Viêm phế quản là một trong những bệnh hô hấp thường gặp, gây ra nhiều khó chịu như ho kéo dài, khó thở, mệt mỏi. Bên cạnh việc điều trị bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Ăn đúng thực phẩm sẽ giúp làm dịu đường thở, tăng sức đề kháng, trong khi ăn sai có thể khiến tình trạng viêm nặng hơn và kéo dài thời gian bệnh. Vậy người bị viêm phế quản nên ăn gì, kiêng gì để nhanh hồi phục? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Nguyên tắc dinh dưỡng cho người viêm phế quản
1.1. Cung cấp đủ năng lượng để cơ thể chống lại vi khuẩn/virus
- Khi bị viêm phế quản, cơ thể phải tiêu hao nhiều năng lượng để duy trì hệ miễn dịch hoạt động. Người bệnh thường mệt mỏi, chán ăn, dễ sụt cân.
- Chế độ ăn cần đảm bảo cân bằng 4 nhóm chất: tinh bột, đạm, chất béo tốt, vitamin và khoáng chất.
- Nên ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa (cháo, súp, cơm mềm, rau củ hấp) để tránh gây áp lực cho hệ tiêu hóa vốn đang yếu.
- Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì 2-3 bữa lớn để giúp cơ thể hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.
1.2. Tăng cường thực phẩm kháng viêm, giàu vitamin & khoáng chất
Các vitamin như C, A, E và khoáng chất như kẽm, selen có tác dụng tăng sức đề kháng, chống oxy hóa, rút ngắn thời gian hồi phục.
Nguồn thực phẩm gợi ý:
- Rau xanh đậm (cải bó xôi, súp lơ xanh, cải xoăn).
- Trái cây họ cam quýt (cam, bưởi, chanh, kiwi).
- Các loại hạt và ngũ cốc nguyên cám (hạnh nhân, óc chó, yến mạch).
- Thực phẩm giàu Omega-3 (cá hồi, cá mòi, hạt chia).
Những chất này giúp giảm tình trạng sưng viêm niêm mạc phế quản, từ đó làm dịu ho và dễ thở hơn.
2.3. Hạn chế thực phẩm gây kích ứng đường hô hấp
Một số loại đồ ăn, thức uống có thể làm tình trạng viêm và ho trở nên nặng hơn.
Những thực phẩm nên hạn chế:
- Đồ cay, nhiều gia vị: dễ kích ứng cổ họng, gây ho liên tục.
- Thức ăn nhiều dầu mỡ: làm tăng dịch nhầy, gây khó chịu.
- Đường tinh luyện và bánh kẹo ngọt: làm suy yếu miễn dịch, kéo dài thời gian viêm.
Việc loại bỏ hoặc giảm bớt những tác nhân này giúp đường hô hấp phục hồi nhanh hơn.
2.4. Giữ cơ thể đủ nước để làm loãng dịch nhầy, giảm ho
Viêm phế quản thường gây tích tụ dịch nhầy trong đường thở, khiến bệnh nhân khó thở, ho nhiều.
Uống đủ nước giúp làm loãng dịch nhầy, hỗ trợ long đờm dễ hơn.
Khuyến nghị: 1.5 – 2 lít nước/ngày (tùy thể trạng).
Nên chọn:
- Nước ấm, trà thảo mộc, nước ép trái cây tươi ít đường.
- Mật ong pha nước ấm giúp làm dịu cổ họng.
Tránh: nước đá lạnh, đồ uống có gas, rượu bia vì có thể làm triệu chứng nặng thêm.
2. Viêm phế quản nên ăn gì?
Chế độ dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị và phục hồi bệnh viêm phế quản. Ăn uống đúng cách giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng, giảm viêm, hỗ trợ cải thiện chức năng phổi và hạn chế tái phát bệnh. Dưới đây là những nhóm thực phẩm có lợi mà người bệnh nên bổ sung.
1. Thực phẩm giàu vitamin C
Vitamin C là chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp củng cố hệ miễn dịch, hỗ trợ cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh. Bổ sung đủ vitamin C còn giúp giảm sốt, hạn chế tình trạng viêm nặng và rút ngắn thời gian hồi phục.
