Khạc ra đờm lẫn máu là hiện tượng khi người bệnh ho hoặc khạc ra chất nhầy (đờm) có lẫn máu. Máu có thể xuất hiện dưới dạng vài vệt nhỏ trong đờm, hoặc thành lượng lớn tùy nguyên nhân.Trong đa số trường hợp, khạc đờm ra máu là do nguyên nhân nhẹ như viêm họng, ho kéo dài, hoặc vỡ mao mạch do ho mạnh. Tuy nhiên, nó cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh lý nguy hiểm như lao phổi, ung thư phổi, hoặc thuyên tắc phổi.
Mục lục
1. Khạc đờm ra máu có nguy hiểm không?
Khạc đờm ra máu có thể khiến nhiều người lo lắng, nhưng không phải trường hợp nào cũng nguy hiểm ngay lập tức. Để đánh giá đúng mức độ nghiêm trọng, cần xem xét các yếu tố như lượng máu, tần suất xảy ra, và các triệu chứng đi kèm.
Trường hợp nhẹ, thường không nguy hiểm
Máu xuất hiện rất ít, thường chỉ là vệt máu nhỏ trong đờm.
Thường xảy ra khi người bệnh bị:
- Viêm họng, viêm amidan
- Ho kéo dài khiến mao mạch họng/phế quản bị tổn thương nhẹ
- Không khí khô, ô nhiễm gây kích ứng niêm mạc
Không kèm theo triệu chứng đáng lo ngại như khó thở, đau ngực, sốt cao.
Lưu ý: Người bệnh nên nghỉ ngơi, giữ ẩm đường thở, theo dõi triệu chứng. Nếu không lặp lại thì thường không đáng ngại.
Trường hợp trung bình, cần theo dõi kỹ
Máu xuất hiện nhiều lần trong ngày, hoặc kéo dài vài ngày.
Lượng máu tăng dần, có thể vài ml đến 1 muỗng cà phê mỗi lần.
Có thể kèm:
- Sốt nhẹ
- Cảm giác nặng ngực
- Đau họng, khàn tiếng, mệt mỏi
Nguyên nhân có thể là viêm phế quản, viêm phổi nhẹ, giãn phế quản…
Lưu ý: Người bệnh nên đi khám bác sĩ để kiểm tra phổi và đường hô hấp. Có thể cần chụp X-quang, xét nghiệm máu hoặc đờm.
Trường hợp nặng, dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm
Khạc ra lượng máu nhiều, có thể từ 5–10ml trở lên mỗi lần (khoảng nửa chén nhỏ), hoặc máu tươi đỏ phun ra liên tục.
Máu không lẫn đờm hoặc đờm toàn màu hồng đỏ.
Kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng:
- Khó thở, thở gấp, đau tức ngực
- Sụt cân không rõ nguyên nhân
- Sốt kéo dài
- Mồ hôi đêm, mệt mỏi dữ dội
Có thể liên quan đến các bệnh lý nguy hiểm:
- Lao phổi
- Ung thư phổi
- Thuyên tắc phổi
- Áp-xe phổi, suy tim sung huyết
Lưu ý: Lúc này, người bệnh cần đến cơ sở y tế ngay lập tức, đặc biệt nếu máu ra nhiều hoặc người bệnh có tiền sử bệnh phổi, hút thuốc lâu năm, hoặc đang điều trị ung thư.
2. Hiểu chi tiết những nguyên nhân phổ biến và ít nguy hiểm
Trong nhiều trường hợp, hiện tượng khạc đờm có lẫn máu không phải là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng, mà đến từ những nguyên nhân khá phổ biến, thường là do tổn thương nhẹ ở đường hô hấp trên. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp nhất:
1. Viêm họng, viêm amidan
- Khi cổ họng bị viêm, lớp niêm mạc mỏng manh dễ bị tổn thương.
- Ho nhiều, khô họng hoặc rát họng có thể khiến mao mạch vỡ ra, dẫn đến máu lẫn trong đờm.
- Máu thường chỉ là vệt đỏ nhỏ, xuất hiện trong đờm đặc hoặc khi khạc mạnh.
Dấu hiệu đi kèm: đau họng, nuốt vướng, ho khan hoặc ho có đờm.
2. Ho kéo dài hoặc ho quá mạnh
- Những cơn ho kéo dài do cảm lạnh, dị ứng, hoặc viêm đường hô hấp khiến áp lực trong cổ họng/phế quản tăng, dẫn đến rách mao mạch nhỏ.
- Không liên quan đến bệnh lý nguy hiểm.
- Máu thường chỉ xuất hiện sau vài cơn ho mạnh.
