, hoặc có bất kỳ phản ứng bất thường nào, hãy dừng lại ngay.
Nếu tình trạng nghẹt mũi, sổ mũi của bé không cải thiện sau vài ngày hút, hoặc bé có các triệu chứng nghiêm trọng hơn như sốt cao, khó thở, đờm có màu lạ, hãy đưa bé đi khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.