Khi cơ thể xuất hiện cùng lúc các triệu chứng sốt, đau họng và nhức mỏi toàn thân, nhiều người thường cảm thấy khó chịu và hoang mang. Đây có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý khác nhau, từ những căn bệnh thông thường đến các vấn đề nghiêm trọng hơn. Hãy cùng tìm hiểu để biết vì sao bạn lại bị như vậy và làm thế nào để chăm sóc bản thân đúng cách.
Mục lục
1. Các nguyên nhân gây sốt đau họng nhức mỏi toàn thân
1.1. Cảm cúm
Cảm cúm là một trong những nguyên nhân thường gặp nhất gây ra tình trạng sốt cao, đau họng và đau nhức toàn thân. Bệnh do virus cúm gây ra, thường xuất hiện nhiều vào mùa lạnh hoặc thời điểm giao mùa. Người bệnh thường khởi phát nhanh với:
- Sốt cao trên 38,5°C, kèm theo ớn lạnh, đau đầu
- Nghẹt mũi, chảy nước mũi, đau họng
- Cảm giác mệt lả và nhức mỏi toàn thân, đặc biệt ở vùng lưng, vai gáy và đùi
Các triệu chứng của cảm cúm thường kéo dài khoảng 5-7 ngày, với mức độ dữ dội trong 2-3 ngày đầu, sau đó giảm dần nếu cơ thể có sức đề kháng tốt.
Tuy nhiên, cúm không đơn giản như nhiều người nghĩ. Ở một số đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người lớn tuổi hoặc người có bệnh nền (tiểu đường, hen suyễn…), cúm có thể dẫn đến biến chứng nặng như viêm phổi hoặc viêm cơ tim.
Một sai lầm phổ biến là sử dụng kháng sinh để điều trị cảm cúm. Thực tế, vì cúm do virus gây ra nên kháng sinh hoàn toàn không có tác dụng. Việc dùng kháng sinh không đúng chỉ định có thể gây hại, làm tăng nguy cơ kháng thuốc. Hướng điều trị đúng là nghỉ ngơi, bù nước, dùng thuốc hạ sốt – giảm đau theo chỉ dẫn và theo dõi sát các dấu hiệu cảnh báo.
1.2. Viêm họng do virus hoặc vi khuẩn (đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A)
Viêm họng cũng là nguyên nhân phổ biến gây ra sốt kèm đau họng và nhức mỏi người. Bệnh có thể do virus (chiếm phần lớn) hoặc do vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A – tác nhân có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách.
- Viêm họng do virus thường diễn tiến nhẹ: sốt không quá cao, đau họng mức độ vừa phải, kèm ho khan, nghẹt mũi hoặc chảy mũi.
- Trong khi đó, viêm họng do liên cầu khuẩn khởi phát đột ngột, thường sốt cao, đau họng dữ dội, không kèm ho, amidan có thể xuất hiện mủ trắng vàsưng đau hạch cổ dưới hàm. Người bệnh có cảm giác kiệt sức, nhức mỏi toàn thân, ăn uống khó khăn.
Điểm cần đặc biệt lưu ý là viêm họng do liên cầu khuẩn nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến biến chứng như thấp tim, viêm khớp cấp hoặc viêm cầu thận. Vì vậy, khi nghi ngờ bị viêm họng do vi khuẩn, đặc biệt là có sốt cao kéo dài và mủ họng, người bệnh cần được bác sĩ thăm khám.
Kháng sinh (như penicillin hoặc amoxicillin) thường được chỉ định trong trường hợp này và phải được dùng đúng đủ liều trong ít nhất 10 ngày để tiêu diệt triệt để vi khuẩn và phòng biến chứng. Việc tự ý dùng kháng sinh không chỉ làm chậm điều trị mà còn tiềm ẩn nguy cơ kháng thuốc và che lấp triệu chứng quan trọng.
1.3. COVID-19 và các biến thể mới
Từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, sự xuất hiện đồng thời của sốt, đau họng và nhức mỏi toàn thân ngày càng được liên kết với khả năng nhiễm virus SARS-CoV-2, nhất là các biến thể mới. Khác với các đợt dịch đầu, các biến thể gần đây như Omicron có xu hướng gây đau họng rõ hơn, đôi khi là triệu chứng đầu tiên, kèm theo sốt nhẹ đến cao, mệt mỏi toàn thân và đau cơ giống cúm. Một số bệnh nhân có thêm các triệu chứng như nghẹt mũi, ho khan, hoặc mất vị giác/khứu giác – tuy nhiên các dấu hiệu này không còn đặc trưng như trước.
