11 biện pháp phòng tránh bệnh viêm phế quản

Viêm phế quản là một trong những bệnh lý hô hấp phổ biến, đặc biệt khi thời tiết giao mùa hoặc môi trường sống bị ô nhiễm. Tình trạng viêm nhiễm kéo dài có thể làm suy giảm chức năng phổi, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Vậy làm sao để phòng tránh hiệu quả? Hãy cùng điểm qua những biện pháp khoa học và dễ áp dụng trong bài viết này.

1. Tại sao cần phòng tránh viêm phế quản từ sớm?

Viêm phế quản là tình trạng niêm mạc của đường dẫn khí lớn (phế quản) bị viêm cấp hoặc mạn tính, gây ra các triệu chứng như ho, khạc đờm, khó thở và đau tức ngực. Bệnh có thể do nhiễm trùng (thường là virus) hoặc do tiếp xúc lâu dài với chất kích thích như khói thuốc, bụi, không khí ô nhiễm.

Tác động của viêm phế quản nếu không phòng tránh từ sớm:

• Nguy cơ chuyển thành bệnh mạn tính: Viêm phế quản cấp nếu tái đi tái lại nhiều lần có thể tiến triển thành viêm phế quản mạn, dẫn đến suy giảm chức năng hô hấp lâu dài.
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh phổi khác: Viêm phế quản kéo dài có thể làm tổn thương lớp biểu mô phế quản, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập sâu vào phổi (viêm phổi) hoặc phát triển thành bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).
• Gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống: Những người mắc viêm phế quản mạn thường ho kéo dài, ho nhiều vào ban đêm, khó ngủ, mệt mỏi, ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt hàng ngày.
• Nguy hiểm với nhóm nguy cơ cao: Với trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc người có bệnh nền (hen, tim mạch, tiểu đường…), một đợt viêm phế quản cấp có thể dẫn đến suy hô hấp cấp tính nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

Lợi ích của việc phòng bệnh chủ động:

• Giảm tỷ lệ mắc bệnh và biến chứng
• Hạn chế phải sử dụng kháng sinh hoặc thuốc giãn phế quản
• Giữ cho phổi và đường hô hấp khỏe mạnh lâu dài
• Tiết kiệm chi phí điều trị và tránh nằm viện

2. Biện pháp phòng tránh bệnh viêm phế quản

2.1. Giữ ấm cơ thể khi thời tiết thay đổi

Khi trời chuyển lạnh hoặc thay đổi thời tiết đột ngột, niêm mạc đường hô hấp rất dễ bị kích ứng, tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn xâm nhập. Vì vậy, việc giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực, bàn chân là yếu tố then chốt để phòng viêm phế quản.

Ưu tiên chọn trang phục đủ dày, giữ nhiệt tốt nhưng vẫn thoáng khí, tránh mặc đồ ẩm ướt. Khăn quàng cổ, khẩu trang và mũ len là phụ kiện không thể thiếu trong mùa lạnh. Với trẻ nhỏ và người cao tuổi, cần theo dõi nhiệt độ môi trường thường xuyên để điều chỉnh trang phục kịp thời.

2.2. Tiêm phòng cúm và viêm phổi định kỳ

Virus cúm và vi khuẩn phế cầu là hai nguyên nhân phổ biến gây ra viêm phế quản cấp, đặc biệt là ở người cao tuổi, trẻ nhỏ và người có bệnh nền hô hấp như hen, COPD. Vì vậy, tiêm vaccine định kỳ là cách chủ động và hiệu quả để phòng tránh viêm phế quản và các biến chứng nặng hơn như viêm phổi.

Những đối tượng nên tiêm phòng bao gồm: người trên 50 tuổi, trẻ em dưới 5 tuổi, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh mạn tính (tiểu đường, tim mạch, phổi tắc nghẽn mãn tính…) và nhân viên y tế. Các loại vaccine phổ biến hiện nay gồm: vaccine cúm mùa (tiêm hằng năm) và vaccine phế cầu (tiêm một lần hoặc nhắc lại tùy loại).

2.3. Đeo khẩu trang khi ra ngoài

Không khí ô nhiễm, khói bụi và khí thải là những tác nhân hàng đầu gây viêm phế quản. Đeo khẩu trang khi ra ngoài là cách đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả để bảo vệ đường hô hấp khỏi các chất gây hại và vi sinh vật lơ lửng trong không khí.

Khẩu trang y tế 3 lớp, khẩu trang N95 hoặc khẩu trang vải kháng khuẩn là lựa chọn tốt. Nên thay khẩu trang sau mỗi 4-6 giờ sử dụng hoặc ngay khi cảm thấy ẩm, bẩn. Khẩu trang vải cần được giặt sạch mỗi ngày để tránh tích tụ vi khuẩn.

2.4. Tránh tiếp xúc với người đang mắc bệnh đường hô hấp

Virus gây viêm phế quản có thể lây lan qua giọt bắn hoặc không khí khi người bệnh ho, hắt hơi. Vì vậy, cần hạn chế tiếp xúc gần, dùng chung đồ dùng hoặc ở cùng không gian kín với người đang nhiễm bệnh.

Nếu buộc phải sống chung hoặc chăm sóc người bệnh, nên đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, giữ khoảng cách tối thiểu 1 mét và khử khuẩn bề mặt tiếp xúc hàng ngày. Khi nghi ngờ đã phơi nhiễm (tiếp xúc gần không bảo vệ), hãy theo dõi triệu chứng ít nhất 5-7 ngày và chủ động thăm khám nếu có dấu hiệu bất thường.