Các loại trái cây họ cam quýt, kiwi, dâu tây, ớt chuông hay bông cải xanh đều là nguồn cung cấp dồi dào. Người bệnh nên dùng thường xuyên dưới dạng nước ép, sinh tố hoặc salad rau quả để tăng cường vitamin C tự nhiên.
2. Rau xanh lá đậm và trái cây giàu chất xơ
Rau xanh và trái cây không chỉ bổ sung vitamin và khoáng chất mà còn mang lại nhiều chất xơ, giúp cân bằng môi trường axit – bazơ trong cơ thể và hạn chế tình trạng viêm nhiễm. Chất xơ có thể làm giảm nguy cơ viêm phổi, cải thiện khả năng hoạt động của phổi.
Theo khuyến nghị, người bệnh viêm phế quản nên bổ sung từ 20-30g chất xơ mỗi ngày thông qua các thực phẩm như cà rốt, rau chân vịt, cải xoăn, táo, kiwi hoặc dâu tây.
3. Thực phẩm chứa Omega-3
Omega-3 là nhóm axit béo không bão hòa đa có tác dụng chống viêm tự nhiên, giúp giảm sưng nề ở niêm mạc phế quản, đồng thời bảo vệ và cải thiện chức năng phổi. Chế độ ăn giàu Omega-3 được chứng minh là có liên quan đến khả năng sống khỏe mạnh và lâu hơn ở người mắc bệnh phổi mạn tính.
Các loại cá béo như cá hồi, cá thu, cá trích hay hạt óc chó, hạt chia, hạt lanh là nguồn cung cấp phong phú. Ăn cá ít nhất hai lần mỗi tuần và xen kẽ bổ sung các loại hạt trong bữa phụ là cách đơn giản để duy trì lợi ích này.
4. Gừng, nghệ và tỏi
Gừng có đặc tính chống viêm, tăng cường miễn dịch và làm dịu các triệu chứng như nghẹt mũi, đau rát cổ họng. Nghệ chứa hoạt chất curcumin có tác dụng chống viêm mạnh, giúp kiểm soát tình trạng tắc nghẽn đường thở, giảm sưng và hỗ trợ quá trình hồi phục.
Tỏi lại giàu allicin – chất kháng khuẩn, kháng virus, giúp giảm ho, long đờm và phòng ngừa nhiễm trùng đường hô hấp. Việc sử dụng các loại gia vị này trong bữa ăn hàng ngày hoặc chế biến thành thức uống ấm như trà gừng mật ong, sữa nghệ sẽ mang lại hiệu quả hỗ trợ điều trị rõ rệt.
5. Ngũ cốc nguyên hạt
Ngũ cốc nguyên hạt là nguồn dinh dưỡng dồi dào với vitamin E, selen, flavonoid, axit béo thiết yếu và chất xơ. Nhờ đặc tính chống oxy hóa và chống viêm, nhóm thực phẩm này có khả năng bảo vệ phổi, cải thiện chức năng hô hấp và tăng cường miễn dịch.
Một số loại ngũ cốc nên có trong chế độ ăn là gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám, đậu lăng, đậu ngự hay đậu gà. Thay thế tinh bột tinh chế bằng ngũ cốc nguyên hạt không chỉ tốt cho sức khỏe tổng thể mà còn mang lại lợi ích trực tiếp cho phổi và phế quản.
6. Trái cây ít đường
Trái cây ít đường có hàm lượng cao các chất chống oxy hóa carotenoid như lycopene, lutein và beta-carotene. Những chất này có khả năng bảo vệ mô phổi, giảm viêm và cải thiện các chỉ số hô hấp quan trọng như FEV1 và FVC. Táo, lê, dâu tây, việt quất, bưởi và kiwi là những lựa chọn tốt, vừa cung cấp vitamin vừa kiểm soát lượng đường trong máu, tránh nguy cơ làm tình trạng viêm trở nên nghiêm trọng hơn.
7. Thực phẩm giàu kali
Kali đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng điện giải và hỗ trợ hoạt động của cơ bắp, bao gồm cả cơ hô hấp. Bổ sung đủ kali giúp phổi hoạt động hiệu quả hơn, giảm tình trạng khó thở ở người viêm phế quản. Chuối, cam, chà là, mơ, bơ và khoai lang là những thực phẩm giàu kali dễ tìm, có thể bổ sung vào thực đơn hàng ngày dưới dạng món tráng miệng hoặc chế biến cùng bữa chính.
