Nhiều bậc cha mẹ băn khoăn không biết liệu trẻ đang bị viêm phế quản có nên tiếp tục lịch tiêm chủng hay không. Việc tiêm phòng đúng thời điểm rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho trẻ, nhưng nếu tiêm khi trẻ đang ốm, liệu có gây rủi ro gì? Bài viết này sẽ giúp giải đáp những lo lắng đó một cách rõ ràng và dễ hiểu.
Mục lục
1. Trẻ bị viêm phế quản có tiêm phòng được không?
Trẻ đang bị viêm phế quản (viêm tiểu phế quản) thì KHÔNG NÊN tiêm phòng vắc xin. Đây là nguyên tắc chung trong tiêm chủng. Khi trẻ đang mắc các bệnh nhiễm trùng cấp tính như viêm phế quản, cơ thể của trẻ đang phải tập trung chống lại tác nhân gây bệnh.
Quyết định 1575/QĐ-BYT ngày 27/3/2023 về Hướng dẫn khám sàng lọc trước tiêm chủng trẻ em đã nêu rõ các trường hợp chống chỉ định hoặc tạm hoãn tiêm chủng. Trong đó, trẻ mắc bệnh cấp tính hoặc nhiễm trùng cần được tạm hoãn tiêm chủng cho đến khi sức khỏe ổn định.
Việc tiêm vắc xin trong thời điểm này có thể:
Làm giảm hiệu quả của vắc xin: Hệ miễn dịch của trẻ đang chống chịu với bệnh viêm phế quản, có thể không tạo ra đủ kháng thể hiệu quả để chống lại vắc xin.
Làm tăng tác dụng phụ của vắc xin: Cơ thể trẻ đang yếu, việc tiêm vắc xin có thể gây thêm gánh nặng cho hệ miễn dịch, làm các phản ứng sau tiêm (sốt, mệt mỏi, sưng đau…) trở nên nặng hơn, hoặc thậm chí làm trầm trọng thêm các triệu chứng của viêm phế quản.
Che lấp triệu chứng bệnh: Các tác dụng phụ của vắc xin có thể bị nhầm lẫn với triệu chứng của bệnh đang mắc, gây khó khăn cho việc theo dõi và điều trị bệnh.
Khi nào trẻ có thể tiêm vắc xin trở lại?
Việc tiêm chủng nên được hoãn lại cho đến khi trẻ hoàn toàn hồi phục, tức là các triệu chứng của viêm phế quản đã hết hẳn, trẻ đã ăn uống, ngủ nghỉ bình thường, và sức khỏe ổn định.
Lời khuyên quan trọng:
- Thông báo rõ tình trạng sức khỏe của trẻ cho bác sĩ hoặc nhân viên y tế trước khi tiêm chủng. Bác sĩ sẽ thăm khám, đánh giá tình trạng sức khỏe của trẻ và quyết định xem trẻ có đủ điều kiện tiêm chủng hay cần hoãn lại.
- Không tự ý quyết định tiêm hay hoãn tiêm: Luôn tuân thủ lời khuyên của cán bộ y tế để đảm bảo an toàn tối đa cho trẻ.
- Trường hợp bệnh nhẹ: Một số trường hợp trẻ chỉ bị cảm lạnh thông thường, sổ mũi nhẹ, không sốt, có thể vẫn được bác sĩ cho phép tiêm. Tuy nhiên, việc này vẫn cần có sự thăm khám và chỉ định của bác sĩ.
- Tóm lại, để đảm bảo an toàn và hiệu quả tốt nhất của vắc xin, trẻ đang bị viêm phế quản cần được hoãn tiêm chủng cho đến khi hồi phục hoàn toàn.
2. Dấu hiệu cho thấy trẻ có thể tiêm chủng trở lại sau viêm tiểu phế quản
Sau khi trẻ bị viêm tiểu phế quản, việc quyết định khi nào có thể tiêm phòng trở lại cần dựa trên đánh giá lâm sàng từ bác sĩ. Tuy nhiên, bố mẹ có thể căn cứ vào một số dấu hiệu cho thấy trẻ đã sẵn sàng tiêm chủng như sau:
Các dấu hiệu cho thấy trẻ có thể tiêm lại:
Hết các triệu chứng hô hấp cấp tính
- Trẻ không còn ho nhiều, khò khè, khó thở.
- Nhịp thở bình thường, không rút lõm ngực.
- Không còn sốt trong ít nhất 24–48 giờ.
Tình trạng sức khỏe tổng thể ổn định
- Trẻ bú/ăn uống tốt, ngủ ngon, chơi đùa như bình thường.
- Không có dấu hiệu li bì, bỏ bú, kích thích hay mệt mỏi kéo dài.
Đã qua giai đoạn cấp của bệnh
- Viêm tiểu phế quản là bệnh cấp tính, thường cải thiện sau khoảng 7–10 ngày.
- Trẻ cần hồi phục hoàn toàn trước khi tiêm lại.
Lưu ý quan trọng: Sau khi tiêm, bố mẹ cần theo dõi sát các dấu hiệu bất thường trong 48 giờ đầu, đặc biệt nếu trẻ vừa mới hồi phục sau bệnh.
