Ban ngày trẻ chơi đùa bình thường, ít ho, nhưng cứ đến lúc nằm ngủ thì cơn ho lại xuất hiện, thậm chí ho dai dẳng khiến cả nhà mất ngủ. Nhiều cha mẹ lo lắng không biết vì sao con lại như vậy, có phải là dấu hiệu bệnh nghiêm trọng hay không. Thực tế, hiện tượng trẻ “cứ nằm xuống là ho” khá phổ biến và có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những vấn đề hô hấp đơn giản đến những tình trạng cần được theo dõi kỹ hơn. Hiểu rõ cơ chế và nguyên nhân sẽ giúp cha mẹ chăm sóc con đúng cách và biết khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ.
Mục lục
Tại sao khi nằm ngủ trẻ lại ho nhiều hơn?
Nhiều cha mẹ lo lắng khi thấy con mình ban ngày chơi bình thường, hầu như không ho, nhưng cứ nằm xuống ngủ là cơn ho lại xuất hiện. Thực tế, đây là tình huống khá thường gặp ở trẻ nhỏ và có những cơ chế sinh lý giải thích rõ ràng.
Cơ chế sinh lý khi nằm xuống
Khi trẻ ở tư thế nằm, đường thở thay đổi so với khi đứng hay ngồi. Lúc này, dịch nhầy từ mũi, họng dễ chảy ngược xuống phía sau cổ họng. Dịch đọng lại sẽ kích thích niêm mạc, làm xuất hiện phản xạ ho để tống ra ngoài.
Một nguyên nhân khác là trào ngược dạ dày – thực quản. Khi nằm ngang, axit và thức ăn từ dạ dày có xu hướng trào lên thực quản và cổ họng. Axit gây kích ứng niêm mạc, khiến trẻ bị ho hoặc nôn trớ về đêm.
Như vậy, chỉ riêng tư thế nằm đã có thể làm cơn ho rõ rệt hơn, kể cả khi ban ngày trẻ ít có biểu hiện.
Vì sao ban ngày ít ho nhưng ban đêm lại nhiều?
Ban ngày, trẻ thường vận động, chạy nhảy, nói cười. Những hoạt động này giúp dịch nhầy dễ di chuyển ra ngoài theo đường hắt hơi, sổ mũi hoặc khạc nhổ. Ngoài ra, phản xạ làm sạch đường thở cũng hoạt động tốt hơn.
Ban đêm, cơ thể bước vào trạng thái nghỉ ngơi. Đường thở ít được thông thoáng do trẻ không vận động, đồng thời phản xạ tống dịch yếu đi. Điều này khiến dịch mũi họng, hoặc dịch trào ngược, dễ đọng lại và gây cơn ho kéo dài, làm trẻ mất ngủ.
Các nguyên nhân thường gặp khiến trẻ cứ nằm ngủ là ho
Không phải lúc nào ho về đêm cũng là dấu hiệu bệnh lý nguy hiểm. Tuy nhiên, cha mẹ cần nắm rõ những nguyên nhân phổ biến để có hướng xử trí đúng cách.
Viêm mũi – họng, cảm lạnh, cúm
Đây là nguyên nhân hay gặp nhất. Khi trẻ bị cảm lạnh hoặc cúm, niêm mạc mũi và họng tiết ra nhiều dịch. Ban ngày, dịch dễ thoát ra ngoài qua sổ mũi. Nhưng khi nằm ngủ, dịch chảy xuống họng và gây ho.
Một số dấu hiệu đi kèm:
- Ngạt mũi, chảy nước mũi.
- Đau họng, khàn tiếng.
- Có thể kèm theo sốt nhẹ, mệt mỏi.
Trong trường hợp này, cơn ho thường giảm khi trẻ khỏi bệnh.
Viêm xoang hoặc viêm mũi dị ứng
Nếu trẻ bị viêm xoang hoặc viêm mũi dị ứng, dịch nhầy từ xoang cũng dễ chảy xuống cổ họng, đặc biệt khi nằm ngủ. Cơn ho kéo dài về đêm khiến trẻ khó ngủ sâu, hay trằn trọc.
Các dấu hiệu gợi ý:
- Hắt hơi liên tục, đặc biệt vào buổi sáng.
- Ngạt mũi kéo dài, thường xuyên phải thở bằng miệng.
- Ngứa mũi, chảy nước mũi trong hoặc có màu.
Viêm xoang, viêm mũi dị ứng có thể tái đi tái lại, do đó cha mẹ cần đưa trẻ đi khám để có hướng điều trị lâu dài.
Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)
Trào ngược là tình trạng axit hoặc thức ăn trong dạ dày trào lên thực quản. Ở tư thế nằm, hiện tượng này dễ xảy ra hơn, gây kích ứng họng và ho. Trẻ bị trào ngược có thể xuất hiện thêm:
- Ợ chua hoặc có mùi hôi miệng.
- Nôn trớ, đặc biệt sau bữa ăn.
- Quấy khóc về đêm, ngủ không yên giấc.
Tình trạng này cần được bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa hoặc nhi khoa thăm khám, vì nếu kéo dài có thể gây viêm thực quản, ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.
Hen suyễn hoặc dị ứng đường hô hấp
Một số trẻ có cơ địa dị ứng hoặc mắc hen suyễn cũng hay xuất hiện cơn ho về đêm. Khi tiếp xúc với dị nguyên như bụi nhà, lông thú, phấn hoa, trẻ có thể lên cơn hen hoặc cơn dị ứng, đặc biệt trong môi trường phòng ngủ kín.
Biểu hiện thường thấy:
- Cơn ho dai dẳng, nhiều về đêm và sáng sớm.
- Thở khò khè, nghe tiếng rít khi thở ra.
- Trẻ có thể thấy nặng ngực, khó thở.