Điểm khác biệt là thời gian khởi phát triệu chứng của COVID-19 có thể chậm hơn cúm và một số trường hợp nhẹ thậm chí có thể bị bỏ qua nếu không xét nghiệm chẩn đoán. Đặc biệt, người đã tiêm vaccine có thể chỉ có triệu chứng nhẹ nhưng vẫn mang khả năng lây lan. Khi xuất hiện sốt, đau họng, kèm theo yếu tố dịch tễ (tiếp xúc người nhiễm, đi từ vùng dịch…), việc test nhanh COVID-19 là bước quan trọng để xác định và tránh lây lan trong cộng đồng. Đối với nhóm có nguy cơ cao như người già, người có bệnh nền, cần đặc biệt thận trọng và đi khám nếu triệu chứng không cải thiện sau 2-3 ngày hoặc có biểu hiện khó thở.
1.4. Sốt siêu vi hoặc sốt xuất huyết
Sốt siêu vi là một nhóm bệnh do nhiều loại virus khác nhau gây ra, thường gặp ở trẻ nhỏ và người có miễn dịch yếu. Người bệnh có thể sốt cao liên tục, đau họng nhẹ, nhức đầu, kèm theo cảm giác đau mỏi cơ thể và mệt mỏi toàn thân.
Sốt xuất huyết, do virus Dengue truyền qua muỗi, cũng có biểu hiện sốt cao, đau đầu, nhức mỏi cơ thể trong giai đoạn đầu và có thể gây nhầm lẫn với sốt siêu vi hoặc cúm. Tuy nhiên, từ ngày thứ 3-4 trở đi, bệnh có thể chuyển nặng với những dấu hiệu cảnh báo như:
- Xuất huyết dưới da (nổi chấm đỏ, bầm tím bất thường)
- Chảy máu cam, chảy máu chân răng
- Đau bụng vùng gan, nôn ói liên tục
- Giảm tiểu cầu nhanh chóng
Vì vậy, khi gặp các triệu chứng sốt, đau họng, mệt mỏi kéo dài trong thời điểm có dịch, cần theo dõi sát các biểu hiện kèm theo. Nếu người bệnh không hạ sốt sau 48 giờ dùng thuốc thông thường hoặc có biểu hiện xuất huyết, đau bụng, nôn nhiều, nên đi khám và làm xét nghiệm máu sớm.
Một điểm cần hết sức lưu ý là: tuyệt đối không tự ý dùng aspirin hoặc ibuprofen khi nghi ngờ sốt xuất huyết, vì những thuốc này có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết và khiến bệnh nặng hơn.
1.5. Một số nguyên nhân ít gặp khác
Bên cạnh những nguyên nhân phổ biến đã được đề cập, vẫn có một số bệnh lý ít gặp hơn nhưng cũng có thể gây ra đồng thời sốt, đau họng và nhức mỏi toàn thân và đáng lưu ý là chúng thường tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nếu chẩn đoán chậm.
Một ví dụ điển hình là bệnh tay chân miệng, thường xảy ra ở trẻ nhỏ và do virus Enterovirus gây ra. Bệnh thường bắt đầu bằng sốt nhẹ, đau họng, sau đó xuất hiện các nốt phỏng nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và niêm mạc miệng. Dù đa phần các ca bệnh nhẹ và tự khỏi, nhưng tay chân miệng vẫn cần được theo dõi sát do có thể gây biến chứng thần kinh như viêm não, co giật ở một số trường hợp.
Ngoài ra, một số bệnh truyền nhiễm cấp tính khác cũng có thể gây ra bộ ba triệu chứng kể trên, ví dụ như:
- Bạch hầu: ban đầu biểu hiện như viêm họng nhưng có thể xuất hiện màng giả màu trắng xám ở họng, gây khó thở nếu lan rộng.
- Sởi: thường khởi đầu giống cúm, sau đó phát ban toàn thân và có thể kèm viêm kết mạc, ho khan.
- Viêm màng não do virus: biểu hiện ban đầu có thể giống cảm cúm, nhưng sớm xuất hiện thêm cổ cứng, buồn nôn, đau đầu dữ dội, đôi khi kèm theo rối loạn ý thức.
- Dù ít gặp, những bệnh lý này lại thường nguy hiểm hơn và dễ bị bỏ sót trong giai đoạn đầu nếu chỉ nhìn vào triệu chứng thông thường.