Lưu ý: nghỉ ngơi, uống đủ nước, làm dịu cơn ho sẽ cải thiện.
3. Không khí khô, ô nhiễm hoặc hút thuốc lá
- Môi trường ô nhiễm, khí hậu hanh khô hoặc hút thuốc lâu ngày làm khô niêm mạc đường thở, khiến dễ bị trầy xước.
- Tình trạng này gây kích ứng, ho, và dẫn đến lẫn máu trong đờm khi khạc.
- Đặc biệt phổ biến vào mùa đông hoặc khi sống trong đô thị nhiều khói bụi.
Biện pháp: dùng máy tạo ẩm, đeo khẩu trang, hạn chế khói bụi, ngừng hút thuốc.
4. Tác dụng phụ của thuốc
- Một số thuốc, đặc biệt là thuốc chống đông máu (như aspirin, warfarin), có thể làm tăng nguy cơ chảy máu dù chỉ là chấn thương nhỏ trong niêm mạc hô hấp.
- Người đang dùng thuốc này có thể khạc ra đờm lẫn máu dù không có bệnh lý phổi.
Cần báo với bác sĩ nếu hiện tượng lặp lại hoặc lượng máu tăng lên.
5. Chấn thương nhẹ vùng miệng, họng
- Đánh răng quá mạnh, nhiệt miệng, hoặc làm thủ thuật vùng miệng (nhổ răng, nội soi) cũng có thể để lại máu lẫn trong đờm.
- Máu thường có màu đỏ tươi, lượng rất ít, không lặp lại.
3. Những nguyên nhân nguy hiểm cần cảnh giác
Dù nhiều trường hợp khạc đờm ra máu là do nguyên nhân lành tính, nhưng một số bệnh lý nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng nếu không phát hiện sớm. Dưới đây là những nguyên nhân nguy hiểm cần đặc biệt lưu ý:
1. Lao phổi
Lao phổi là nguyên nhân phổ biến gây khạc đờm ra máu tại Việt Nam. Vi khuẩn lao tấn công nhu mô phổi, làm tổn thương các mao mạch nhỏ và gây chảy máu.
Biểu hiện:
- Ho kéo dài trên 2 tuần, ho ra máu (đỏ tươi hoặc nâu gỉ sét)
- Sốt nhẹ về chiều, ra mồ hôi đêm, sụt cân
- Mệt mỏi, chán ăn
Xét nghiệm cần thiết: chụp X-quang phổi, xét nghiệm đờm (AFB, PCR), test Mantoux hoặc IGRA.
2. Ung thư phổi
Ung thư phổi thường tiến triển âm thầm và ít triệu chứng ở giai đoạn đầu. Khạc đờm ra máu có thể là dấu hiệu sớm nhưng dễ bị bỏ qua.
Triệu chứng:
- Ho dai dẳng, đau ngực mơ hồ
- Khạc đờm lẫn máu tái diễn
- Sụt cân nhanh, khó thở
- Có tiền sử hút thuốc lá nhiều năm
Cần chụp CT ngực, nội soi phế quản, sinh thiết nếu nghi ngờ.
3. Giãn phế quản mạn tính
Giãn phế quản là tình trạng các ống phế quản bị giãn vĩnh viễn, gây ứ đọng đờm và dễ nhiễm trùng. Khi tái phát, niêm mạc đường thở bị viêm loét, làm vỡ mạch máu dẫn đến ho ra máu. Triệu chứng thường gặp là ho kéo dài, đờm nhiều, đặc và có mùi hôi.
Triệu chứng:
- Ho khạc đờm nhiều, kéo dài
- Đờm màu vàng hoặc xanh
- Có thể có mùi hôi và ra máu khi nhiễm khuẩn
Điều trị bằng kháng sinh, vật lý trị liệu hô hấp và theo dõi sát.
4. Nhiễm trùng phổi nặng, áp-xe phổi
Khi nhiễm trùng tiến triển nặng, vi khuẩn có thể phá hủy mô phổi, hình thành ổ mủ (áp-xe) và làm vỡ các mạch máu.
Triệu chứng:
- Sốt cao, ho mủ, hôi miệng nặng
- Khạc đờm có mủ lẫn máu
- Đau ngực khi hít thở
Cần nhập viện, dùng kháng sinh mạnh, có thể phẫu thuật dẫn lưu.
5. Thuyên tắc phổi hoặc phù phổi cấp
Là tình huống cấp cứu. Cục máu đông làm tắc mạch phổi gây xuất huyết.
Triệu chứng:
- Khó thở đột ngột, đau ngực nhói
- Nhịp tim nhanh, ho ra máu tươi
- Tụt huyết áp, xanh tím môi
Cần cấp cứu ngay, chẩn đoán bằng CT phổi, xét nghiệm D-dimer, điều trị chống đông khẩn cấp.
