Nhiều người sau một đêm ngủ điều hòa tỉnh dậy lại thấy cổ họng đau rát, khô khốc, thậm chí nói khó khăn. Liệu nằm điều hòa có thực sự gây viêm họng? Hay còn những nguyên nhân nào ẩn sau hiện tượng tưởng chừng quen thuộc này? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn lý giải rõ ràng từ góc nhìn y khoa, đồng thời cung cấp các giải pháp hiệu quả để phòng tránh tình trạng này một cách an toàn và khoa học.
Mục lục
1. Nguyên nhân nằm điều hòa bị đau họng
1.1. Khô niêm mạc họng do không khí lạnh và thiếu ẩm
Không khí từ máy điều hòa thường rất khô, nhất là khi hoạt động lâu trong không gian kín. Khi độ ẩm trong phòng giảm mạnh, lớp nhầy bao phủ niêm mạc họng vốn có nhiệm vụ giữ ẩm và bảo vệ đường thở cũng dần khô lại. Điều này khiến niêm mạc trở nên dễ bị kích ứng, trầy xước, tạo cảm giác rát họng, khô ngứa, đặc biệt rõ vào sáng sớm sau một đêm nằm phòng lạnh.
Tình trạng khô họng kéo dài có thể làm tổn thương hàng rào bảo vệ tự nhiên, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus xâm nhập và gây viêm nhiễm. Người có cơ địa nhạy cảm hoặc đang có viêm mũi – xoang nền thường dễ bị ảnh hưởng nặng hơn khi tiếp xúc với môi trường thiếu ẩm kéo dài.
1.2. Viêm họng do thay đổi nhiệt độ đột ngột
Khi từ môi trường nóng vào phòng điều hòa lạnh hoặc ngược lại, cơ thể phải liên tục điều chỉnh để thích nghi với sự chênh lệch nhiệt độ, đặc biệt là tại vùng mũi – họng. Sự thay đổi đột ngột này dễ khiến mao mạch vùng niêm mạc co thắt, làm giảm khả năng lưu thông máu và làm suy yếu cơ chế miễn dịch tại chỗ.
Hệ miễn dịch vùng hầu họng khi bị “gây sốc” bởi nhiệt độ lạnh dễ mất đi khả năng kiểm soát các tác nhân gây bệnh vốn luôn tồn tại trong không khí. Do đó, tình trạng đau họng, nuốt vướng, hoặc cảm giác vướng cổ họng thường dễ xuất hiện ngay cả khi không bị nhiễm khuẩn thực sự.
1.3. Luồng gió lạnh thổi trực tiếp vào vùng mặt – cổ – họng khi ngủ
Khi ngủ, cơ thể thường ở trạng thái nghỉ ngơi, hệ thần kinh tự chủ hoạt động chậm lại. Nếu luồng gió lạnh từ điều hòa thổi trực tiếp vào vùng cổ – mặt – họng suốt đêm, vùng niêm mạc hô hấp trên sẽ bị làm lạnh sâu kéo dài. Điều này không chỉ gây co mạch máu cục bộ mà còn làm giảm lưu lượng máu nuôi dưỡng niêm mạc họng, dẫn đến giảm khả năng chống lại tác nhân gây hại.
Tình trạng này làm tăng nguy cơ viêm họng cấp do cảm lạnh tại chỗ. Các triệu chứng thường thấy bao gồm đau rát họng, nuốt đau, thậm chí khàn tiếng nếu ảnh hưởng lan đến dây thanh quản. Ngoài ra, còn có thể kéo theo cứng cổ, đau vai gáy nếu cơ vùng cổ bị co cứng do lạnh.
1.4. Ô nhiễm trong máy lạnh
Máy lạnh không được vệ sinh định kỳ dễ tích tụ bụi bẩn, vi khuẩn, nấm mốc ở bộ phận lọc gió và đường ống dẫn khí. Khi hoạt động, máy lạnh sẽ phát tán những tác nhân này ra không khí và người sử dụng sẽ hít vào trực tiếp qua đường hô hấp trên, bao gồm cả họng và mũi.
Các vi sinh vật này có thể gây kích ứng hoặc nhiễm trùng niêm mạc họng, nhất là ở người có sức đề kháng yếu. Triệu chứng thường gặp là ngứa họng, ho khan, đau họng kéo dài không rõ nguyên nhân. Đây cũng là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến viêm họng mạn tính nếu tiếp xúc kéo dài mà không xử lý nguồn gốc.
2. Cách khắc phục để không bị đau họng khi nằm điều hòa
2.1. Điều chỉnh cách sử dụng điều hòa
- Giữ nhiệt độ hợp lý: Tránh để nhiệt độ điều hòa quá thấp, nên duy trì trong khoảng 26-28°C để cơ thể không bị “sốc lạnh”, đặc biệt là vào ban đêm.
- Tránh gió lạnh thổi trực tiếp vào cơ thể: Điều chỉnh hướng gió sao cho không thổi thẳng vào mặt, cổ, ngực khi ngủ. Vị trí đặt giường cũng nên cách xa cửa gió điều hòa.