Vì vậy, khi các dấu hiệu như sốt, đau họng, nhức mỏi toàn thân không cải thiện sau vài ngày, hoặc xuất hiện các biểu hiện bất thường như phát ban lạ, cứng cổ, đau đầu dữ dội, co giật, người bệnh nên đi khám ngay để được xét nghiệm và can thiệp y tế kịp thời.
2. Phân biệt triệu chứng nguy hiểm và lành tính
Không phải lúc nào sốt, đau họng và nhức mỏi toàn thân cũng là biểu hiện nghiêm trọng. Điều quan trọng là biết khi nào cần đi khám ngay và khi nào có thể theo dõi tại nhà. Dưới đây là cách nhận biết:
2.1. Khi nào cần đi khám gấp?
Một số dấu hiệu cho thấy tình trạng sức khỏe đang chuyển biến nghiêm trọng và cần được can thiệp y tế sớm:
- Sốt cao liên tục, không hạ dù đã dùng thuốc hạ sốt đúng cách trong 1-2 ngày.
- Khó nuốt hoặc khó thở, đặc biệt là khi nuốt nước bọt hoặc thở khi nằm.
- Phát ban hoặc nổi mẩn kèm sốt, có thể là dấu hiệu của phản ứng toàn thân hoặc bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng.
- Cổ họng có mủ trắng, hạch ở cổ sưng đau rõ rệt – đây là biểu hiện điển hình của nhiễm trùng nặng, đặc biệt nếu do liên cầu khuẩn nhóm A.
Nếu có bất kỳ triệu chứng nào kể trên, không nên chần chừ. Việc thăm khám sớm sẽ giúp phòng tránh biến chứng, đặc biệt ở trẻ em, người già hoặc người có bệnh nền.
2.2. Khi nào có thể theo dõi tại nhà?
Ngược lại, nếu chỉ có:
- Sốt nhẹ, dưới 38.5°C
- Đau họng mức độ nhẹ đến trung bình
- Nhức mỏi nhưng vẫn sinh hoạt bình thường
- Không có phát ban, hạch sưng hay khó thở
Ở trường hợp này thì người bệnh có thể tạm thời theo dõi tại nhà trong 24-48 giờ. Trong thời gian này, việc chăm sóc đúng cách có thể giúp cơ thể tự phục hồi nếu nguyên nhân là siêu vi thông thường.
3. Cách xử lý tại nhà nếu chưa thể đi khám
Khi chưa thể đến cơ sở y tế ngay, người bệnh cần biết cách tự chăm sóc đúng phương pháp để làm dịu các triệu chứng và hỗ trợ phục hồi nhanh hơn. Dưới đây là 3 bước cơ bản nhưng quan trọng:
3.1. Hạ sốt đúng cách
- Sử dụng thuốc hạ sốt: Paracetamol là lựa chọn phổ biến, có thể dùng nếu sốt trên 38.5°C. Cần uống theo đúng liều lượng ghi trên bao bì, tối đa 4 lần/ngày và cách nhau ít nhất 4-6 tiếng.
- Chườm mát: Dùng khăn ấm chườm ở trán, nách và bẹn để giúp hạ nhiệt. Không nên chườm lạnh hay tắm nước lạnh đột ngột vì dễ gây co mạch và ớn lạnh.
3.2. Chăm sóc cổ họng
- Uống nhiều nước ấm: giúp giữ ẩm cổ họng và làm dịu cảm giác rát buốt khi nuốt.
- Súc họng bằng nước muối sinh lý 2-3 lần/ngày để làm sạch niêm mạc, giảm viêm.
- Có thể sử dụng thêm một số thảo dược hỗ trợ như trà gừng, mật ong, cam thảo… tuy không thay thế thuốc nhưng giúp giảm khó chịu hiệu quả.
3.3. Nghỉ ngơi và bổ sung dinh dưỡng
- Ngủ đủ giấc và tránh làm việc quá sức, bởi nghỉ ngơi là cách cơ thể tự hồi phục nhanh nhất.
- Ăn các món mềm, dễ tiêu như cháo, súp, trái cây giàu vitamin C giúp hỗ trợ miễn dịch.
- Tránh ăn đồ cay nóng, uống rượu bia hay hút thuốc – những thứ có thể làm cổ họng tổn thương nặng hơn.
Nếu sau 2 ngày chăm sóc tại nhà mà triệu chứng không thuyên giảm hoặc có dấu hiệu nặng lên, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để được khám và làm xét nghiệm cần thiết. Việc trì hoãn có thể khiến bệnh trở nên phức tạp hơn.