Lưu ý: Nếu người bệnh có lượng máu nhiều, tái diễn, kèm khó thở, sụt cân hoặc sốt, thì tuyệt đối không được trì hoãn việc đi khám.
4. Phân biệt máu từ họng, phổi hay dạ dày
Khi thấy máu xuất hiện trong chất khạc ra, điều quan trọng là xác định máu đến từ đâu: đường hô hấp, tiêu hóa, hay chỉ là tổn thương miệng. Dưới đây là cách phân biệt:
1. Máu từ đường hô hấp (phổi, phế quản, họng)
Biểu hiện chính: ho ra máu, kèm theo đờm.
Máu thường màu đỏ tươi, có thể bọt do trộn lẫn khí và đờm.
Có thể kèm:
- Ho, khó thở
- Đau ngực, tức ngực
- Tiền sử viêm phổi, lao, hoặc hút thuốc nhiều năm
2. Máu từ đường tiêu hóa (dạ dày, thực quản)
- Nôn ra máu, không phải ho.
- Máu thường màu nâu sẫm hoặc đen, có mùi hôi, lẫn thức ăn.
- Kèm buồn nôn, đau bụng, hoặc nôn ra dịch đen như bã cà phê.
- Có thể do loét dạ dày, giãn tĩnh mạch thực quản (ở người xơ gan).
3. Máu từ miệng, lợi hoặc răng
- Do viêm lợi, nhiệt miệng, tổn thương sau nhổ răng hoặc đánh răng mạnh.
- Máu đỏ tươi, số lượng ít, thường chảy từ kẽ răng, không liên quan ho/nôn.
5. Khi nào cần đi khám ngay?
Khạc đờm ra máu không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng có những tình huống không được chủ quan, vì đó có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng. Việc nhận biết đúng thời điểm đi khám giúp người bệnh tránh bỏ lỡ cơ hội điều trị sớm và hiệu quả.
Hãy theo dõi các đặc điểm sau để phân biệt triệu chứng nhẹ hay nghiêm trọng:
| Triệu chứng | Nhẹ (có thể theo dõi) | Nguy hiểm (cần đi khám) |
|---|---|---|
| Lượng máu | Vệt nhỏ, lẫn trong đờm | Nhiều, máu đỏ tươi hoặc máu tươi chảy ra |
| Số lần xuất hiện | 1–2 lần, không lặp lại | Lặp lại nhiều lần trong ngày hoặc nhiều ngày liên tiếp |
| Màu sắc | Đỏ nhạt, nâu gỉ sét | Đỏ tươi, kèm bọt khí hoặc đặc quánh |
| Triệu chứng kèm theo | Không rõ rệt | Ho kéo dài, sốt, sụt cân, đau ngực, khó thở |
| Tiền sử bệnh | Không có | Có hút thuốc, bệnh phổi, miễn dịch yếu |
Bạn nên đến bác sĩ ngay hoặc gọi cấp cứu nếu gặp các dấu hiệu sau:
Khạc ra lượng máu nhiều (trên 5–10ml) hoặc máu đỏ tươi phun ra rõ ràng.
Ho ra máu liên tục trong vòng vài giờ, không có dấu hiệu giảm.
Kèm theo:
- Khó thở, tức ngực, nhịp tim nhanh
- Sốt kéo dài hoặc tái sốt về chiều
- Sụt cân nhanh chóng, mệt mỏi kiệt sức
Cấp cứu ngay nếu:
- Khó thở dữ dội, tím tái môi
- Huyết áp tụt, hoa mắt, ngất xỉu sau khi ho ra máu
Một số người có nguy cơ cao bị bệnh phổi nghiêm trọng nên chủ động đi khám sớm ngay khi có dấu hiệu khạc đờm ra máu, dù chỉ là lượng ít:
- Người hút thuốc lâu năm: Nguy cơ cao ung thư phổi, COPD.
- Người có bệnh hô hấp mạn tính: Hen suyễn, viêm phế quản, giãn phế quản, lao phổi cũ.
- Người lớn tuổi, người suy giảm miễn dịch: dễ bị nhiễm trùng phổi nặng, áp-xe, lao tiềm ẩn.
- Người đang điều trị ung thư hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch.
Khạc đờm ra máu không nên coi nhẹ, đặc biệt nếu tái diễn, lượng máu tăng, hoặc đi kèm các dấu hiệu toàn thân. Nếu bạn hoặc người thân nằm trong nhóm nguy cơ cao, hãy đi khám ngay khi có triệu chứng đầu tiên, dù nhỏ.