Bạn có thường xuyên cảm thấy cổ họng vướng víu, nhiều đờm mỗi khi vừa ngủ dậy? Tình trạng này tưởng chừng như vô hại nhưng lại gây khó chịu, ảnh hưởng đến giọng nói và cả ngày làm việc của bạn. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu vì sao đờm lại xuất hiện vào buổi sáng và khi nào bạn nên thật sự lo lắng.
Mục lục
1. Nguyên nhân gây đờm vào buổi sáng
1.1. Môi trường sống khô hoặc ô nhiễm
Không khí trong phòng ngủ quá khô, đặc biệt vào mùa lạnh hoặc khi sử dụng điều hòa liên tục, khiến niêm mạc họng bị kích ứng. Khi đó, cơ thể phản ứng bằng cách tiết chất nhầy để làm ẩm và bảo vệ lớp niêm mạc bị khô rát, dẫn đến hiện tượng sáng dậy có đờm.
Bên cạnh đó, nếu bạn sống ở nơi có nhiều bụi mịn, khói xe, khí thải công nghiệp, các hạt ô nhiễm này có thể đi vào đường thở, kích thích cổ họng và phế quản sản sinh đờm như một cơ chế tự bảo vệ.
1.2. Thói quen sinh hoạt gây kích ứng cổ họng
Một số thói quen tưởng chừng vô hại lại có thể là thủ phạm khiến bạn hay có đờm vào buổi sáng. Đi ngủ ngay sau khi ăn no khiến axit dạ dày dễ trào ngược lên họng. Nói nhiều vào ban đêm, uống ít nước trong ngày, ngủ với miệng mở, nằm sai tư thế (gối quá thấp hoặc nằm nghiêng) đều có thể khiến cổ họng bị kích thích nhẹ và tiết ra đờm khi bạn ngủ. Ngoài ra, việc thường xuyên uống nước đá, thức khuya hoặc dùng đồ ăn nhiều dầu mỡ cũng góp phần làm tăng chất nhầy trong họng.
1.3. Dị ứng và viêm mũi xoang mãn tính
Người bị viêm xoang hay dị ứng đường hô hấp thường có hiện tượng chảy dịch từ mũi xuống họng, nhất là khi nằm ngủ. Khi dịch này đọng lại trong cổ họng qua đêm, sáng dậy bạn sẽ cảm thấy vướng đờm, khó chịu và muốn khạc nhổ. Dị ứng với bụi nhà, phấn hoa, lông thú nuôi hoặc nấm mốc cũng kích thích mũi và họng liên tục tiết dịch, gây cảm giác vướng víu vào buổi sáng.
1.4. Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
Đây là một nguyên nhân phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua. Khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản vào ban đêm, nó có thể lan đến vùng họng và kích thích cổ họng sản sinh chất nhầy để “rửa trôi” lượng axit gây hại đó. Kết quả là sáng hôm sau, bạn sẽ thấy cổ họng có đờm, cảm giác khô rát nhẹ hoặc thậm chí khàn tiếng. Đặc biệt, nếu bạn thường bị ợ nóng, chua miệng hoặc đầy bụng khi ngủ, nguy cơ bị trào ngược càng cao.
1.5. Hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc
Khói thuốc lá chứa hàng trăm hóa chất độc hại, trong đó có nhiều chất gây kích ứng mạnh với hệ hô hấp. Khi hít phải khói thuốc dù là chủ động hay thụ động, các tế bào niêm mạc đường thở sẽ phản ứng bằng cách tiết ra nhiều đờm để bẫy và loại bỏ chất độc.
Với người hút thuốc thường xuyên, tình trạng đờm vào buổi sáng thường kéo dài, kèm theo ho và cảm giác cổ họng vướng víu khó chịu. Đây cũng là dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh phổi nghiêm trọng như viêm phế quản mãn tính hoặc ung thư phổi.
1.6. Nhiễm trùng đường hô hấp trên
Khi bạn bị cảm lạnh, cảm cúm hoặc các loại viêm nhiễm vùng mũi họng, cơ thể sẽ tạo ra nhiều dịch nhầy để chống lại vi khuẩn, virus. Các chất nhầy này tích tụ suốt đêm trong mũi và họng, khiến sáng dậy bạn cảm thấy cổ họng có đờm đặc, đôi khi kèm ho nhẹ hoặc sổ mũi. Viêm amidan mạn tính cũng thường gây ra tình trạng đờm kéo dài, nhất là vào buổi sáng, do viêm nhiễm thường xuyên tại các hốc amidan gây ứ đọng dịch.
