Khi thời tiết thay đổi, triệu chứng ho, viêm họng thường xuất hiện khiến nhiều người khó chịu, mệt mỏi. Thay vì dùng thuốc tây, nhiều người lựa chọn các mẹo dân gian đơn giản mà hiệu quả, trong đó lá húng chanh là một trong những nguyên liệu được ưa chuộng nhờ công dụng giảm ho, tiêu đờm tự nhiên. Trong bài viết này, hãy cùng khám phá 5 cách sử dụng lá húng chanh trị ho đơn giản, dễ thực hiện tại nhà, vừa an toàn lại phù hợp cho cả người lớn và trẻ nhỏ.
1. Đặc điểm của lá húng chanh
Lá húng chanh (hay còn gọi là tần dày lá, rau thơm lông) là một loại cây thân thảo quen thuộc trong y học cổ truyền và ẩm thực Việt Nam. Loại lá này được biết đến với nhiều đặc điểm nổi bật về hình thái, mùi hương và công dụng.
1. Đặc điểm của lá:
Lá húng chanh có hình bầu dục hoặc gần tròn, đầu lá hơi nhọn hoặc tù, gốc lá hình tim hoặc tròn. Mép lá có răng cưa to và nông. Bề mặt lá màu xanh lục đậm, dày, mọng nước và được phủ một lớp lông mịn, đặc biệt ở mặt dưới. Lá húng chanh thường mọc đối xứng.
2. Mùi hương và hương vị
Lá húng chanh có mùi thơm đặc trưng, thoang thoảng mùi chanh kết hợp với mùi bạc hà, rất dễ chịu nhưng cũng khá nồng. Khi vò nát, mùi thơm này càng rõ rệt. Về hương vị, lá húng chanh có vị hơi the, cay nhẹ và chua thanh.
3. Thành phần hóa học
Trong lá húng chanh chứa nhiều tinh dầu, trong đó các thành phần chính bao gồm:
Carvacrol: Là một hợp chất phenol có tính kháng khuẩn, kháng nấm và chống viêm mạnh mẽ. Đây là thành phần quan trọng tạo nên công dụng chữa bệnh của húng chanh.
Colein: Một hợp chất khác cũng góp phần vào các đặc tính dược liệu.
Ngoài ra, lá húng chanh còn chứa các flavonoid, vitamin C, vitamin A và một số khoáng chất.
4. Công dụng phổ biến
Với những đặc điểm về mùi hương và thành phần hóa học, lá húng chanh được ứng dụng rộng rãi:
- Chữa ho, cảm cúm, viêm họng: Đây là công dụng nổi bật nhất của húng chanh, đặc biệt hiệu quả khi kết hợp với mật ong hoặc gừng.
- Tiêu đờm, long đờm: Các hoạt chất trong lá giúp làm loãng đờm và dễ dàng tống xuất ra ngoài.
Kháng khuẩn, chống viêm: Hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. - Giải cảm, hạ sốt: Có tính ấm, giúp ra mồ hôi và giảm sốt.
- Trong ẩm thực: Lá húng chanh còn được dùng làm rau gia vị trong một số món ăn để tăng hương vị.
2. Cách chữa ho bằng lá húng chanh
2.1. Bài thuốc xông trị cảm cúm, nghẹt mũi, nhức đầu
Nguyên liệu:
- Lá húng chanh tươi: 1 nắm
- Gừng tươi: 1 củ nhỏ
Cách làm:
Rửa sạch húng chanh và gừng, gừng đập dập nhẹ. Cho tất cả vào nồi cùng khoảng 1 lít nước, đun sôi khoảng 5–10 phút. Sau đó dùng để xông mặt và cơ thể trong phòng kín, nên trùm khăn để hơi thuốc ngấm vào đường hô hấp. Xông đến khi ra mồ hôi thì lau khô người và nghỉ ngơi. Cách này giúp giảm nghẹt mũi, đau đầu, hỗ trợ hạ sốt.
2.2. Bài thuốc chữa ho, cảm hàn, sốt khó ra mồ hôi, đắng miệng
Nguyên liệu:
- Lá húng chanh: 15g
- Lá tía tô: 8g
- Lá bạc hà: 5g
- Gừng tươi: 3 lát mỏng
Cách làm:
Rửa sạch các nguyên liệu, cho vào ấm cùng khoảng 400ml nước, đun sôi rồi hạ lửa nhỏ, sắc còn khoảng 150ml. Uống khi còn ấm, ngày 1 lần. Bài thuốc này giúp giải cảm, trị ho, làm dịu cổ họng và kích thích tiết mồ hôi, đặc biệt hiệu quả với cảm lạnh, ho kèm đau đầu, sốt nhẹ.
2.3. Bài thuốc chữa cảm sốt không ra mồ hôi
Nguyên liệu:
- Lá húng chanh: 20g
- Lá tía tô: 15g
- Gừng tươi: 5g
- Cam thảo đất: 15g
Cách làm:
Sau khi rửa sạch tất cả các vị thuốc, cho vào nồi sắc với khoảng 600ml nước. Sắc kỹ còn khoảng 200ml nước, chia làm 2 lần uống trong ngày. Bài thuốc này giúp giải cảm, hạ sốt tự nhiên, đặc biệt thích hợp cho người sốt nhưng không ra mồ hôi, cơ thể bứt rứt, khó chịu.
2.4. Bài thuốc chữa ho nhiệt, viêm họng, khàn tiếng
Nguyên liệu:
- Lá húng chanh tươi: khoảng 20g
- Đường phèn: khoảng 20g
Cách làm:
Lá húng chanh rửa sạch, thái nhỏ rồi giã nhuyễn cùng đường phèn. Thêm khoảng 10ml nước sôi vào hỗn hợp, khuấy đều và để ngấm trong vài phút. Lọc lấy nước cốt để uống, chia 2 lần/ngày. Công thức này giúp làm dịu cổ họng, giảm viêm và giảm khàn tiếng hiệu quả do thời tiết nóng hoặc nói nhiều.
2.5. Bài thuốc chữa ho có đờm thông thường
Nguyên liệu:
- Lá húng chanh: 15–16 lá
- Quất xanh: 4–5 quả
- Đường phèn: vừa đủ
Cách làm:
Rửa sạch lá húng chanh và quất, cắt quất thành miếng nhỏ, bỏ hạt. Cho vào máy xay sinh tố xay nhuyễn. Thêm đường phèn vừa đủ và hấp cách thủy khoảng 20 phút. Mỗi ngày uống 1–2 lần, liên tục vài ngày sẽ thấy giảm ho, loãng đờm rõ rệt.
Như vậy, lá húng chanh là một dược liệu dân gian dễ tìm, lành tính và mang lại hiệu quả cao trong việc hỗ trợ điều trị ho, cảm lạnh, viêm họng và sốt nhẹ. Với nhiều cách kết hợp linh hoạt cùng các nguyên liệu quen thuộc như gừng, quất, tía tô hay đường phèn, các bài thuốc từ lá húng chanh không chỉ đơn giản, dễ thực hiện tại nhà mà còn an toàn cho cả người lớn và trẻ nhỏ (trên 1 tuổi). Tuy nhiên, nếu triệu chứng ho kéo dài không thuyên giảm hoặc kèm theo các dấu hiệu nghiêm trọng, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.