Đây là tình trạng cần được chẩn đoán và quản lý bởi bác sĩ chuyên khoa hô hấp.
Môi trường ngủ không phù hợp
Ngoài các nguyên nhân bệnh lý, môi trường phòng ngủ cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu phòng bí, ít thông thoáng, có bụi bặm, hoặc nệm gối chứa mạt bụi, trẻ rất dễ bị kích ứng đường hô hấp và ho nhiều hơn khi nằm.
Không khí quá khô, đặc biệt khi dùng điều hòa, cũng khiến niêm mạc họng bị khô rát, dễ xuất hiện cơn ho. Đây là nguyên nhân đơn giản nhưng lại thường bị bỏ qua.
Khi nào cha mẹ cần lo lắng và đưa trẻ đi khám ngay?
Ho khi nằm ngủ có thể chỉ là phản xạ sinh lý hoặc dấu hiệu của một bệnh lý nhẹ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, cơn ho ban đêm cảnh báo tình trạng nghiêm trọng hơn. Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay khi xuất hiện những biểu hiện sau:
- Trẻ ho kèm theo khó thở, thở rít, có dấu hiệu tím tái ở môi hoặc đầu ngón tay. Đây là tình huống nguy hiểm, có thể liên quan đến cơn hen suyễn cấp hoặc tắc nghẽn đường thở.
- Ho nhiều dẫn đến nôn trớ liên tục, trẻ không ngủ được, quấy khóc kéo dài. Nếu mất ngủ kéo dài, sức khỏe và sự phát triển của trẻ sẽ bị ảnh hưởng.
- Trẻ ho kèm theo sốt cao, đau ngực hoặc thậm chí ho ra máu. Đây là dấu hiệu bất thường, cần khám bác sĩ ngay để loại trừ các bệnh phổi hoặc nhiễm trùng nặng.
- Ho kéo dài trên hai tuần mà không cải thiện, dù đã áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà. Trong trường hợp này, trẻ có thể đang gặp bệnh lý mạn tính như viêm xoang, hen suyễn, dị ứng hoặc trào ngược dạ dày thực quản.
Việc phát hiện sớm và đưa trẻ đi khám giúp chẩn đoán đúng nguyên nhân, từ đó có hướng điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.
Cách cha mẹ có thể hỗ trợ trẻ giảm ho khi ngủ tại nhà
Trong nhiều trường hợp, chỉ cần thay đổi thói quen sinh hoạt và chăm sóc đúng cách, tình trạng ho của trẻ khi nằm ngủ sẽ giảm rõ rệt. Một số biện pháp cha mẹ có thể áp dụng tại nhà bao gồm:
Thay đổi tư thế ngủ
- Kê gối cao vừa phải giúp hạn chế tình trạng dịch mũi chảy ngược xuống họng, giảm phản xạ ho.
- Nếu trẻ còn nhỏ, có thể cho nằm nghiêng thay vì nằm ngửa hoàn toàn để đường thở thông thoáng hơn.
Giữ vệ sinh mũi họng
- Nhỏ hoặc xịt rửa mũi bằng nước muối sinh lý trước khi đi ngủ, giúp loại bỏ bụi bẩn và dịch nhầy.
- Giữ ấm cho cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực và bàn chân, tránh để trẻ bị nhiễm lạnh khi ngủ.
Điều chỉnh môi trường ngủ
- Đảm bảo phòng ngủ thông thoáng, sạch sẽ, thường xuyên vệ sinh chăn ga gối nệm để hạn chế bụi, lông thú và mạt bụi.
- Tránh khói thuốc lá và các chất kích thích trong không khí vì dễ gây kích ứng đường hô hấp.
- Nếu không khí quá khô, cha mẹ có thể dùng máy tạo ẩm để giữ độ ẩm phù hợp, giúp niêm mạc mũi họng không bị khô rát.
Thói quen ăn uống – sinh hoạt
- Không nên cho trẻ ăn no hoặc uống sữa ngay trước khi đi ngủ, đặc biệt là trẻ có dấu hiệu trào ngược dạ dày thực quản.
- Khuyến khích trẻ uống đủ nước trong ngày để làm loãng dịch nhầy, hỗ trợ quá trình làm sạch đường hô hấp.
- Tăng cường rau xanh và trái cây giàu vitamin để nâng cao sức đề kháng.
Những thói quen nhỏ này tuy đơn giản nhưng có thể tạo sự khác biệt lớn trong việc cải thiện giấc ngủ và giảm cơn ho ban đêm cho trẻ.
Điều trị
Không phải lúc nào trẻ bị ho ban đêm cũng cần dùng thuốc. Phần lớn trường hợp có thể cải thiện bằng chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân đến từ bệnh lý, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc phù hợp, ví dụ:
- Thuốc kháng histamin hoặc thuốc giảm tiết dịch mũi họng: dùng cho trẻ bị viêm mũi dị ứng hoặc cảm lạnh có nhiều dịch nhầy.
- Thuốc chống trào ngược dạ dày – thực quản: giúp giảm tình trạng axit dạ dày trào ngược gây ho khi nằm ngủ.
- Thuốc hen suyễn: bao gồm thuốc giãn phế quản hoặc thuốc dự phòng cơn hen, dùng khi trẻ có chẩn đoán hen phế quản.
Điều quan trọng là cha mẹ không nên tự ý mua thuốc cho trẻ, đặc biệt là kháng sinh hoặc các loại thuốc ho ức chế trung ương. Những thuốc này nếu sử dụng sai có thể che lấp triệu chứng, gây khó khăn cho việc chẩn đoán và thậm chí nguy hiểm đến sức khỏe. Việc điều trị thuốc phải luôn có sự thăm khám và chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa nhi hoặc hô hấp.