Lưu ý dành cho ba mẹ khi trẻ tiêm chủng sau viêm tiểu phế quản
Khi trẻ vừa hồi phục sau viêm tiểu phế quản, việc tiêm chủng cần được thực hiện cẩn trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Dưới đây là các lưu ý quan trọng ba mẹ cần ghi nhớ:
1. Thông báo đầy đủ tình trạng sức khỏe của trẻ với bác sĩ
Theo quy định của Bộ Y tế, trẻ mắc các bệnh nhiễm trùng cấp tính như viêm tiểu phế quản sẽ được hoãn tiêm cho đến khi khỏi hẳn. Trước khi tiêm, ba mẹ cần cung cấp thông tin sức khỏe chính xác và đầy đủ cho bác sĩ trong buổi khám sàng lọc.
Một số thông tin quan trọng cần khai báo:
- Trẻ có đạt cân nặng tối thiểu 2kg hay không?
- Trẻ có đang bú mẹ, ăn uống và sinh hoạt bình thường trong những ngày gần đây không?
- Trẻ có đang bị sốt, ho, khó thở, hoặc mắc bệnh cấp tính nào khác không?
- Trẻ có tiền sử bệnh bẩm sinh, từng nhập viện hoặc đang điều trị y tế dài ngày không?
- Trẻ có đang sử dụng thuốc hoặc điều trị gì trong vòng 3 tháng gần đây không?
- Trẻ có tiền sử dị ứng với thuốc, thức ăn, vắc xin hoặc từng phản ứng mạnh sau tiêm chủng không?
Việc khai báo đầy đủ giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng của trẻ, từ đó cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ, và đưa ra chỉ định tiêm chủng phù hợp.
2. Theo dõi sau tiêm chủng tại cơ sở y tế
Phần lớn các phản ứng sau tiêm nếu có sẽ xảy ra trong 30 phút đầu tiên. Do đó, trẻ cần được theo dõi tại cơ sở y tế ít nhất 30 phút sau tiêm.
Nếu trẻ xuất hiện bất kỳ biểu hiện bất thường nào như: sốt cao, mệt mỏi, chóng mặt, khó thở, phát ban, nổi mẩn, nôn trớ, ngứa họng, thở nhanh hoặc ngắt quãng… ba mẹ cần báo ngay với nhân viên y tế để xử lý kịp thời.
Trước khi ra về, trẻ sẽ được kiểm tra vết tiêm, đo nhiệt độ và được hướng dẫn cách theo dõi, chăm sóc tại nhà.
3. Chăm sóc và theo dõi trẻ tại nhà sau tiêm
Trong vòng 48–72 giờ sau tiêm, ba mẹ cần tiếp tục theo dõi tình trạng sức khỏe của trẻ. Một số điểm cần lưu ý:
Theo dõi các dấu hiệu toàn thân và tại chỗ:
- Đo thân nhiệt thường xuyên.
- Quan sát nhịp thở, mức độ tỉnh táo, ăn ngủ của trẻ.
- Kiểm tra vết tiêm: sưng, đỏ, phát ban hoặc chảy dịch bất thường.
Cách chăm sóc phù hợp:
- Cho trẻ mặc quần áo mỏng, thoáng mát và dễ thấm mồ hôi.
- Đảm bảo trẻ được bú mẹ hoặc ăn uống đầy đủ. Uống đủ nước hoặc sữa.
- Khi trẻ sốt >38,5°C, có thể dùng thuốc hạ sốt thông thường (paracetamol hoặc ibuprofen) theo đúng liều lượng và cân nặng, sau khi có ý kiến bác sĩ.
- Nếu vết tiêm sưng đau, có thể chườm lạnh nhẹ để giảm khó chịu.
- Tránh xoa dầu, đắp lá, nặn chanh, chườm nóng hay dùng các biện pháp dân gian lên vết tiêm.
- Tuyệt đối không sử dụng aspirin, thuốc ho hoặc thuốc hạ sốt không rõ liều lượng cho trẻ.
4. Lưu ý về chế độ dinh dưỡng sau tiêm
Sau tiêm, hệ miễn dịch của trẻ đang hoạt động để tạo kháng thể, vì vậy dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng. Ba mẹ nên:
- Duy trì chế độ ăn đầy đủ dưỡng chất theo lứa tuổi.
- Tăng cường bú mẹ ở trẻ nhỏ.
- Tránh ép trẻ ăn khi trẻ mệt, nhưng nên chia nhỏ bữa và đảm bảo đủ nước.
Trẻ chỉ nên được tiêm phòng sau khi đã hồi phục hoàn toàn khỏi viêm tiểu phế quản. Trước khi tiêm, cần thông báo đầy đủ về tình trạng sức khỏe của trẻ để bác sĩ đánh giá đúng chỉ định tiêm. Sau tiêm, cần theo dõi sát sao trong 30 phút tại cơ sở y tế và tiếp tục chăm sóc cẩn thận tại nhà trong 2–3 ngày tiếp theo để đảm bảo an toàn tối đa cho trẻ.