1.7. Hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)
Đối với những người mắc các bệnh lý mạn tính về đường hô hấp như hen suyễn hoặc COPD, việc sản sinh đờm là biểu hiện thường xuyên và kéo dài. Các bệnh này khiến đường thở bị viêm và tăng tiết nhầy liên tục, đặc biệt rõ ràng hơn vào buổi sáng khi cơ thể nằm nghỉ suốt đêm và không khạc ra được đờm.
Ở người bệnh COPD, đờm thường có màu vàng hoặc xanh, khó khạc, kèm cảm giác nặng ngực và khó thở nhẹ. Nếu bạn có tiền sử hen suyễn, việc thức dậy với cổ họng đầy đờm có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh chưa được kiểm soát tốt.
2. Những dấu hiệu kèm theo cần cảnh giác
2.1. Có đờm kèm đau họng, ho dai dẳng
Nếu mỗi sáng bạn không chỉ có đờm mà còn bị đau rát cổ họng, khàn tiếng và ho liên tục trong ngày – đặc biệt là tình trạng ho kéo dài trên 2 tuần – đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường hô hấp hoặc viêm họng mạn tính. Ho kéo dài kèm đờm còn có thể liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm phế quản, hen suyễn, thậm chí lao phổi. Những trường hợp này cần được khám và điều trị sớm, tránh để bệnh tiến triển và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe hô hấp.
2.2. Đờm có màu vàng, xanh, hoặc kèm máu
Màu sắc của đờm là một yếu tố quan trọng giúp nhận biết tình trạng sức khỏe. Đờm trong hoặc trắng thường không quá nghiêm trọng, nhưng nếu chuyển sang màu vàng hoặc xanh, nhiều khả năng bạn đang bị nhiễm khuẩn đường hô hấp. Nguy hiểm hơn, nếu trong đờm có lẫn máu, dù chỉ một vệt nhỏ, bạn nên đến bệnh viện để kiểm tra ngay. Đây có thể là dấu hiệu của tổn thương nghiêm trọng trong đường thở, từ viêm nặng đến các bệnh lý nguy hiểm như lao hoặc ung thư phổi.
2.3. Hơi thở có mùi hôi, đờm đặc và khó khạc
Khi đờm trở nên đặc quánh, bám dính vào cổ họng và khó tống ra ngoài, kèm theo hơi thở có mùi khó chịu, bạn nên cảnh giác. Đây có thể là biểu hiện của nhiễm trùng lâu ngày, áp xe vùng họng, hoặc viêm xoang mãn tính gây ứ đọng dịch trong hốc xoang chảy xuống họng. Hơi thở có mùi hôi cũng thường đi kèm với tình trạng vệ sinh răng miệng kém, viêm nướu, hoặc vấn đề ở đường tiêu hóa, chẳng hạn như trào ngược dạ dày.
2.4. Đờm kéo dài không rõ nguyên nhân trong nhiều tuần
Nếu bạn thường xuyên có đờm vào buổi sáng mà không bị cảm lạnh, cúm hay viêm họng, và tình trạng này kéo dài trên 3 tuần mà không thuyên giảm, đây không còn là hiện tượng sinh lý bình thường. Đó có thể là dấu hiệu của bệnh lý hô hấp mạn tính như hen suyễn, viêm phế quản mãn, viêm xoang mãn tính hoặc trào ngược dạ dày kéo dài. Trong một số trường hợp hiếm gặp, đây cũng có thể là triệu chứng sớm của khối u ở vùng họng hoặc phổi.
Những dấu hiệu nêu trên là lời cảnh báo rằng tình trạng có đờm vào buổi sáng không đơn thuần chỉ là do khô cổ hay viêm nhẹ. Việc theo dõi kỹ các biểu hiện đi kèm và chủ động đi khám sớm sẽ giúp bạn phát hiện và kiểm soát bệnh hiệu quả, tránh những biến chứng đáng tiếc.
