Bạn từng gặp cảm giác nuốt nước bọt thôi cũng đau buốt cổ họng, dù chẳng ăn uống gì đặc biệt? Tình trạng này không hiếm gặp và có thể khiến bạn lo lắng không biết mình đang gặp vấn đề gì về sức khỏe. Vậy đâu là nguyên nhân gây ra tình trạng nuốt nước bọt bị đau họng? Bài viết này sẽ giúp bạn giải đáp rõ ràng.
Mục lục
1. Các nguyên nhân phổ biến gây đau họng khi nuốt nước bọt
1.1. Viêm họng do virus hoặc vi khuẩn
Viêm họng cấp là nguyên nhân phổ biến nhất khiến bạn cảm thấy đau khi nuốt, kể cả chỉ là nuốt nước bọt. Khi bị nhiễm virus (như cúm, rhinovirus) hoặc vi khuẩn (đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A), niêm mạc họng sẽ bị viêm đỏ, phù nề và tăng tiết dịch, gây cảm giác đau rát rõ rệt. Người bệnh thường kèm theo sốt, mệt mỏi, đau đầu, sưng amidan, nổi hạch ở cổ.
Trong trường hợp nguyên nhân là vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu, việc dùng kháng sinh là cần thiết để phòng ngừa biến chứng như thấp tim, viêm cầu thận. Ngược lại, nếu do virus, kháng sinh sẽ không hiệu quả và có thể gây hại nếu lạm dụng.
1.2. Viêm amidan
Amidan là cơ quan bạch huyết nằm hai bên họng, đóng vai trò bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây bệnh đường hô hấp. Khi amidan bị viêm do nhiễm trùng hoặc kích ứng lặp lại chúng sưng to, đỏ và có thể xuất hiện mủ trắng, gây đau rõ khi nuốt, nhất là nuốt nước bọt vì nó cọ xát trực tiếp vào vùng viêm.
Viêm amidan thường đi kèm sốt cao, hơi thở có mùi, khàn giọng và đau lan lên tai. Nếu không điều trị đúng cách, bệnh có thể chuyển thành mãn tính hoặc gây biến chứng như áp xe quanh amidan, viêm khớp, viêm tim.
1.3. Viêm họng hạt hoặc viêm họng mãn tính
Viêm họng hạt là hậu quả của viêm họng kéo dài khiến các nang lympho ở thành sau họng phì đại, tạo thành các hạt nhỏ gây cảm giác vướng víu, ngứa rát và đau mỗi khi nuốt, ngay cả khi không ăn uống. Tình trạng này thường gặp ở người làm nghề nói nhiều (giáo viên, MC…), người bị trào ngược dạ dày hoặc hít phải khói bụi lâu ngày.
Viêm họng mãn tính khó điều trị dứt điểm nếu không loại bỏ nguyên nhân nền. Việc điều trị thường hướng tới kiểm soát triệu chứng, giảm kích ứng và cải thiện sức đề kháng của niêm mạc họng.
1.4. Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Trào ngược dạ dày là tình trạng acid từ dạ dày đi ngược lên thực quản, có thể lên đến vùng họng, gây viêm niêm mạc họng mãn tính.
Mặc dù không phải ai cũng có triệu chứng điển hình, nhưng acid trào ngược âm thầm đủ để kích ứng vùng họng gây đau khi nuốt nước bọt. Người bệnh thường có thêm các biểu hiện như ợ nóng, đắng miệng, ho khan dai dẳng hoặc khàn tiếng vào buổi sáng. Nếu không kiểm soát tốt, trào ngược kéo dài có thể làm tổn thương thanh quản, gây hẹp thực quản hoặc viêm xoang mạn.
1.5. Khô họng hoặc mất nước
Nước bọt không chỉ giúp bôi trơn khi nuốt mà còn có vai trò bảo vệ và giữ ẩm niêm mạc họng. Khi bạn bị mất nước do uống ít, sốt, dùng thuốc lợi tiểu hoặc ở lâu trong môi trường máy lạnh, niêm mạc họng sẽ bị khô, dễ tổn thương và đau khi nuốt, ngay cả khi không có viêm nhiễm. Tình trạng này đặc biệt rõ vào ban đêm hoặc buổi sáng sớm khi cơ thể chưa được cấp đủ nước. Việc tăng cường uống nước, giữ ẩm không khí và hạn chế tiếp xúc với khói bụi là cách đơn giản nhưng hiệu quả để cải thiện tình trạng này.
2. Nguyên nhân ít gặp nhưng cần cảnh giác
2.1. Viêm thanh quản hoặc viêm nắp thanh quản
Viêm nắp thanh quản là tình trạng viêm nhiễm cấp tính và nguy hiểm, thường do vi khuẩn Haemophilus influenzae gây ra. Nắp thanh quản là cấu trúc nhỏ nằm phía trên thanh quản, giúp ngăn thức ăn đi sai đường. Khi nắp này bị viêm và sưng, không chỉ gây đau dữ dội khi nuốt mà còn có thể làm tắc nghẽn đường thở.