2.5. Bỏ thuốc lá và tránh khói thuốc thụ động

Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 chất độc, trong đó có nhiều chất gây kích ứng mạnh niêm mạc phế quản, làm tăng nguy cơ viêm phế quản cấp và mạn tính, thậm chí dẫn đến ung thư phổi. Ngay cả khi không hút thuốc, việc hít phải khói thuốc cũng gây tổn hại nghiêm trọng cho đường hô hấp. Do đó, để phòng ngừa bệnh về phổi nói riêng hay những ảnh hưởng sức khỏe nói chung, nên cai hút thuốc lá càng sớm càng tốt.

2.6. Giữ nhà cửa và nơi làm việc thông thoáng, sạch sẽ

Không khí tù đọng và ô nhiễm trong nhà là nơi lý tưởng cho vi khuẩn, nấm mốc phát triển. Do đó, cần mở cửa thông gió thường xuyên, hạn chế sử dụng máy lạnh liên tục trong không gian kín và lau dọn bề mặt, rèm cửa, thảm trải sàn định kỳ.

Các thiết bị lọc không khí sử dụng màng HEPA, công nghệ ion âm hoặc UV có thể hỗ trợ loại bỏ bụi mịn và vi khuẩn hiệu quả. Đối với gia đình có người mắc bệnh hô hấp, nên đầu tư máy lọc không khí chất lượng cao để giảm thiểu nguy cơ tái phát bệnh.

2.7. Vệ sinh cá nhân đúng cách

Bàn tay là cầu nối mang virus từ môi trường vào cơ thể. Vì vậy, rửa tay đúng cách bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn ít nhất 20 giây là bước phòng bệnh không thể bỏ qua. Rửa tay sau khi ho, hắt hơi, chạm vào mặt, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh là đặc biệt quan trọng.

Bên cạnh đó, việc rửa mũi bằng nước muối sinh lý và súc họng hàng ngày giúp loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn, làm sạch khoang hô hấp trên, từ đó giảm nguy cơ viêm nhiễm lan xuống phế quản.

2.8. Tăng cường sức đề kháng qua dinh dưỡng hợp lý

Hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ giúp cơ thể chống lại tác nhân gây viêm phế quản hiệu quả hơn. Một chế độ ăn giàu vitamin A, C, E, kẽm, selen và các chất chống oxy hóa sẽ hỗ trợ tốt cho phổi và đường hô hấp.

Các thực phẩm nên bổ sung gồm rau xanh đậm, trái cây tươi, cá hồi, sữa chua, hạt óc chó và gừng tươi. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, chứa nhiều đường, dầu mỡ, vì chúng có thể làm tăng phản ứng viêm hoặc gây dị ứng.

2.9. Tập thể dục đều đặn để cải thiện chức năng hô hấp

Vận động thể chất không chỉ giúp tăng sức đề kháng mà còn tăng cường dung tích phổi, cải thiện lưu thông khí trong phế quản, hỗ trợ làm sạch đờm hiệu quả hơn. Các bài tập như đi bộ nhanh, yoga, đạp xe nhẹ nhàng hoặc bài tập hít thở sâu là lựa chọn lý tưởng cho hệ hô hấp.

Tuy nhiên, không nên tập luyện quá sức hoặc ngoài trời lạnh, đặc biệt khi đang có dấu hiệu viêm nhiễm đường hô hấp. Với người bệnh mãn tính, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn cường độ và hình thức vận động phù hợp.

2.10. Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại

Nhiều hóa chất bay hơi như dung môi công nghiệp, sơn, chất tẩy rửa mạnh hay khí thải từ sản xuất có thể gây kích ứng phế quản, dẫn đến viêm hoặc hen suyễn nghề nghiệp nếu tiếp xúc thường xuyên và lâu dài. Đây là yếu tố nguy cơ đặc biệt quan trọng ở người làm việc trong ngành sơn, xây dựng, xưởng in, phòng thí nghiệm…

Khi bắt buộc phải tiếp xúc với hóa chất, cần trang bị đầy đủ khẩu trang chuyên dụng (N95 hoặc mặt nạ lọc khí), găng tay và quần áo bảo hộ. Làm việc ở nơi thông thoáng, có hệ thống hút khí tốt và tuân thủ các quy trình an toàn lao động là cách giảm thiểu rủi ro cho phổi và đường thở.

2.11. Khám sức khỏe định kỳ 

Viêm phế quản, nếu được phát hiện sớm, sẽ dễ dàng điều trị hơn và ít để lại biến chứng. Do đó, khám sức khỏe định kỳ mỗi 6-12 tháng là cần thiết, nhất là với người có yếu tố nguy cơ cao như hút thuốc, môi trường ô nhiễm hoặc từng mắc các bệnh đường hô hấp.

Một số dấu hiệu cảnh báo sớm của viêm phế quản gồm: ho kéo dài, ho có đờm, khó thở, tức ngực, mệt mỏi, sốt nhẹ kéo dài. Khi gặp các triệu chứng này, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được thăm khám và làm các xét nghiệm chẩn đoán như: X-quang phổi, đo chức năng hô hấp (spirometry), xét nghiệm máu, hoặc xét nghiệm đờm để xác định nguyên nhân và mức độ viêm nhiễm.

Viêm phế quản không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt hằng ngày mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phòng ngừa và điều trị kịp thời. Chủ động bảo vệ đường hô hấp bằng những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả như giữ ấm, tránh khói bụi, tiêm phòng định kỳvà tăng cường sức đề kháng… chính là chìa khóa giúp bạn và gia đình duy trì lá phổi khỏe mạnh qua từng mùa thời tiết.