- Kích hoạt chế độ quay gió (swing): Giúp không khí lưu thông đều hơn, giảm tình trạng gió lạnh tập trung tại một vùng nhất định.
- Hẹn giờ tắt điều hòa ban đêm: Nếu có thể, nên sử dụng chức năng timer để điều hòa tự tắt sau vài tiếng, tránh nằm lạnh suốt đêm.
2.2. Bổ sung độ ẩm trong phòng
- Sử dụng máy tạo ẩm: Giúp tăng độ ẩm không khí về mức lý tưởng (từ 40-60%), đặc biệt quan trọng khi điều hòa hoạt động lâu.
- Giải pháp tự nhiên: Đặt chậu nước, khăn ẩm treo trong phòng, hoặc trồng một vài loại cây trong nhà để tăng độ ẩm tự nhiên.
- Tại sao độ ẩm lại quan trọng?: Niêm mạc hô hấp (mũi – họng – khí quản) cần một môi trường ẩm để duy trì hoạt động bảo vệ, khi bị khô sẽ dễ viêm, đau rát và mất sức đề kháng với vi khuẩn.
2.3. Vệ sinh định kỳ máy lạnh
- Lịch vệ sinh hợp lý: Nên vệ sinh lưới lọc mỗi 1-2 tháng và bảo dưỡng toàn bộ máy (bao gồm dàn lạnh – dàn nóng) mỗi 3-6 tháng/lần tùy tần suất sử dụng.
- Tự vệ sinh cơ bản tại nhà: Tháo lưới lọc, rửa sạch bằng nước và để khô trước khi lắp lại. Lau sạch bề mặt cửa gió bằng khăn ẩm.
- Khi nào cần kỹ thuật viên?: Nếu máy lạnh có mùi lạ, gió yếu, kêu to, hoặc không làm lạnh đều, hãy gọi kỹ thuật viên chuyên nghiệp để kiểm tra kỹ lưỡng.
2.4. Bảo vệ niêm mạc họng
- Uống nước ấm thường xuyên, nhất là vào buổi sáng và trước khi đi ngủ, để duy trì độ ẩm cho vùng họng.
- Dùng khẩu trang mỏng khi ngủ: Giúp giữ ấm vùng mũi – họng, đặc biệt hữu ích cho người dễ viêm họng hoặc có bệnh mạn tính đường hô hấp.
- Súc họng bằng nước muối sinh lý 0.9% mỗi sáng và tối: Thói quen này giúp loại bỏ vi khuẩn, làm dịu họng và giảm nguy cơ viêm.
- Không nói chuyện hoặc hát lớn ngay sau khi vừa ngủ dậy: Vì lúc này niêm mạc còn khô và nhạy cảm, dễ bị tổn thương thêm.
3.Việc nên làm sau khi thức dậy nếu bị đau họng?
Nếu bạn bị đau họng sau khi thức dậy, đặc biệt sau khi ngủ trong phòng có điều hòa, dưới đây là những việc nên làm ngay để giảm triệu chứng và ngăn tình trạng nặng hơn:
1. Uống nước ấm ngay sau khi thức dậy
- Giúp làm dịu cổ họng, cung cấp độ ẩm cho niêm mạc đang bị khô rát.
- Có thể thêm một chút mật ong hoặc vài lát gừng nếu không bị dị ứng.
2. Súc miệng, súc họng bằng nước muối sinh lý
- Loại bỏ vi khuẩn, bụi bẩn tích tụ trong họng sau đêm dài.
- Làm dịu vùng niêm mạc bị kích ứng, giảm cảm giác đau rát.
3. Tránh nói to, la hét hoặc nói nhiều ngay sau khi thức dậy
- Lúc này niêm mạc họng vẫn đang “mỏng manh” và cần thời gian phục hồi.
- Nói to có thể gây tổn thương thêm cho vùng họng đang viêm nhẹ.
4. Bổ sung độ ẩm trong phòng ngủ
- Đặt chậu nước, máy tạo ẩm hoặc khăn ẩm trong phòng nếu tiếp tục dùng điều hòa.
- Hạn chế ngủ trong phòng quá khô khiến họng càng dễ bị kích ứng.
5. Theo dõi tình trạng họng trong 1-2 ngày
- Nếu cơn đau họng thuyên giảm, khả năng cao chỉ do niêm mạc bị khô hoặc thay đổi nhiệt độ.
- Nếu đau họng kèm theo sốt, nuốt đau nhiều, ho kéo dài, nên đi khám bác sĩ để loại trừ viêm họng do nhiễm khuẩn hoặc virus.
Đau họng khi nằm điều hòa chủ yếu do không khí khô, lạnh và luồng gió thổi trực tiếp vào vùng họng. Nếu không điều chỉnh kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến viêm họng kéo dài. Hãy sử dụng điều hòa đúng cách, bổ sung độ ẩm và chăm sóc niêm mạc họng mỗi ngày để bảo vệ sức khỏe hô hấp.