8. Probiotics
Probiotics là các lợi khuẩn giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột và tăng cường hệ miễn dịch. Nhờ khả năng ngăn ngừa nhiễm trùng đường hô hấp, nhóm thực phẩm này rất cần thiết cho người viêm phế quản. Các nguồn probiotics tự nhiên bao gồm sữa chua, kefir, kim chi, dưa cải bắp muối. Ăn một lượng vừa phải mỗi ngày sẽ giúp cơ thể duy trì sức đề kháng và hạn chế tình trạng tái phát viêm phế quản.
3. Người bị viêm phế quản cần kiêng gì?
Một chế độ ăn uống sai cách có thể khiến tình trạng viêm phế quản trở nên trầm trọng hơn, làm kéo dài thời gian hồi phục. Dưới đây là những nhóm thực phẩm và đồ uống người bệnh nên hạn chế hoặc tránh hoàn toàn.
1. Thực phẩm gây kích ứng đường hô hấp
Đồ cay nóng quá mức (ớt, tiêu, mù tạt…):
- Gây kích ứng niêm mạc cổ họng vốn đang viêm sưng.
- Làm người bệnh ho nhiều hơn, thậm chí có thể gây bỏng rát đường thở.
Đồ chua gắt (chanh, dấm, xoài chua, cóc…):
- Axit mạnh có thể gây tăng tiết dịch nhầy, làm tình trạng viêm phế quản nặng hơn.
- Nếu niêm mạc họng bị tổn thương, các loại thực phẩm này dễ gây đau rát và khó chịu.
2. Thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên rán
Thức ăn chiên xào, đồ ăn nhanh (gà rán, khoai tây chiên, bánh rán…):
- Khó tiêu hóa, dễ gây đầy bụng, ợ hơi dễ làm tăng áp lực lên hệ hô hấp.
- Dầu mỡ bão hòa làm tăng phản ứng viêm trong cơ thể, từ đó kéo dài triệu chứng.
- Có thể khiến dịch nhầy ở phế quản đặc hơn, khó tống ra ngoài.
Gợi ý thay thế: chế biến bằng cách hấp, luộc, nướng ít dầu. Ưu tiên dầu thực vật (dầu oliu, dầu hạt cải) thay vì mỡ động vật.
3. Đồ ngọt, nước uống có gas, rượu bia
Đường tinh luyện, bánh kẹo, nước ngọt:
- Đường làm suy giảm hoạt động của bạch cầu, khiến hệ miễn dịch yếu đi.
- Góp phần làm tăng viêm trong cơ thể, dễ gây bùng phát triệu chứng.
Nước uống có gas:
- Gây đầy hơi, chướng bụng có thể làm người bệnh khó thở hơn.
- Lượng CO₂ và chất phụ gia có thể gây kích ứng cổ họng, khiến ho nặng thêm.
Rượu, bia:
- Làm mất nước, trong khi người bệnh cần giữ ẩm để loãng đờm.
- Ảnh hưởng đến gan, giảm khả năng đào thải độc tố, khiến cơ thể khó hồi phục.
Gợi ý thay thế: nước ấm, trà thảo mộc, nước ép trái cây tươi ít đường.
4. Các chất kích thích
Cà phê:
- Hàm lượng caffeine cao có thể gây mất nước, khiến dịch nhầy đặc quánh, khó long đờm.
- Làm tim đập nhanh, ảnh hưởng đến người bệnh vốn đang mệt mỏi.
Thuốc lá và khói thuốc:
- Chứa hàng nghìn chất độc hại, trong đó có nicotine và hắc ín gây co thắt phế quản, làm triệu chứng khó thở nặng thêm.
- Ức chế hệ miễn dịch, tăng nguy cơ viêm phế quản chuyển thành mạn tính hoặc tiến triển thành bệnh phổi tắc nghẽn (COPD).
Tóm lại: Việc tránh xa những thực phẩm gây kích ứng, nhiều dầu mỡ, đồ ngọt – có gas, rượu bia và các chất kích thích không chỉ giúp người bệnh giảm triệu chứng nhanh hơn mà còn hỗ trợ phổi phục hồi tốt, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.