Người bệnh có thể gặp khó thở, nói khàn, chảy nước dãi, hoặc phải ngồi cúi gập người để thở dễ hơn. Đây là trường hợp cấp cứu y khoa, cần nhập viện ngay lập tức để đảm bảo đường thở và điều trị bằng kháng sinh mạnh.
2.2. Nhiễm nấm họng (Candida)
Nhiễm nấm Candida ở họng thường gặp ở người có hệ miễn dịch suy yếu (như bệnh nhân ung thư, HIV/AIDS), người dùng kháng sinh hoặc corticosteroid kéo dài. Khi bị nấm tấn công, niêm mạc họng trở nên viêm đỏ, có thể xuất hiện các mảng trắng giống như sữa đông. Người bệnh cảm thấy đau rát khi nuốt nước bọt hoặc thức ăn, có thể kèm khô miệng hoặc mất vị giác. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời bằng thuốc kháng nấm, nấm có thể lan xuống thực quản, gây viêm nặng hơn.
2.3. Ung thư vòm họng hoặc thanh quản
Đau họng khi nuốt nước bọt cũng có thể là dấu hiệu sớm của ung thư vùng hầu họng – đặc biệt nếu tình trạng kéo dài nhiều tuần, không cải thiện dù đã điều trị thông thường. Khối u ác tính ở vòm họng hoặc thanh quản có thể gây kích thích hoặc loét niêm mạc, khiến cảm giác đau rõ hơn khi nuốt.
Các triệu chứng cảnh báo khác gồm khàn tiếng kéo dài, nuốt nghẹn, sụt cân không rõ nguyên nhân, nổi hạch vùng cổ. Phát hiện sớm thông qua nội soi tai mũi họng và sinh thiết sẽ giúp cải thiện đáng kể tiên lượng điều trị.
5. Cách xử lý khi nuốt nước bọt bị viêm họng
5.1. Cách giảm đau tạm thời tại nhà
Trong nhiều trường hợp đau họng khi nuốt nước bọt, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp chăm sóc tại nhà để giảm triệu chứng khó chịu trước khi điều trị chuyên sâu.
- Súc miệng bằng nước muối sinh lý ấm 2-3 lần mỗi ngày giúp làm sạch họng, giảm viêm và sát khuẩn nhẹ.
- Sử dụng viên ngậm hoặc kẹo ngậm: Các loại viên ngậm hoặc kẹo ngậm có chứa các thành phần như menthol, benzocaine có thể giúp làm dịu cơn đau họng tạm thời.
- Giữ ấm cổ họng bằng khăn quàng, đặc biệt khi thời tiết lạnh, cũng giúp giảm co thắt cơ họng và đau khi nuốt.
- Nên uống đủ nước ấm trong ngày để giữ độ ẩm cho niêm mạc họng.
- Tránh nói quá nhiều, hò hét, ăn đồ cay nóng, đồ lạnh hoặc hút thuốc vì những yếu tố này có thể làm họng kích ứng nặng hơn.
- Sử dụng máy tạo ẩm hoặc xông hơi: Không khí khô có thể làm trầm trọng thêm tình trạng đau họng. Sử dụng máy tạo ẩm để tăng độ ẩm trong không khí hoặc xông hơi nhẹ nhàng với nước ấm có thể giúp làm dịu cổ họng.
5.2. Điều trị y khoa tùy theo chẩn đoán
Nếu các triệu chứng không cải thiện sau vài ngày hoặc trở nên nghiêm trọng, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được khám và điều trị theo nguyên nhân.
Trường hợp viêm họng do vi khuẩn, bác sĩ sẽ kê đơn kháng sinh phù hợp (thường là penicillin hoặc nhóm cephalosporin), kèm theo thuốc giảm viêm và hạ sốt. Với các trường hợp viêm họng do virus, điều trị chủ yếu là nâng cao thể trạng và giảm triệu chứng.
Nếu nguyên nhân là trào ngược dạ dày, người bệnh sẽ được kê thuốc ức chế tiết acid (như omeprazole, esomeprazole) và điều chỉnh lối sống (ăn đúng giờ, tránh nằm ngay sau ăn…). Với nhiễm nấm họng, thuốc kháng nấm như nystatin hoặc fluconazole sẽ được sử dụng.
Với viêm họng hạt mãn tính, bệnh nhân có thể cần nội soi và điều trị can thiệp như đốt hạt bằng laser, áp lạnh hoặc plasma tùy mức độ. Trường hợp nghi ngờ khối u hoặc bất thường nghiêm trọng, bác sĩ sẽ chỉ định nội soi, sinh thiết hoặc chuyển đến chuyên khoa để xử lý kịp thời.
Như vậy, đau họng khi nuốt nước bọt có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, từ viêm họng thông thường đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn như trào ngược dạ dày, nhiễm nấm hoặc ung thư vòm họng. Việc nhận diện đúng nguyên nhân và can thiệp kịp thời sẽ giúp người bệnh tránh được biến chứng và hồi phục nhanh hơn. Nếu triệu chứng kéo dài, tăng dần hoặc kèm dấu hiệu bất thường, bạn nên chủ động đến cơ sở y tế để được thăm khám chính xác.