3. Cách xử lý đờm buổi sáng tại nhà
Buổi sáng thức dậy với cổ họng đầy đờm có thể gây khó chịu, cản trở việc thở và nói chuyện. Dưới đây là những cách đơn giản, an toàn mà bạn có thể áp dụng tại nhà để làm sạch đờm hiệu quả và bảo vệ vùng họng.
3.1. Mẹo khạc đờm đúng cách để tránh tổn thương cổ họng
Khạc đờm sai cách có thể làm tổn thương cổ họng, gây trầy xước niêm mạc hoặc khiến đờm đi ngược vào đường hô hấp. Bạn nên:
- Không cố gắng gằn mạnh hoặc ho quá mức. Thay vào đó, hãy hít sâu, giữ hơi vài giây rồi ho nhẹ nhàng để đẩy đờm ra ngoài.
- Ngậm nước ấm vài giây trước khi khạc sẽ giúp làm mềm đờm và giảm cảm giác rát họng.
- Dùng khăn giấy sạch hoặc khạc vào bồn rửa và rửa tay kỹ sau khi tiếp xúc với dịch tiết.
3.2. Súc miệng nước muối và giữ ấm vùng họng
Súc miệng bằng nước muối ấm là cách đơn giản nhưng rất hiệu quả để giảm viêm và làm sạch dịch nhầy ở họng.
- Pha nước muối loãng (1/2 muỗng cà phê muối trong 200 ml nước ấm) và súc miệng ít nhất 2 lần mỗi ngày.
- Duy trì ấm cổ họng bằng cách quàng khăn khi trời lạnh, tránh uống nước lạnh hoặc dùng điều hòa ở nhiệt độ quá thấp.
- Tránh nói to hoặc la hét khi cổ họng đang nhạy cảm vì có thể làm tình trạng đờm trở nên tệ hơn.
3.3. Uống đủ nước – Vai trò quan trọng trong làm loãng đờm
Nước là “trợ thủ đắc lực” giúp làm loãng đờm, hỗ trợ cơ thể đào thải chất nhầy dễ dàng hơn.
- Uống 1.5–2 lít nước mỗi ngày, ưu tiên nước ấm để giúp làm dịu niêm mạc họng.
- Có thể kết hợp thêm trà thảo mộc (gừng, hoa cúc, mật ong) giúp long đờm và kháng viêm nhẹ.
- Tránh các loại nước uống có đường, nước có ga vì dễ làm đờm đặc hơn.
3.4. Dùng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ
Không khí quá khô, đặc biệt khi ngủ trong phòng điều hòa, có thể làm khô lớp niêm mạc đường hô hấp, khiến đờm trở nên đặc và khó tống ra.
- Đặt máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ, duy trì độ ẩm không khí từ 50–60% sẽ giúp đường thở thoáng và dễ chịu hơn.
- Vệ sinh máy tạo ẩm thường xuyên để tránh vi khuẩn và nấm mốc phát triển, gây hại cho hệ hô hấp.
3.5. Các bài tập thở giúp làm sạch đờm hiệu quả
Tập thở đúng cách không chỉ tăng cường chức năng phổi mà còn giúp tống đờm ra khỏi đường hô hấp dễ hơn.
Một số bài tập đơn giản bạn có thể thực hiện tại nhà:
- Thở bụng (thở bằng cơ hoành): Hít sâu bằng mũi, phình bụng lên, giữ hơi 2–3 giây rồi thở ra bằng miệng từ từ.
- Kỹ thuật ho có kiểm soát: Hít sâu, thở nhẹ nhàng rồi ho thành từng cơn ngắn để đẩy đờm ra thay vì ho mạnh liên tục.
- Tư thế dẫn lưu đờm: Nằm nghiêng hoặc cúi đầu thấp hơn ngực trong vài phút giúp đờm di chuyển và dễ khạc ra hơn.
Việc xử lý đờm buổi sáng đúng cách sẽ giúp bạn bắt đầu ngày mới dễ chịu và khỏe mạnh hơn. Hãy kiên trì áp dụng các biện pháp đơn giản tại nhà, kết hợp giữ ấm, uống đủ nước và duy trì vệ sinh vùng họng để cải thiện rõ rệt tình trạng này. Nếu đờm kéo dài hoặc có màu bất thường (vàng, xanh, lẫn máu), bạn nên đến khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.